(...)
Presaldea-ko errekan zegoen Errotaxar zen hau, itxuraz.
(...)

(...)
Aurreko bera zen.
(...)

(...)
El Molino viejo oraingo Errotaxar eta Galipentzuko mugako Molino de Unzue izan zitekeen (ikus Errotaxar eta Errotaldea sarreretan dioguna). Molino viejo-ko azekia [Arakil aldeko herrietan azekia bizirik dago, baina bakarrik errotetako ubideak izendatzen ditu, eta ez du gure alderdiko erdarazko acequia-k zenbaitetan duen 'errekastoa' adiera.] Presaldea-tik Ezpondabe-n zehar Galipentzuko mugako errotara zihoana zen (ikus Tajadera sarrera). Azekia honek San Clemente-rekin mugatzen zuen.
(...)

(...)
Errota 'eihera' eta xar 'xahar' ditugu orain Rotasiar [ròtasjár] ebakitzen den toki-izen honetan. Izenondoari dagokionez, behin baino gehiagotan -zar, -carra dokumentatzen da, baina XVI. menderako azaltzen den -xarra-k, geroagoko -jarra aldakiek, antzeko beste kasu batzuk (cf. Lergako Errotaxar > Rotasiar), eta batez ere egungo formak aldaera batutzat -xar aukeratzera eraman gaituzte [Nafarroako beste toki batzutan ere sabaiaurreko txistukari igurzkaria edireten dugu, bustidura ez asimilaziozkoa ez adierazgarria delarik. Cf., adibidez, Imotz-Latasako Errotaxár toponimoa. Izko herrian ere Errotaxar edo Errotaxarra genuen dokumentazioko Errotajarra (PRA-Oibar, 25. k., 1648), Rotaxarra (id., 42. k., 1730), Rotasar edo Rotasarra (PRA-Kaseda, 26. k., 1774) eta Rotagara (PRA-Oibar, 97. k., 1817)-ren azpian.]. Errota hau dagoen errekari antzina Barranco de Errotaxar esaten zitzaion. Errotaxar eta Molino viejo-ren arteko identifikazioa, beste aldetik, argia da [Alabaina, Molino viejo Galipentzuko mugakoari ere esaten zitzaionez kontu guzti hau aski nahasia dago, lekuko bat noiz ari den bataz eta noiz besteaz bereiztea zaila delarik. Izan ere, biak ziren zaharrak, biak zeuden El Río-ren ondoan (bata bestea baino hurbilago), eta bien ondotik igarotzen zen Camino de Gallipienzo bana.]. Egun, Errotaxar-en ez dago errotaren aztarnarik, baina inskripzio batzu aurkitu omen dira bertan. Errotaxar-etik ez oso urruti oraingo El Soto edo aspaldiko (Monte de) Zaldua daukagu. Monte de Zaldua hau ez dugu Elkea eta Elketxipia aldean zegoen izen bereko dermioarekin nahastu behar, eta kontua aski nahaspilaturik dagoen arren, uste dugu bi Errotaxar genuela pentsatu baino hobe dugula bi Zaldua zeudela pentsatu, Barranco de Errotaxar Barranco de Ezpondabe bera zelako [Errotaxar-en ondoko Barranco de Artamaldeta-ren bukaeraldea ere izan zitekeen, baina 1612ko lekukotasuneko Barranco grande-k Presaldea eta Ezpondabe-koa bera zela idarokitzen du: "el barranco grande desde errotajarra asta la puente de los linares"(PRA-Oibar, 14. k.).] (ikus 1581eko lekukoa. Cf. gainera Zaldua / El Soto bikotea). Paso de Errotaxar Galipentzu, Artamaldeta, Zaldinaga eta Santa Criz aldera doan bideko pausuari esaten zitzaion. Errotaxar Santa Criz ondoan dago; errekez beste aldean Presaldea, Ezpondabe, Bizkarda eta Artamaldeta ditu. Toponimo honen azterketa bukatzeko ohartarazi nahi dugu 1575erako zaharra zen honek oso aspaldikoa behar duela izan, 1276rako edireten dugun Molino de Unzue baino are zaharragoa agian.
(...)