Leku-izenak

(...)
1723ko lekukotasuneko "río concejil" delakoa Río oscuro da.
(...)

(...)
La Sierra-n sortu eta herriaren albotik igaro ondoan, Barranco de Errotaxarra edo Barranco del Puente de Sada-rekin elkartzen den erreka da. Río oscuro izena, dena den, herri aldean baizik ez du hartzen, ez gorago, ez beherago (Barranco de Zaldu). Izena uraren iluntasunari zor lekioke, baina ez dirudi hau udalerriko beste errekak baino ilunagoa denik. Iluntasuna ertzetako zuhaiztien ondorena ere izan daiteke (cf. Galipentzuko Valescura), hots, zuhaitzek egiten duten itzalari zor dakioke (Zugarketa edo Los Zugarres errekaren ondo-ondoan dago). Cf. Goizuetako Errekailluna, Errekailluneko malda [Echeverría Salaverría, "Goizuetako toponimia...", 105. or.]. Hidronimo hau aurrenekoz 1894eko katastroan aurkitu dugu, oso berandu beraz.
(...)

(...)
Izen honen etimologia zein izan daitekeen ez dakigu, baina ez dugu uste mendebaldeko amaitu (< hamabi + tu [FHV, 496 eta 539 . orr.]) 'bukatu' aditzarekin zerikusirik duenik. Lehen aldiz 1584ean ediren dugu. Urrotz eta Lizoain herrietan azaltzen den beste Amaia ere, Leatxekoa bezala, ubide baten ertzean zegoen. Egungo Lamaia [lamáya]-k herri ondoko, El Calvario eta Cuesta de la Magdalena-ren arteko, alderdi bat ematen du aditzera. Barranco edo Río de Amaia [Amaia-tik Río oscuro-ra jaisten den errekasto txiki bat ere bada, baina dokumentazioko río-k Barranco de Amaia edo Río de Amaia gaurko Río oscuro bera dela pentsa erazten digu.] Puente del Calvario-koa da, hots, Río oscuro bera. Canto del Río de Amaia hilerri ondoan dagoen gainttoa zatekeen, adierazi nahi zena urbazterra bera ez bazen behinik behin. Paso de Amaia gaur zubia dagoen tokian egon zitekeen, baina Los Zugarres-en aldameneko El Paso ere izan zitekeen. Egungo forma 1849an azaltzen da aurreneko aldiz.
(...)