Leku-izenak

(...)
Mendia izen arruntetako hartua zen Agezan, eta mendi bat baino gehiago izendatzen zuen [Genero aldizkatze hori ulerterraz samarra da: batetik mendia, gaztelaniazko ia femenino guztiak bezala, -a-z amaitzen da, eta bestetik izen horren gaztelaniazko ordaina (el monte) maskulinoa da]. Badakigu Alto de Ayape-ri honela deitzen zitzaiola. Gaurko Mendi [méndi], El Mendi [elméndi], edo Almendi [alméndi], El Mendi, La Mendia edo Mendia da dokumentazioan (ikus Abadía sarrera). 1695eko La Mendia hori aztergai duguna den, ordea, ez dakigu. Mendi Udareaga, Erresoreta, Txurruta eta Errekandia-ren artean dago, eta egun mendiaz gainera inguruko lurrak ere izendatzen ditu. 1734eko aipu horretan ikusten denez, lehen Udareaga barrukotzat jotzen zen Mendi. Hemen zegoen, duela urte batzu arte, Agezako mando eta zamarien hilerria.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. Mendia] Honek gure alderdian 'gaina' adiera ohi zuen: Mendi Agezan, Urkamendia (Alto del Guarro egun), Sulumendi (Alto de Sule orain) Uxuen...baina behin edo beste 'sierra' adiera ere izan du (cf. Sierra de Aldeko mendia Aldean) [Sierra-ren euskarazko ordaina eskuarki bizkaia izan dela dirudi, Leatxeko Bizkaia toponimoa aztertzean diogunez]. Galipentzun, gainera, erdarazko cantón edo cantera 'muino, mendiko luzea'-ren baliakide izan zitekeen (ikus herri honetako toponimian aztertzean Larrañetako mendia sarreran dioguna). Formaz den bezainbatean, oinarriari zuzenean erantsia egon daiteke (Arizketamendia Agezan, Sulumendi Uxuen), baina -ko-ren bitartekotzari ez dio muzin egiten: Anduko mendia (Lerga), Larrañetako mendia (Galipentzu). Toponimoaren lehen osagai gisa ere sarritan aurkitzen dugu: Mendiandia Epaizen, Mendiebakia (Galipentzu), Mendigorria (Uxue), Mendibil, Mendixuri (Leatxen, Menditxuri Oibarren), Mendizabala (Moriones)...
(...)