Leku-izenak

(...)
Garanda zer izan daitekeen ez dago oso garbi, baina agian Uxuen XVI. mendetik aurrera azaltzen diren Bagara (1537), Bagarana (1537), Balgaran (1634), Balgarandega (1701) eta Balgrande (1593)-rekin erlazionatu behar genuke, Uxueko izen guzti horiek (ez da bat ere segurua) jatorri bera balute. Daitekeena da, gure eritziz, Garanda erdal grande izenondotik atera izana [Cf. gainera Grandequarana 1717an, eta antzekoak XVIII. mendean zehar. Forma hauek, dena dela, herri etimologiaren ondorio izan litezke.]. Izan ere, Garanda-ren eratorria den Garandako harana Galipentzuko haranik handienetakoa da, handiena ez bada. Izen honen etimologia argitzeko beste bide bat haran-en eratorritzat hartzea da (cf. 1615eko Arandaco çabala), hasierako lekunea, jakina denez, inseguritate handikoa baita euskaraz (cf. altzairu / galtzairu, adibidez). Bukaerako -da hori Eslabako Bizkarda (ikus sarrera hau)-n aurkitzen dugun bera izan daiteke, eta Pasaiako toponimian [Angel Elortegi, Pasaiako toponimia, argitara gabeko lana. Alfonso Irigoyenen arabera, ordea, Arando-k ez du zerikusirik haran-ekin, eta antroponimo baten aurrean gaudela uste du: «En relación con el nombre de persona Arano, así como del probable Arando y Ara, se dice en otro lugar del mismo texto [Euskera, XXII (1977), 574-575. orr.]: "Curiosamente Luis Murugarren en una comunicación que mandó con fecha 27 de enero de 1977 a la Academia de la Lengua Vasca, donde ofrece un resumen de los diversos nombres que viene anotando en la lectura de diversos archivos parroquiales de Guipúzcoa, señala para 1583 a Arano de Echaniz, es decir Ara más el sufijo -no, lo que autoriza a pensar que Arano, Arando, etc., con sufijo -no y -ndo, eran simples nombres de persona que han perdurado en toponimia», STPVN, 40. or.] azaltzen diren Arando eta Bizkardo toponimoen amaieraren kidetzat jo liteke agian. Garanda huts-hutsa 1641ean baizik ez dugu ediren.
(...)