Leku-izenak

(...)
Auzoa / Barrio: ED50 30T X.494203, Y.4769991, alt. 320 m. // Ohikoan La Torre deitzen den auzo nagusiaren iparraldean dago Rubina, Itzalde ibaiaren ertzean, Kexaatik Beotegira doan errepideko zubia igaro eta berehala. Gaur egun Los Avellanos etxea eta Los Arcos hotelaren eraikina besterik ez dago auzo honetan. // Gaur egun auzoaren izena den arren, 1709an monte de Rubina forma dokumentatzen dugu. Abizena ere bada, eta Rubina da ezagutzen zaion forma bakarra. 1745eko errolda edo Fogueración delakoan Prudenzio de Rubina bat aurkitzen dugu Urduñako Calle Vieja izenekoan. Gaurko ahozko erabileran, lehen bokala irekiago ebakitzen da: Robina, eta 1877ko Libro de Álava delakoan ere halaxe ageri da. Etimoa ilun samarra da, baina euskaraz seguruenik bokalen bat egongo zen hasierako rhorren aurretik: // *Arrubina edo *Errubina. Hipotesi honetatik abiatuta, daitekeena da toponimoak hemendik gertu elkartzen diren Itzalde eta Barranco del Molino erreken batze puntuari erreferentzia egitea, haien arroak errepideak zeharkatzen duen zubiaren azpian elkartzen baitira. Euskarazko osagaiak arro izen arrunta, ‘ibarra, ibaibidea’, eta bi zenbakia direlako, azken hau era honetako toponimo deskribatzaile gehiagotan agertzen dena, hala nola Urbi edo Urbieta, Pagobieta etab. Hala eta guztiz ere, ez da guztiz baztertu behar antroponimoren bati erantsita, amaierakoa -ina partikula izatea (Paternina, pater ‘aita’ hitzetik...) edo adjektibo bihurtutako substantiboren bat izatea, bide horrek eskaintzen dituen aukera guztiekin. Eta zergatik ez da etorriko rubeus ‘urregorriaren kolorekoa’ adjektibotik? Goitizena izan daiteke –ikus Gorri(a), Bal(t)za… euskal abizenak– edo toponimoa ere bai. Toponimoetan gogoan izan behar ditugu Bartzelonako Rubí (rivu rubeu ‘ibai gorri’) eta Fontrubí, baita Penintsulan antzeko esanahia duten Fontoria, Hontoria, Fontoira edo Fontoura ere, eta halakoetarik ehunka –font aurea-tik eratorriak ‘iturri gorriska, urre kolorekoa’–, baita euskal eremuko Iturrigorri ugariak ere
(...)