Leku-izenak

(...)
1095 Derendano (BarII 80)
(...)

(...)
Saratxo. Nombre antiguo del pueblo (anteiglesia, 1605), qu aparece por primera vez en el Convenio del Obispo de Nájera, D. Pedro Nazar, con la Tierra de Ayaoa, en 22.11.1095
(...)

(...)
Saratxo. Nombre antiguo del pueblo (anteiglesia, 1605)
(...)

(...)
Saratxo. Heredad: S. camino a Mendeika (1817)
(...)

(...)
arendano edo derendano.- Saratxo
(...)

(...)
derendano, erendano edo erendaño.- Saratxo. Barrio (1886)
(...)

(...)
Saratxo. Nombre antiguo del pueblo (anteiglesia, 1605), qu aparece por primera vez en el Convenio del Obispo de Nájera, D. Pedro Nazar, con la Tierra de Ayaoa, en 22.11.1095.- Barrio, alrededor de Santa María Egipciaca.- Antuzano: N. camino de Mendeika.- Heredad: S. camino a Mendeika (1817)
(...)

(...)
derendano, erendano edo erendaño.- Saratxo
(...)

(...)
Saratxo. Barrio (1886)
(...)

(...)
Saratxo. Heredad: O. camino (1886)
(...)

(...)
Amurrioko herrigune honek, lurralde honetako beste batzuek bezala, izen bat baino gehiago izan ditu mendeetan zehar: Derendano eta Saratxo. // [...] // Izen zaharra, Derendano, 1095. urtean agertu zen lehenengo aldiz eta XVII. mendean oraindik erabiltzen zen (BarII 85). Bere etimologiaren gainean pertsona izen eratorri bat aurkitzen dute, * Terentiano (BarIII 159 eta, zalantzekin, J. C: Baroja 1980: 230). Horrela bada, Terentio antroponimoa eta -ano lirateke honen jatorria. Proposatutako izenetik ezaguna denera aldaketa zenbait izan dira, bi herskari ahoskabeak ahostundu egin ziren, euskararen eraginez. Bukaerako zatian ez da -iano> - io bilakaerarik eman, bilduma honetako hainbat herri izenekin gertatu omen zena. Agian goranzko diptongoa soildu zen (cf. Goti> Gotañe (Irigoien 1997: 335)) frikazioa gertatu baino lehenago [28. oin oharra: Mitxelenaren FHV liburuan, diptongo horren emaitzaz ari delarik aipatzen ditu Nafarroako herri baten aldaerak Gerendiain, Derendiain eta Drendain zirela eta, zalantzaz, Terentiani-tik eratortzen ditu, oinarrian Terentio dagoela (Michelena 1976: 287)], sudurkaria gordetzea zail da azaltzen, agian aipatutako bilakaera hori ez da alde honetan eman, baina hau ere zalantza gaia da. // Mende batzuetatik egungo izena Saratxo da, etimologia sahats zuhaitz izenaren aldaera batekin eratua: saratx-tsu edo saratx-zu formetan hain zuzen, atzikia -t s u edo -zu ugaritasunezkoak dira (Michelena 1973: 155). Azken bokalaren aldaketa gaztelaniak eragindakoa omen da, Luxo izenean bezala [...] Ondorioak // Lan honetan toponimo ugari aztertu dira, batzuk etimologia argikoak, beste hainbeste ez. Hemen jatorri iluntzat aurkeztu direnentzat etimologia egokia izan dezakete, aurkitzea falta delarik. Gainera, ez da ahaztu behar ziurtasun mailak daudela, eta zenbait leku izenekin inolako arazorik ez dagoen bitartean, beste askorekin ziurtasuna ez dela erabatekoa, jatorria eta bilakaera guztiz zehaztea beharrezkoa baita. Hala ere, ondorio batzuk aurkeztu daitezke, toponimoen izaeraz eta jatorriaz. Hauek bi multzotan bana ditzakegu, esanahiaren arabera; batetik deskribatzaileak dira, leku izenaren nolakotasunari erreferentzia egiten diotenak. Gainerakoak antroponimikoak dira, pertsona izen batetik sortuak. Lehenengo multzoan sart z e koak dira, adibidez: Aginaga, Beotegi, Campijo, Etxegoien, Luiaondo, Olabezahar, Saratxo eta abar. Antroponimikoak dira, besteak beste: Amurrio, Añes, Baranbio, Delika, Derendano, Kexaa, Laudio, Maroño... [...] Deskribatzaileak direnetan, gehienek euskal etimologia dute, beste batzuk gaztelaniazkoa (Campijo, Costera, Retes de Llanteno, Retes de Tudela...). Jatorri euskalduneko asko zuhaitz izenak dira: Aginaga, Arespalditza, Lexartzu, Madaria, Saratxo eta Zuhatza. Bestelakoak ere badaude (Beotegi, Izoria, Olabezahar...) [...] Jatorri antroponimikoetan, ohikoak diren atzizkiak lagungarri dituzte: -ano: Derendano, eta, zalantzekin, Amurrio, Baranbio eta Laudio; -ana: Kexaa; -ika: Delika; -iz: Gordeliz; eta seguruenik sail honetakoa ere bada -ega: Artziniega
(...)