Gure inguruan, Gipuzkoako Beterrin behintzat, ilargia handitzen ari den garaiari ilgora edota ilberri deitzen zaio; eta txikitzen ari denari, ilbehera. Eta nik ikusitako hiztegietan ere horrela azaltzen da. Baina aurtengo 2019ko egutegi batek honako hau dio:

ilgora: ez du esan nahi ilargia handitzen ari denik, egunetik egunera zeruan goragoko orbita egiten duela baizik (gaztelaniaz, luna ascendente).

ilbehera: ez da ilargia txikitzen ari dela, baizik eta egunetik egunera zeruan egiten duen orbita gero eta beheragokoa dela (gaztelaniaz, luna descendente).

Egutegi horren arabera, apirilaren 19an, apirileko euren ilbehera omen delakoaren erdi-erdian... ilargi betea izango da!

Nahaste-borraste horrek eragin dizkidan zalantzak argitze aldera, hona nire galderak:

1. Zuzena al da egutegi horrek dioena ilgora eta ilbehera hitzen esanahiari dagokionez?
2. Ilargiaren zein aldi egokituko da 2019ko apirilaren 15ean?
3. Euskaraz nola adierazi behar dira gaztelaniazko luna creciente, luna menguante, luna ascendente eta luna descendente?

Badakit genero hitza, horrela idatzita, gramatikan, biologian, literaturan eta gizarte-zientzietan erabiltzen dela. Baina zuzena al da jenero hitza horrela idaztea salgai, merkantzia... adierazteko?

Zein da zuzena, sabotaia ala sabotaje?

Nola deklinatu behar da Lurra (gure planetaren izena)?

Zein forma dira hobestekoak euro hitzaren idazkera eta erabilera batuan?

Egia al da Gartzia/Garzia euskal deitura dela? Izan ere, García omen da Espainiako deiturarik ugariena.

Ni Iñaki naiz, Iñigoak ere badira; Iruñea eta Oñatiren kasuan Euskaltzaindiak onartu egin zuen izen horien bustidura. Hortaz, zergatik ez du onartzen Xanti, Joxe eta halako izenak ofizialki ezartzea? Badakit legeak debekatu egiten duela izenen aldaera txikigarriak ofizialki erabiltzea; baina Xanti, Joxe eta Iparraldeko Xarles, Xan eta horrelakoak euskal izenak dira eta horrela ahoskatzen dira.

Zelan eman behar dugu euskaraz abenduaren 21eko santuaren izena: San Tomas ala Santo Tomas? Eta zein da euskarazko idazkera zuzena, San Migel festak, San Migelak ala sanmigelak?

a) Nola idatzi behar dira izen hauek?: Córdoba, La Coruña, Viana/Biana, Bilbao/Bilbo.

b) Antonio de Urrutia de Avellaneda bezalako izenak, pertsonaia historiko aspaldikoei dagozkienak, nola eman behar dira euskaraz?

c) Azterketa historiko bat egiten ari garenean, toponimoak (batik bat herrien izenak) gaur egun duten izen ofizialarekin jarri behar al dira? Zalantza sortzen zaigu, batzuetan egungo izena ez baitator bat hitzez hitz transkribatutako pasarteetan azal daitekeenarekin.

Nola eman behar genuke British Museum erakundearen izena euskarazko testu batean?