Leku-izenak

(...)
Uxubidea Uxuerako bidea zen hasiera batean, gero inguruko lurrak adieraztera ere pasatu zelarik. Uxueko erromeria aspaldidanik egiten da, eta honengatik aurkitzen dugu gure alderdiko herri gehienetan Uxuebidea izeneko (aldeak alde) bidea eta dermioa. Eslaban izen honen lehen agerraldian Uxue oso-osorik azaltzen da. X horrek gure ustez sabaiaurreko igurzkari ahoskabea ordezkatzen du, ez belare igurzkari ahoskabea. Zentzu berean mintzo dira 1688ko Ussobidea, gainontzeko forma dokumentatuak, eta gaurko Subidia ([subídja] edo [subídea]) aldaera desitxuratua (cf. Jubidea Murillo el Fruton, XVII. mendearen erdialdean [PRA-Kaparroso, 46. k., 1654.]). Uxue elkarketan Uxu- edo Uxo- bilakatzen da [Ikus Uxueko Uxue sarreran dioguna.] (Usu- eta Uso- ere bai. Azken honetan ez dakigu herri etimologiak ez ote duen eraginik izan. Izan ere, Uxueko Ama Birjina Usoaren Ama Birjina da, elezaharrak dioenez, Andre Maria uso itxuran agertu baitzitzaion gaur elizan adoratzen den irudia ediren zuen artzainari), eta egungo Subidia aldaera hauetako lehenetik atera dela dirudi (1829an ediren dugu aurren aldiz), Agezan agitu denaz bestalde, hemen Sobedea (< Usobidea < Uxobidea) baita ohizko forma (ikus sarrera hau). Azken lekukotasun honetako hasierako bokalaren aferesia arrunta da, eta gaurregungo Uxuebidea-ren ondorengo guztietan aurkitzen dugu. Gaurko Uxubidea Barranco de Lergabidea-ren Eslabako aldean dago, Lizardui, Euntzeberri, eta Abaizgibel-en artean. Antzina, ordea, Abaizbidea edo Camino de Abaiz-eraino iristen zen, orain bide hau ukitu ez arren. Izan ere, Abaizbidea eta Uxubidea bide bera ziren, hau da, Eslabatik Epaiza eta herri honetatik Facería-n barna Uxueko lurretara sartzen zena. Gaurregun Uxuera joateko Fuente de las Tercianas eta Epaizaran-en zehar joaten dira Uxueko Sarria (de Zaldunaga)-ra, edo bestela Artamaldeta eta Zaldinaga-tik Uxueko Zaldunaga-ra. Erromerian berriz Lergara doaz, eta gero San Gines eta Txutxu-n zehar Uxuera. Iturria ere bazen Uxubidea dermioan, errekaren aldamenean.
(...)