Lutxana - Lekuak - EODA
Lutxana (Auzoa)
-
luchana -
(1300/06/15)
FDMPV.009 , 1. dok. 8. or. [Priv. reg. 1 nº 1, 1v]
(...)
E otorgo bos que aiades por terminos [...] fasta sima de la sierra de Ganguren e dende fasta el puntal del fondon de Deusto en derecho de Luchana, asi como abedes partidos los terminos e amoxonados
(...)Zer: Auzoa, muga-lekua
Non: Bilbo-Erandio
Jatorria: FDMPV.009 -
luchana -
(1300/06/15 [1785])
ITUR.HGV , 363. or. [Dok. Bi.]
(...)
ante los Alcaldes et homes buenos de Bermeo
(...)Zer:
Non:
Jatorria: ITUR.HGV -
luchana -
(1323 [1785])
ITUR.HGV , 365. or. [Dok. Port.]
(...)
et de Meñacoz fasta la Luchana
(...)Zer:
Non:
Jatorria: ITUR.HGV -
luchana -
(1372/01/11 [1393/12/15])
FDMPV.009 , 5. dok. 34. or. [Priv. reg. 1 nº 2, 4v]
(...)
estos terminos de la dicha villa con los pobladores de la dicha villa de Bilvao [...] y dende al bado de Hechabarri y dende como ba el camino de Hechabarri hasta sierra de Ganguren fasta el puntal del fondon de Debsto [sic] en derecho de Luchana
(...)Zer: Muga-lekua [auzoa]
Non: Bilbo-Erandio
Jatorria: FDMPV.009 -
luchana -
(1393/12/15)
FDMPV.009 , 05, 034
Zer:
Non: Barakaldo
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1505/10/04)
FDMPV.012 , 042, 0173
Zer:
Non: Barakaldo
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1640)
BFAH.ADM , J-01448/004, 117
Zer:
Non: Barakaldo
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana, taberna de -
(1640)
BFAH.ADM , J-01448/004, 124
Zer:
Non: Barakaldo
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1796)
BFAH.FOG96 , 1269
Zer:
Non: Barakaldo
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1798)
BFAH.FOG98 , 0661
Zer:
Non: Erandio
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana, casa de -
(1799)
BFAH.ADM.JABARB , sig. rec. 6, 0552
Zer:
Non: Erandio
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana, casa de -
(1799)
BFAH.ADM.JABARB , sig. rec. 6, 0571
Zer:
Non: Erandio
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana (fános) -
(1860)
NOM.1860 , --
(...)
Erándio. Casa de labranza
(...)Zer:
Non: Erandio
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1865/07/04)
BFAH.JUD.KORRAURK , Korreg. 2474/005
(...)
ERANDIO, INFORMACION POSESORIA
(...)Zer:
Non: Erandio
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1885/03/10)
BFAH.JUD.KORRAURK , Korreg. 2941/007
(...)
ERANDIO, INFORMACION DE UTILIDAD
(...)Zer:
Non: Erandio
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1886/01/28)
BFAH.JUD.KORRAURK , Korreg. 2926/003
(...)
ERANDIO, INFORMACION DE UTILIDAD
(...)Zer:
Non: Erandio
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1904/03/16)
BFAH.JUD.KORRAURK , Korreg. 2474/019
(...)
ERANDIO, JUICIO DE ABINTESTATO
(...)Zer:
Non: Erandio
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana, finca de -
(1909)
BFAH.UD.AURK , BILBAO Secc. 1 0345/034
(...)
En ERANDIO. CLAS: 02-04-05-05; SECRETARIA; SANIDAD ASISTENCIA SOCIAL; SANEAMIENTO MEDIO AMBIENTE; EXPEDIENTES DE SANEAMIENTO
(...)Zer:
Non: Erandio
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1934 [1924])
EDV.25 , 4. or.
Zer:
Non:
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana < luciana -
(1956)
M.IFOV , 341. or.
(...)
Meyer-Lübke estudió el caso de Luchana (Vizc.) < Luciana, porque, tratándose de un nombre con evolución fonética vasca (-ci- > -ch-), no ha perdido, sin embargo, la nasal. Pero no se trata, ni mucho menos, de un caso aislado: un estado de cosas semejante nos descubre, por ejemplo, los numerosos nombres de poblaciones alavesas en -ano y -ana que, a pesar de ello, estaban enclavados en zona de habla vasca. Pero hay indicios suficientes para pensar que, si dispusiéramos de las formas populares -vascas- de los mismos, los ejemplos de la pérdida de nasal intervocálica aumentarían considerablemente. Así, sin citar el caso extremo de Mostrún (Ál., of. Monasterioguren), tenemos en Álava el pueblo de Albéniz (año 1025 Albiniz), cuya forma vasca c. 1800 era Albaiza o Albeiza (Geografía general del País vasco-navarro. Provincia de Álava, [Barcelona 1911-1925], p. 513)
(...)Zer: Herria
Non: Bizkaia
Jatorria: M.IFOV -
Luchana -
(1956)
BFA.OG.KAT , --
(...)
Par: 0. Azalean dago
(...)Zer:
Non: Barakaldo
Jatorria: DEIKER.HPS -
Luchana -
(1956)
BFA.OG.KAT , --
(...)
Par: 0. Parajean dago
(...)Zer:
Non: Barakaldo
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana < luciana -
(1961 [1977, 2012])
M.FHV , 287. or. (14. oh.) [SAL.ALANTR, 212. or. (s. v. Andetxa, Antezana)]
(...)
En su obra maestra dice Mitxelena ([K., Fonética Histórica Vasca (FHV), segunda edición, Seminario Julio de Urquijo, Diputación de Gipuzkoa, Donostia / San Sebastián] 1977: 287), en el capítulo dedicado a las sibilantes, que es característico de los dialectos orientales, sobre todo roncalés y suletino, que latín c, t más j (tras vocal o consonante) aparezca como č, y en nota al pie, citando a Meyer Lübke, añade que en el extremo occidental hay Luchana, de Luciana, y Andiggana, además de Antezana en zona romanizada, ambos en la documentación de San Millán, tal vez de Antistiana, a pesar de que lo usual ez z (Domitiani > Domezain, Nepotiani > Lepuzain)
(...)Zer: Herria
Non: Bizkaia
Jatorria: SAL.ALANTR -
luchana-erandio -
(1972)
CSG.PTOBI , --
Zer:
Non:
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1979)
IGNE.25 , 061-II (Bilbao)
Zer:
Non:
Jatorria: DEIKER.HPS -
luchana -
(1984)
M.ETA , § V II, 4; 285, 288. or.
(...)
Los abundantes ejemplos de fusión, con resultado casi siempre palatal, de lat. cons. + j no parecen ser resultado de procesos vascos, sino reflejo de la evolución ya cumplida en romance [...] Cf. Andiggana, en Vizcaya Luchana, etc. En los nombres de lugar hay sin embargo casos en que, al parecer, el préstamo se hizo antes de que cons. + j se fundieran: Paterniana (vasc. Baternia), Argendonia (para representar -oña se habría escrito -onga), Eurtipiana, Deredia (también en 1257), hoy Heredia, etc. La etimología propuesta en Apellidos vascos, núm. 298 [g oharra: L. Michelena, Apellidos Vascos, San Sebastián 1953 [1955 2, 1973 3] ] (hērēdia, pl. de hērēdium), no es aceptable ya que no hay duda de que la inicial d- es antigua y corresponde a la pronunciación. Sería aceptable praedia, pl. de praedium, de donde por II.2 y .6, *Beredia y, con asimilación (cf. Guerediaga en Vizcaya), Deredia
(...)Zer: Auzoak
Non: Bizkaia
Jatorria: M.ETA -
lutxana auzoa -
(1987/11/10)
DEIKER.HPS , 12895
(...)
061-22 011
(...)Zer:
Non:
Jatorria: DEIKER.HPS -
lutxana auzoa -
(1987/11/10)
DEIKER.HPS , 12895
(...)
061-14 002
(...)Zer:
Non:
Jatorria: DEIKER.HPS -
lutxana -
(1993/02/25)
E.EUS.MBI1 , Euskera, XXXVIII (1993, 2), 368
Zer:
Non:
Jatorria: E.EUS.MBI1 -
lutxana -
(1996/02/20)
E.EUS.MBI2 , Euskera, XLI (1996, 1-2), 222
(...)
EUSKALTZAINDIAREN ONOMASTIKA BATZORDEAREN EBAZPENA METROBILBAO LURPEKOAREN GELTOKIEN IZENEZ Erret Akademi honen Onomastika batzordeak argi dakusa leku izen edo toponimoen garrantzia, bai herri baten kultura eta hizkuntz egoeraren adierazle, baita eguneroko bizitzan nahitaezko tresnak direlako ere. Ondorioz ez dela edonola eta inolako kriterio argi eta zehatzik gabe erabaki behar den gaia uste du. Kasu honetan, udalerri izenetan bezala, ahozko tradizioa eta idatzizkoa uztartu behar dira, beti ere izen egokiena hautatzeko. Uztartze lan horretan linguistika ezezik legedia ere kontuan izan behar dugu, izan ere, Euskararen Erabilpena Arauzkotzeko Oinarrizko legearen 10. artikuluan argi eta garbi azaltzen baita nola egin behar den toponimia normaltze lan hau. Goiko irizpide nagusi horiek izan ditu kontuan batzorde honek Metrobilbaok geltoki izenez eginako eskaera aztertzean. Geltoki izenak ez dira edonola hautatu, antza denez, IMEBISAk egin zuen bezala, ikerketa baten ondorioz baizik, beti ere gaur egungo erabilera eta historian zehar izandakoa kontuan harturik. Beti saiatu da batzorde hau izen historikoei lehentasuna ematen, batez ere hauek bizi-bizirik daudenean, eta ez berriak asmatzen. Horrela, ez da egoki ikusten Bidezabal izena jartzea, urte gutxi duen kale baten neotoponimoa dena, 1704an lehenengoz eta gaur egun erabiltzen den izena, Sarria, baztertuz. Era berean ez du batzordeak ikusten maila berean ipini daitezkeenik udal izenak (Getxo, Barakaldo), auzo edo inguru zabalen izenak (Bagatza, Sarria) edo kale (Fueros/Foruak) eta baserrienak (Ibarbengoa). Edozeinek, bizitzaren edozein arlotan argiago identifikatzen du toponimia nagusia (Getxo, Barakaldo) txikia baino, azken honek askoz ere ezagutza handiagoa eskatzeaz gain aldakorragoa delako. Ondorioz eta labur, batzordeak lehentasuna izen generikoei ernan behar zaiela uste duo Beraz, proposamenetan ordena horretan agertuko dira izenak, ahal dela, bidaiariari ahalilk eta informazio zehatzena ematen, bere beharretarako egokiena den geltokia auta dezan. [... Leku izenen zerrenda...] Azalpenak: Geltoki izenak ofizialtzeko Euskararen Erabilera Arauzkotzeko Legearen hamargarren atala hartu behar da kontuan. Hamargarren atalaren 1. puntuan jatorrizko hizkuntza bakoitzari dagokion idazkeraz men egin behar zaiola, eta atal beraren 3.ean izenak oso desberdinak izanez gero biak ofizialak joko direla, dio legeak. [... Oharrak...] Eta hala adierazteko, izenpetzen du Bilbon mila bederatziehun eta laurogeita hamaseigarreneko otsailaren hogeian.
(...)Zer:
Non:
Jatorria: E.EUS.MBI2 -
lutxana -
(1996/02/20)
E.EUS.MBI2IRT , Euskera, XLI (1996, 1-2), 226
(...)
EUSKALTZAINDIAREN ONOMASTIKA BATZORDEAREN EBAZPENA BILBOKO LURPEKOAREN GELTOKIEN IRTEEREN IZENEZ Izenak hautatzeko kriterioetariko bat maiztasun aldetik, bai eguneroko bizitzan baita historikoan ere, maiztasun handien daukatenei eta bidaiarentzako ulerterrezak direnei lehentasuna ematea izan da. Hau da, hobe ikusten da geltoki izentzat irteeraren ingurua, eta ez kale zehatzena hartzea, kasu gehinetan ez dakienari inolako informaziorik ematen ez diona. Horrela, jende gutxik ezagutzen dituen kaleen izenak, Berastegi edo Brifias, baino eragingarriagoa da nora doazen azaltzea, Basurtu edo Albia, aipatutako kasuetan. Kontuan hartu behar da, autobusetan ez bezala, bidaiariak ez duela norabidea ikusten, eta ez dela jende gutxi izango lurpekoa Basurtuko Ospitalera edo Albiako plazako epaitegietara joateko hartuko duena, eta ingurukoa ez izanik kale horien izenaren berri izango ez duena. Geltoki batek nasa edo anden bakoitzean irtera bakarra badu bidezkoa da izenik gabe ematea, gaur egun hainbatetan egin den moduan, hala ere eman gura izanez gero, horren proposamena egiten da. [... Geltoki eta irteeren izenen lerrokada eta oharrak...] 13.- Lutxana: Auzo horren irteera. [...] Eta hala adierazteko, izenpetzen du Bilbon mila bederatziehun eta laurogeita hamaseigarreneko otsailaren hogeian. Mikel Gorrotxategi Nieto, Onomastika batzordeko idazkaria.
(...)Zer:
Non:
Jatorria: E.EUS.MBI2IRT -
lutxana auzoa -
(2003/05/15)
DEIKER.HPS , 12895
(...)
061-22 011
(...)Zer:
Non: Bilbao
Jatorria: DEIKER.HPS -
lutxana < luciana -
(2012)
SAL.ALANTR , 213. or. (s. v. Andetxa, Antezana)
(...)
La evolución habrá sido en romance la siguiente *(tĕrra, villa) antistiana > *Antitz(j)ana (con absorción de la sibilante fricativa por parte del grupo original tj ya asibilado) > *Antetzana (con apertura de la vocal palatal pretónica, breve aparentemente, y absorción de la yod por el sonido asibilado anterior) > Antezana, y en euskera esta otra: *(tĕrra, villa) antistiana > *Antitzjiana (con absorción de la sibilante fricativa por parte del grupo original tj ya asibilado) > Anditxana (con desarrollo similar a Luciana > Lutxana y con sonorización de la dental sorda tras nasal) > *Anditxâa (con nasalización de la vocal anterior a la n lene, antes de que esta cayera en posición intervocálica) > Anditxa (por contracción de las vocales iguales) > Andetxa (por una especie de aproximación o asimilación vocálica: a-i-a > a-e-a). // No obstante, si partimos de la variante Antestia que se documenta en Villanañe, en la propia Álava (Elorza, [J. C., “Ensayo topográfico de la epigrafía romana alavesa”, Estudios de Arqueología Alavesa 2] 1967: 176), la evolución del nombre sería quizás un poquitín más fácil de explicar. En romance *(tĕrra, villa) antestiana > *Antetz(j)ana (con absorción de la sibilante fricativa por parte del grupo original tj ya asibilado) > *Antetzana (con absorción de la yod por el sonido asibilado anterior) > Antezana, y en euskera: *(tĕrra, villa) antestiana > *Antetzjana (con absorción de la sibilante fricativa por parte del grupo original tj ya asibilado) > *Andetxana (con sonorización de la dental sorda tras nasal y palatalización similar a la ocurrida en Luciana > Lutxana, Anditxana (por cierre e > i en contacto con la chicheante africada) > *Andetxâa, *Anditxâa (con nasalización de la vocal anterior a la n lene, antes de que esta cayera en posición intervocálica) > Andetxa, Anditxa (por pérdida de la nasalidad y contracción de las vocales iguales. Véanse Aletxa, Gometxa y Lopidana
(...)Zer: Herria
Non: Bizkaia
Jatorria: SAL.ALANTR -
luciana > lutxana -
(2012)
SAL.ALANTR , 222-223. or. (s. v. Lopidana)
(...)
La variante Lopetxana (Lopeggana) de 1025 tendría que ser la forma de la que *Lopetxa, *Lopitxa, hipotético nombre eusquérico de la localidad (cf. Andetxa, Anditxa, frente a Antezana, Andigana en la reja), habría salido, fruto de la siguiente y también hipotética evolución: *(tĕrra, villa) lŭpitiana > *Lopitiana (con apertura de la ŭ en o; cf. el nombre personal Lope) > *Lopetjana (por disimilación de vocales) > *Lopetz(j)ana > Lopetxana (con paso -tj- > -tx- presente también en Aletxa, Andetxa y Gometxa similar al de -kj- > -tx- de Luciana > Lutxana; véase FHV, [Mitxelena, K., Fonética Histórica Vasca, segunda edición, Seminario Julio de Urquijo, Diputación de Gipuzkoa, Donostia / San Sebastián, 1977] 287)
(...)Zer: Herria
Non: Bizkaia
Jatorria: SAL.ALANTR -
lutxana -
(2012/04/25)
OB.AG , 4.4
(...)
Lutxana-Enekuri auzo ofizialaren izen konposatua onartua zegoen aldetik, Onomastika batzordeak ontzat eman zituen halaber Lutxana eta Enekuri izenak, ofizialak izan barik ere, Erandioko auzoen izenak direlako. Hala onartu zuen 2012ko apirilaren 25ean Olatzagutian egindako bileran
(...)Zer:
Non: Erandio
Jatorria: OB.AG -
lutxana (erandio) -
(2012/05/17)
OB.AG , 4.4
(...)
Onomastika batzordeak Olatzagutian izandako bileran onartutako izena. // Erandioko Lutxana-Enekuri auzo ofizialean oinarrituta, Lutxana ere gehitu dugu. Izen horretako auzoa dago aldi berean Barakaldon eta Bilbon (Deustu) ere eta, bereizketa egin ahal izateko, izen osatuak ere gehitu ditugu lehen bi kasuetan Lutxana Barakaldo eta Lutxana Erandio
(...)Zer: Auzoa
Non: Erandio
Jatorria: OB.AG
- lutxana - (1986-2003) [DEIKER.HPS]
- luchana - (1986-2003) [DEIKER.HPS]
- lutxana - (1986-2003) [DEIKER.HPS]
- lutxana, barrio de - (1986-2003) [DEIKER.HPS]
- Lutxana Erandio (osatua)
Lege-testua
Corpus onomastiko honetan, hirugarrenen lanen edukiak sartu dira, arloan ospea eta gaitasuna dutelako. Ondorio horretarako, behar diren baimenak eta lizentziak eskatu ditu Euskaltzaindiak, eta, horrenbestez, behar diren jabetza intelektualeko eskubideak eskuratu, oker edo hutsik ezean. Edukiren batek hirugarrenen eskubideak hausten dituela uste baduzu, eman iezaiozu berehala horren berri Euskaltzaindiari (honako helbide elektroniko honetara idatziz: info@euskaltzaindia.eus), beharrezko neurriak berehala har daitezen.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
