Auñemendi (ez Pirinioa), Pic d'Any -
(1917)
AZK.PRLV, 99, 106-107
(...)
ILARGIA.- LA LUNA [...] Atharratzeko Paradisutik / odei-seaskara urbil / bi nere erritar bidaiderekin / ninjoala orain bi il, / Auñemendiren ťunťur-gainetik / agertu zinidan isil: / espuru sagar bat bezen tšuri, / ziza bezela biribil. // Yendo del Paraíso de Tardets junto a la cuna de las nubes con dos compatriotas coviandantes, hace dos meses, te me apareciste silenciosa (¡oh! Luna) sobre la cumbre de Auñemendi: tan blanca como la manzana asperiega, redonda como el hongo [99. or.] [...] Notas al poema ILARGIA.- 1.ª Fué escrito con motivo de una expedición que hizo su autor con dos amigos desde el paradisiaco Tardets (Atharratze) al villorrio más elevado de Zuberoa, Garazi (Santa Engracia), que figura en el primera estrofa como “cuna de las nubes”. // 2.ª Auñemendi no es el Pirineo, como viene diciéndose de años a esta parte. Es un pico muy elevado llamado por los franceses “Pic d’Any”. Su nombre vasco significa: “montaña de los cabritos”. La equivocación partió de mí. Cuando mi caro amigo el excelente escritor D. Domingo de Aguirre presentó el año 1899 su novela vasca Riktrudis a un concurso de EUSKALZALE, cambié, se acuerdo con el premiado autor, su nombre en Auñemendiko lorea, traduciéndole en “Flor del Pirineo” por no decir “Flor de la montaña de los cabritos”. [106-107. or.]
(...)
Zer: Mendia Non: Frantzia [Zuberoa] Jatorria:
AZK.PRLV
auñamendiko erregina -
(1966-1973 [2005])
IÑ.SATR.PV, 27. or.
(...)
Lengo batez emen esan bezala, -di atzizkiaz xehetasun zonbait bildu ditut, eta zuen baimenarekin irakurriko. -Di botanika atzizkia? Galdera nagusia auxe izango litzake. Au zen, izan ere, gure zuzendari jaunak eskatu zigun azterketa. // Alare, joera asko ditu atzizki onek eta banaka banaka aipatu beharra izango ditugu. // 1.- IZENAK // Izen batzuk ba ditugu -“di” berez dutenak: [...] mendi [...] Eta oietatik sortu zaizkigu: [...] Auñamendi eta beste
(...)
(...)
Orpustan (1990: 34) [Ainhoa leku-izenaz ari da] le recuerda el orónimo aun o ahun presente en Auñamendi, nombre vasco del pico de Anie, «qui est aussi le nom basque de la chévre» (sic)
(...)
(...)
(2504 m).
Comentario. Impresionante montaña de roca caliza que en Tierra de Sola es llamado Auñamendi y en Roncal debió de ser denominada Añe o Aña. Véase Añelarra y Auñamendi.
(...)
(...)
Isaba (2504 m).
'Monte de los Cabritillos' (o azotado por el Viento de Noreste). Del vasco suletino ahüñe 'cabritillo' (roncales añe, salacenco a[g]uña), pero también ahun 'viento del Noreste' y mendi 'monte' (40). Ya Agustín Chaho apuntaba esta etimología en 1879 (41): «Los Navarros y los Suletinos llaman al pico de Ainhie Ahunemendi, Montaña del Cabrito, denominación que aplican á toda la cordillera de los Pirineos, y cuyo origen no he podido averiguar». Véase Pirineo.
Comentario. Así pues se debe a Chaho, que a su vez se basa en Charpentier y su Ensayo sobre la constitución geognóstica de los Pirineos, la utilización de Auñamendi como sinónimo de Pirineo en un vano intento de dar nombre genuino a la principal cadena montañoa del País. Títulos como Auñamendiko Lorea, editorial Auñamendi e incluso nombres de hostales como el Auña'k de Garralda (donde directamente se interpreta Auñak = Pirineo) son muestra del arraigo, siquiera a nivel literario, de esta acepción. Finalmente ha adquirido consideración oficial al ser el nombre de una amplia comarca dentro de la zonificación denominada «Navarra 2000» (42).
Esta cumbre ha inspirado numerosas leyendas románticas en los poetas del siglo XIX. Agustín Chaho relata la siguiente: «¿Veis cómo relumbra la cima de Ahunemendi, y cómo sus plateados bloques roban al sol sus deslumbradores reflejos? Pues no es una nevera la que con su brillo atrae vuestras miradas sino el palacio encantado de Maithagarri, la más joven y seductora de las peris ibéricas». La leyenda continúa narrando de qué manera se enamora el hada del pastor Luzaide, al que rapta para llevarle a su mansión y hacerlo su amante.
(...)
(...)
En Pays basque la chèvre se dit ahuntz [...] Son dérivé ahuña "chevreau" est à l'origine de l'Auñamendi "montagne du chevreau" qui est le nom basque du Pic d'Anie, cette dernière forme française venant quant à elle d'une forme basque dialectale añe (souletine ou roncalaise) du même terme ahuña "chevreau"
(...)
Egilea: CASSINI, César Françoise & CASSINI, Jacques Dominique
Titulua: Carte de Cassini [Carte de l'Académie]
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea:
Tokia: Paris
Data: 1756-1815
Erreferentzia:
Oharrak: 1:86400 eskalako 181 orrik osatzen dute mapa hau, Frantziako zaharrena. Euskal Herria honako lau orri hauetan kokatzen da: 107 Orthez, 108 Pau, 139 Bayonne eta 140 Saint-Jean-Pied-de-Port.
BAB eremuari dagokion jatorrizko orria (139) Baionako Udal Artxibategietan kontsulta daiteke. Signatura: C.238
Jacques Dominique Cassini (1748-1845) né à Paris, membre de l'Académie des sciences. Il achève la publication de la carte.
C'est à l'initiative de Louis XV (roi de 1715 à 1774), impressionné par le travail cartographique réalisé en Flandre, qu'est levée la première carte géométrique du Royaume de France.
Les cartes ont été réalisées à l'échelle "d'une ligne pour cent toises", soit 1/86400e
Les levés commenceront en 1760 et se termineront en 1789.
La publication sera retardée par les événements de la Révolution pour n'être achevée qu'en 1815.
La carte de Cassini servira de référence aux cartographies des principales nations européennes pendant la première moitié du XIXe siècle.
Mota: kartografia
Erauzketa: partziala
Alorra: dokumentazioa
LMUG.IZA - Izabako lekuizenak
Laburdura: LMUG.IZA
Egilea: LOPEZ-MUGARTZA IRIARTE, Juan Karlos
Titulua: Izabako lekuizenak
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria: 164
Argitaletxea:
Tokia:
Data: 1993
Erreferentzia: 63 (1993), 273-324
Oharrak:
Mota: artikuluak
Erauzketa: partziala
Alorra: hizkuntza azterketa
BEL.DEMR - Diccionario etimológico de los nombres de los montes y ríos de Navarra
Laburdura: BEL.DEMR
Egilea: BELASKO ORTEGA, Mikel
Titulua: Diccionario etimológico de los nombres de los montes y ríos de Navarra
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Pamiela
Tokia: Iruñea
Data: 2000
Erreferentzia:
Oharrak: Erreferentzietan orrialde zenbakia ematen da aditzera.
Helena Pérezek eskaneatu eta ECO zerbitzuko Patxi Galék datu-taula itxurara isuritako datuak.
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: hizkuntza azterketa
AB.Olerk - Olerkiak
Laburdura: AB.Olerk
Egilea: ARRESE BEITIA, Felipe
Titulua: Olerkiak
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea:
Tokia: Bilbo
Data: 1957
Erreferentzia:
Oharrak:
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
OEH.ONOM - Orotariko Euskal Hiztegiko testu corpusa, Onomastika
Laburdura: OEH.ONOM
Egilea: Euskaltzaindia
Titulua: Orotariko Euskal Hiztegiko testu corpusa, Onomastika
Lan oharra: 2 liburuki
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Barne-erabilerarako dokumentua
Tokia: Bilbo
Data:
Erreferentzia:
Oharrak:
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
Arch.Fab - La Fontaineren aleghia-berheziak, neurthitzez franzesetik uskarara itzuliak
Laburdura: Arch.Fab
Egilea: ARCHU, Jean B.
Titulua: La Fontaineren aleghia-berheziak, neurthitzez franzesetik uskarara itzuliak
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea:
Tokia: La Réole
Data: 1848
Erreferentzia:
Oharrak:
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
TL.EF - Tratado de límites entre España y Francia
Laburdura: TL.EF
Egilea: Espainia eta Frantziako Gobernuak
Titulua: Tratado de límites entre España y Francia
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Imprenta Provincial
Tokia: Iruñea
Data: 1885
Erreferentzia:
Oharrak: 1856ko abenduaren 2koa da.
Mota: bibliografia
Erauzketa: partziala
Alorra: dokumentazioa
RAY.DTBP - Dictionnaire topographique, Béarn et Pays Basque
Laburdura: RAY.DTBP
Egilea: RAYMOND, Paul
Titulua: Dictionnaire topographique, Béarn et Pays Basque
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Imprimerie Impériale
Tokia: Paris
Data: 1863
Erreferentzia:
Oharrak: Tituluaren aldaera: Dictionnaire topographique du Département des Basses-Pyrénées, Paris, 1863.
Ekaina-Amalur, Donibane Lohizune, 1983.
Datuak erauzteko Gallica liburutegi digitalak eskaintzen duen jatorrizko edizioa erabili da
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
ALT.GPVN - Provincia de Navarra
Laburdura: ALT.GPVN
Egilea: ALTADILL Y TORRONTERA DE SANCHO SAN ROMÁN, Julio
Titulua: Provincia de Navarra
Lan oharra:
Paratzailea: CARRERAS CANDI, Francisco (zuz.)
Bilduma: Geografía General del País Vasco-Navarro
Aldizkaria:
Argitaletxea: La Gran Enciclopedia Vasca
Tokia: Bilbo
Data: 1980 [1911-1925]
Erreferentzia: VII-X liburukiak
Oharrak:
Mota: liburu zatiak
Erauzketa: partziala
Alorra: dokumentazioa
AZK.PRLV - Prontuario de la lengua vasca
Laburdura: AZK.PRLV
Egilea: AZKUE ABERASTURI, Resurrección María
Titulua: Prontuario de la lengua vasca
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Garmendia y compañía, impresores
Tokia: Bilbao
Data: 1917
Erreferentzia:
Oharrak: PRONTUARIO FÁCIL PARA EL ESTUDIO DE LA LENGUA VASCA POPULAR / POR / D. Resurrección M. de Azkue / Profesor de dicha asignatura en el Instituto de 2.ª enseñanza de Bilbao
Mota: bibliografia
Erauzketa: partziala
Alorra: dokumentazioa
IÑ.SATR.PV - Jose Mari Satrustegi: ereile eta lekuko
Laburdura: IÑ.SATR.PV
Egilea: IÑIGO ARIZTEGI, Andres
Titulua: Jose Mari Satrustegi: ereile eta lekuko
Lan oharra: Mendaur I
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia
Tokia: Iruñea
Data: 2005
Erreferentzia:
Oharrak: Jose Mari Satrustegi euskaltzainak Príncipe de Viana hilabetekarian argitara emandako artikuluen bilduma da. Aurkibide onomastiko osoa erauzi da (283-299. or.).
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
SATR.DI - -Di botanika atzizkia?
Laburdura: SATR.DI
Egilea: SATRUSTEGI ZUBELDIA, Jose María
Titulua: -Di botanika atzizkia?
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria: 620
Argitaletxea:
Tokia:
Data: 1968
Erreferentzia: XIII (1968), 93-101
Oharrak:
Mota: artikuluak
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: hizkuntza azterketa
LIZ.LUR - Euskal lurra
Laburdura: LIZ.LUR
Egilea: LIZUNDIA ASKONDO, Jose Luis
Titulua: Euskal lurra
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma: Lur eta gizon, Euskal Herria
Aldizkaria:
Argitaletxea: Arantzazu
Tokia: Oñati
Data: 1974
Erreferentzia: 11-63. or.
Oharrak: ECO zerbitzuko Patxi Galék egindako migrazioa
Mota: liburu zatiak
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
FEL350 - Euskal Herriko 350 mendiak. 350 montagnes en Pays Basque
Laburdura: FEL350
Egilea: FELIÚ DORD, Juan María
Titulua: Euskal Herriko 350 mendiak. 350 montagnes en Pays Basque
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Association Auñamendi & Imprimerie Axular
Tokia: Baiona, Donibane Lohizune
Data: 1975
Erreferentzia:
Oharrak: Baionako Auñamendi elkarteak bere mendi-lehiaketa baterako argitaraturiko mendi katalogo xumea dugu hau, Juan Mari Feliuren eskuetan utzi zutena. Gailurrak zenbatuta datozenez gero, erreferentzia gisa zenbaki hori bera ematen dugu.
ECO zerbitzuko Patxi Galék egindako erauzketa, EMFren Euskal Herriko Mendien Katalogoaren datu-baserako.
Guztira 298 erregistro jaso dira eta konprobatu beharko litzateke zer gertatzen den 350eraino falta direnekin.
Mota: bibliografia
Erauzketa: partziala
Alorra: dokumentazioa
ORP.TB - Toponymie basque: nom des pays, communes, hameaux et quartiers historiques de Labourd, basse Navarre et Soule
Laburdura: ORP.TB
Egilea: ORPUSTAN, Jean-Baptiste
Titulua: Toponymie basque: nom des pays, communes, hameaux et quartiers historiques de Labourd, basse Navarre et Soule
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Centre d'Études Linguistiques et littéraires basques, Presses universitaires de Bordeaux
Tokia: Bordele
Data: 1990
Erreferentzia:
Oharrak:
Mota: bibliografia
Erauzketa: partziala
Alorra: dokumentazioa
SAL.IKA - Sobre el sufijo occidental -ika y otras cuestiones de toponimia vasca
Laburdura: SAL.IKA
Egilea: SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Titulua: Sobre el sufijo occidental -ika y otras cuestiones de toponimia vasca
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria: 164
Argitaletxea:
Tokia:
Data: 2011
Erreferentzia: 113 (2011), 139-176
Oharrak:
Mota: artikuluak
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: hizkuntza azterketa
MOR.NLPBG - Noms de lieux du Pays Basque et de Gascogne
Laburdura: MOR.NLPBG
Egilea: MORVAN, Michel
Titulua: Noms de lieux du Pays Basque et de Gascogne
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Bonneton
Tokia: Paris
Data: 2004
Erreferentzia:
Oharrak:
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: hizkuntza azterketa
OB.AG - Batzar agiriak
Laburdura: OB.AG
Egilea: Euskaltzaindiko Onomastika Batzordea
Titulua: Batzar agiriak
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Onomastika batzordeko agiritegia
Tokia: Bilbo
Data:
Erreferentzia:
Oharrak:
Mota: artxibategia
Erauzketa: partziala
Alorra: arautzea
EMF.KAT - Euskal Herriko mendien katalogoa
Laburdura: EMF.KAT
Egilea: Euskal Mendizale Federazioa, Mendizale Ehundunen Anaidia
Titulua: Euskal Herriko mendien katalogoa
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Euskal Mendizale Federazioa & Eusko Jaurlaritza
Tokia: Bilbo
Data: 1990-2018
Erreferentzia:
Oharrak: Ondoren edizio urtea ematen da aditzera eta segituan mendi bakoitzari Katalogo horrek ematen dion izena, altuera eta sailkatze lekua. Onomastika batzordeak aztertutako edizio guztien datuak ematen dira, hots: Euskal Herriko mendien katalogoa. Pyrenaica, Euskal mendizale federakundea. Vitoria-Gasteiz, 1990. Euskal Herriko mendien katalogoa. Pyrenaica, Euskal mendizale federakundea. Vitoria-Gasteiz, 1991. Euskal Herriko mendien katalogoa. Euskal mendizale federakundea, Eusko jaurlaritza. Vitoria-Gasteiz, 1999. Euskal Mendizale Federazioa, Pyrenaica, Bilbo, 2014. Dokumentazioan katalogoko kokaera adierazteko honako laburdura hauek erabili dira: A- (Araba), A-ald. (Araba aldamenekoa), B- (Bizkaia), B-ald. (Bizkaia aldamenekoa), G- (Gipuzkoa), N- (Nafarroa), N-ald. (Nafarroa aldamenekoa), L- (Lapurdi), NB- (Nafarroa Beherea), Z- (Zuberoa), Z-ald. (Zuberoa aldamenekoa), Pir. (Pirineoak).
Euskal Mendizale Federazioak 1990etik aurrera argitara ateratako Euskal Herriko Mendien Katalogoak (Ehun Mendien Lehiaketarako balio duena, alegia) izan dituen argitaraldietan jasotako datuak jaso dira.
ECO zerbitzuko Patxi Galék EMFren Mendi Katalogoko datu-baserako egindako erauzketa erabatekoa.
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: arautzea
Lege-testua
Corpus onomastiko honetan, hirugarrenen lanen edukiak sartu dira, arloan ospea eta gaitasuna dutelako. Ondorio horretarako, behar diren baimenak eta lizentziak eskatu ditu Euskaltzaindiak, eta, horrenbestez, behar diren jabetza intelektualeko eskubideak eskuratu, oker edo hutsik ezean. Edukiren batek hirugarrenen eskubideak hausten dituela uste baduzu, eman iezaiozu berehala horren berri Euskaltzaindiari (honako helbide elektroniko honetara idatziz: info@euskaltzaindia.eus), beharrezko neurriak berehala har daitezen.