Leku-izenak

(...)
Ermita honen zaharkinak oraindik ere ikusgai daude, Camino del Coscojar ondoan dagoen Santa Marina alderdian. 1915ean sortua den gure informatzaileetako batek beti gaur bezalatsu ezagutu du, eta beraz aspalditxotik hondatua dagoela esan daiteke. 1608an "ermita" deitzen zaio (ikus Artiga del Monte sarrera), eta 1801ean "basílica". 1802ko dokumentu batean ongi ikusten da zein zen garai hartako ermiten egoera, eta zer-nolako arazoak zeuden Santa Marina-ren inguruan. Aipua luzea da, baina merezi duelakoan aldatzen dugu hona: "... que teniendo este lugar tres Hermitas dedicadas la una a San Miguel Arcangel y la otra a San Juan Bautista ambas derruidas de mucho tiempo a esta parte, y la tercera de Santa Marina, todas ellas en despoblado que dan nombre a los respectivos terminos donde se hallan, solo la ultima de ellas se mantiene en el dia por la particular debocion que profesan a dha Sta Marina asi los de este pueblo, como los de fuera de el y particularmente los del Reyno de Aragon que bienen con mucha frecuencia a cumplir los votos que hacen; pero como se halla situada la Hermita en un parage alto, y escabroso, son muchos los que dejan de subir a el por lo penoso del Camino y lo que es mas, que muchos forasteros que unicamente vienen a visitar la santa, se buelben sin verla, por que aunque hay Hermitaño que tiene la llave y cuida la Hermita, no se acomoda a confiar aquella, escarmentado que en dos ocasiones le han robado quanto tenia en ella... resuelven (agezarrek)... podría hacerse una nueva Hermita dentro de este dho lugar... dandole el nombre de dha santa, y al paso colocar con la debida decencia las efixies de San Miguel y San Juan en memoria de las Hermitas..." [PRA-Oibar, 87. k.]. Azken proposamen honek ez zuen arrakastarik izan, antza, egun Santa Marina-ko ermita bakarra aipatu hondatutako hori delako. Santa Marina-ren aurreneko erreferentzia 1592koa da. Aipu honetako Tras de santamarina, 1632ko Tras de Santamarina bezala, euskarazko Santa Marinagibela (ikus aurrerago)-ren itzulpena da. Balsa de Santa Marina Camino del Coscojar eta ermitaren hondakinen artean dago; Costera edo Cuesta de Santa Marina berriz, euskarazko Santa Marinaldapa-ren baliokide erdalduna da, eta herriaren, Zabala-ren eta ermitaren arteko malda adierazten du. Calle de Santa Marina, pelota-jokutik ezker aldera dagoen kalea da, eta Monte de Santa Marina, azkenez, Santa Marina ermita dagoen mendia. Santa Marina-k Zabala, herria, El Boyeral eta El Coscojar-ekin mugatzen du.
(...)

(...)
Esan bezala, erdarazko Cuesta edo Costera de Santa Marina-ren ordain euskalduna zen.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. Aldapa] Aldapa sarritan oinarriari zuzenki lotua agertzen da: Burlonaldapa, Murualdapa (Lerga), Santa Marinaldapa (Ageza). Beste toponimo batzutan beti leku-denborazko genitiboaren laguntzaz burutzen da oinarriaren eta aldapa-ren arteko lotura: Buztineko aldapa (Lerga), Errotaberriko aldapa (Galipentzu), Santa Krizko aldapa (Eslaba). Hirugarren sail batean, azkenez, zuzenean nahiz -ko-ren laguntzaz lotzen direnak ditugu: Aranaldapa / Araneko aldapa, Indusialdapa / Indusiko aldapa, Iturrotzaldapa / Iturrozko aldapa (Lerga). Esanahiari dagokionez, garbi dago aldapa erdarazko cuesta edo costera-ren adierakidea dela: Santa Marinaldapa / Cuesta de Santa Marina, Costera de Santa Marina (Ageza); Santa Krizko aldapa / Cuesta de Santa Criz (Eslaba). Hortaz saihetsa-ren baliakidea (neurri batez behintzat) ere badela ondorioztatu beharko dugu.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. Aldapa] Aldapa sarritan oinarriari zuzenki lotua agertzen da: Burlonaldapa, Murualdapa (Lerga), Santa Marinaldapa (Ageza). Beste toponimo batzutan beti leku-denborazko genitiboaren laguntzaz burutzen da oinarriaren eta aldapa-ren arteko lotura: Buztineko aldapa (Lerga), Errotaberriko aldapa (Galipentzu), Santa Krizko aldapa (Eslaba). Hirugarren sail batean, azkenez, zuzenean nahiz -ko-ren laguntzaz lotzen direnak ditugu: Aranaldapa / Araneko aldapa, Indusialdapa / Indusiko aldapa, Iturrotzaldapa / Iturrozko aldapa (Lerga). Esanahiari dagokionez, garbi dago aldapa erdarazko cuesta edo costera-ren adierakidea dela: Santa Marinaldapa / Cuesta de Santa Marina, Costera de Santa Marina (Ageza); Santa Krizko aldapa / Cuesta de Santa Criz (Eslaba). Hortaz saihetsa-ren baliakidea (neurri batez behintzat) ere badela ondorioztatu beharko dugu.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. Aldapa] Aldapa sarritan oinarriari zuzenki lotua agertzen da: Burlonaldapa, Murualdapa (Lerga), Santa Marinaldapa (Ageza). Beste toponimo batzutan beti leku-denborazko genitiboaren laguntzaz burutzen da oinarriaren eta aldapa-ren arteko lotura: Buztineko aldapa (Lerga), Errotaberriko aldapa (Galipentzu), Santa Krizko aldapa (Eslaba). Hirugarren sail batean, azkenez, zuzenean nahiz -ko-ren laguntzaz lotzen direnak ditugu: Aranaldapa / Araneko aldapa, Indusialdapa / Indusiko aldapa, Iturrotzaldapa / Iturrozko aldapa (Lerga). Esanahiari dagokionez, garbi dago aldapa erdarazko cuesta edo costera-ren adierakidea dela: Santa Marinaldapa / Cuesta de Santa Marina, Costera de Santa Marina (Ageza); Santa Krizko aldapa / Cuesta de Santa Criz (Eslaba). Hortaz saihetsa-ren baliakidea (neurri batez behintzat) ere badela ondorioztatu beharko dugu.
(...)