DIAKRONIA

(grek. dia + khronos, denboran zehar)

Teoria estrukturalistaren arabera, hizkuntzari dagokion deskripzio edo azalpena bi eratakoa izan daiteke: sinkronikoa eta diakronikoa. Sinkronikoa da hizkuntza baten halako une bateko gertakarien azalpena; beraz, hizkuntza baten halako une jakin bateko egoeraren deskripzioa sinkronikoa da. Kontzeptu horren aurkakoa da, aldiz, deskripzio edo azalpen diakronikoa, hizkuntza baten garapenaren egoerak azaltzen dituena. Saussureren iritziz ( Cours de linguistique générale, 1916, Hizkuntzalaritza orokorreko ikastaroa , I. Arrigain, 1998), ikerketa zientifiko orok bi ardatz nagusi hartu behar lituzke kontuan: batetik, aldibereko diren gertakarien ardatza, eta, bestetik, gertakari edo fenomeno bat garaietan izandako aldaketa eta egoeren jarraipena egiten duen ardatza.

Hala, linguistika konparatistek, ardatz diakronikoari loturik, hizkuntza jakin batzuen antzinako hizkuntz mota berreraikitzea zuten helburu; Port-Royalgo Gramatikak, aldiz, Luis XIV.aren garaiko frantsesa deskribatzen zuen; beraz, frantse saren garai hartako egoeraren deskribapen sinkronikoa egin zuten. Literaturari buruzko estudioen arloan ere bien erabilera bereziki emankorra gertatzen da M. Bakhtinen iritziz, testu literarioetan aldi berean eta modu polifonikoan bil baitaitezke hizkuntzaren bilakaera egoera ugari, soziolekto ezberdinak eta dialektoak.

[L. O.]

Ikus, halaber, L ITERATUR KRITIKA .