Leku-izenak

(...)
Ez dakigu zehazki zein zen goiko pausu edo ataka hau, baina Portillo de Julio, Portillo de Arteta edo Portillo de Moriones izan zitekeen, bai eta Tastaranpausua edo Portillo de Tastaran, besteak beste.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. Pausua] Izen honek erreka bat zeharkatzeko sakontasun gutxiko leku aproposa ematen du aditzera, eta gutiz gehienetan bideen eta erreken elkargunean aurkitzen dugu. Gure alderdian beti pausua azaltzen da, baina han-hemenka oso ugariak dira pausu zaila, pausu txarra adierazten duten Pausugaizto, Pausugaitz edo Pausutxar (Malpaso erdaraz)-en modukoak. Pausua latineko passu-tik nahiz erromantzeko paso-tik atera zitekeen, maileguetan -o > -u aldakuntza ohizkoa izan baita (cf. portillo > portillu, puntallo > puntallu...). Edozein kasutan euskarazko diptongoa sekundariotzat hartu behar dela dirudi [Ikus Mitxelenak FHV-ko 95-96. orrialdeetan dioena], euskaraz arruntena alderantzizkoa den arren (cf. aulki > alki, auspo > aspo...), aipatu hizkuntza horietako hitzetan diptongorik ez dagoelako. Euskara batuaz pausoa ibiltzen da gaurregun, baina nafarrak ziren Juan de Beriaynek eta Elkanoko Lizarragak toponimian edireten dugun pausua ibiltzen zuten 'urrats' adieraz ["...eta onen conforme eguinenditugula gueuren pausuac, eta Sacerdoteac Euangelioa erranes acabatu,..."; "...eneac dirade munduan ybilducenean eguincituen pausu guciac, sufritucituen afrontuac, eta injuriac..." (Juan de Beriayn, TCOM, 56 eta 73. orr.); "Alabér goatzetic chsaiquitzean armátu belaurico auspésca paraturíc ésca Jangoicoaren bedeicioa. Alabér echétíc atratzean, librátzeco pausu ta estropézu gaichstoetáic" (Joaquin Lizarraga, DCC 88. or.); "goácen aipátus bere viciarén pausu principalénac seguídan..."(UIGPL, 44. or.)]. Muzkiko testuetan ere pausu dugu ["oñequi ivilcegadelaric pausu onetan, escuqui iteintugularic obra onac", "Textos Vascos del Siglo XVIII en Tierra de Estella", Manuel Lekuona, FLV, 15, 1973, 369-390. orr.]. Oinarriari zuzenean loturik edireten dugu batzutan (Udareagapausua Agezan, Tastaranpausua Eslaban...), eta leku genitiboaren arartekotzaz nahiz gabe beste batzutan (Indusigibelpausua / Indusigibeleko pausua Lergan).
(...)

(...)
Tastaran (Trastan [trastán] gaur) Eslaba eta Agezan erabiltzen da, mugaz bi aldeetan, lehen herrian bigarrenean baino hedadura handiagoa duelarik. Etimologia ez da argia, baina bukaerako -aran hori haran 'ibar' besterik ez dela uste dugu, 1587ko den lehen lekukotasunean Tasteran aurkitu arren. Gure irudiz, azken hau forma disimilatua da, eta 1644eko Trastarain-ek guk proposatzen dugun etimologiaren alde hitz egiten du, Baluriaran aztertzean esan denez [Ikus -ain bukaerari eskainitako atala.]. Izenaren bilakaerari dagokionez, esan beharra dago jatorrizko forma Tastaran bazen ere (erreperkusioz?) Trastaran aski goiz sortu zela. Zernahi gisaz, jatorrizko forma aipu honetan ageri den Trastaran dela pentsa ere daiteke, eta hemendik Tastaran dardarkari disimilazioz sortua dela. Egungo izena 1593ko horretatik aterako zen, haplologia moduko batez, 1636rako [Id., 23. k.-bis.]. Tastaran dermio menditsua da eta izenaren zergatia bertako Barranco de Tastaran-en bilatu beharko dugu, beste ezertan baino areago, jakina denez haranak erreka ondoak izaten direlako (cf. Eslabako bereko Arangaitz eta Aranandia). Eslabako Tastaran-ek Agezako izen bereko dermioarekin eta Morionesko lurrekin ezezik, Gezari, La Tejería, El Saso, Juandelusaiets, eta Azterain-ekin mugatzen du. Paso de Tastaran Agezako bideak eta Barranco de Tastaran-ek elkar gurutzatzen duten puntuan dago. Badakigu euskaraz Tastaranpasua esaten zitzaiola. Dermioko erreka Fuente de Tastaran-en sortzen da; Piedra de Tastaran, azkenik, dermio aldapatsu honetako haitz garai bat da. Bertan, kontatzen dutenez, Done Jakueren zaldiak utzitako aztarnak daude.
(...)

(...)
Aurreko sarreran esan bezala, Tastaranpausua erdarazko Paso de Tastaran-en kide erabat euskalduna da.
(...)