1.
(V, G; Mic 7v, Lar, Añ, Izt 72r, Hb, Dv(V, G), H(V, G), ZamVoc),
obato (V; Lcc, Dv, H)
Ref.:
A;
IzTo(
ondo
);
EtxbaEib;
HolmerApuntV;
ElexpBerg;
GteErd 132, 155, 219;
ZestErret
. Mejor, de mejor manera.v. hobeki. Tr. General en la tradición vizcaína y guipuzcoana. En el s. XX hay tbn. algunos testimonios de otros dialectos, por ej. en Izeta (DirG 93) o Mirande (Pr 178); aparece además en CartEsp (donde suelen aparecer rasgos meridionales). Emplean obato algunos autores vizcaínos: fray Juan de Zumarraga, Capanaga, Micoleta, Zuzaeta (93; 122 obeto ), CrIc (155), Añibarro (EL 2 169), Uriarte (Dial 23) y E.M. Azcue; tbn. la emplea el alavés Lazarraga. En DFrec hay 115 ejs. de (h)obeto. Munsarasko etseori obato dago [...] zeruko Jaunagaz. fJZ 99.
Zure mersede ori balioa, len baño obeto leginke. (Alsasua, 1568). ReinEusk2 109.
Esan deiguzula zure izena, zegaiti obato alkar aditu daigun. Lazarraga A, 1147v.
Ustez Baionara etorri direnek zerbait berri obeto dakiten.
CartEsp
461.
--Nola zaude? [...] --Apaizak obeto. Is 164 (fórmula de saludo supuestamente empleada en las relaciones entre los vascos y los nativos de Terranova).
Mandamentuak obato gordeetan dizanak. Cap 79.
Emen ekusiko dau zeure mezede orrek bufete bat obetu [sic, seguramente errata] eginik. "Mejor labrado"
.Mic 13r.
Esan leie obato. Ib. 13r.
Goruak zuek obeto / beste armarik baino. BBizk 14.
Obeto erakutsiko degu. OA 129.
Obeto serbitzen gaituanari. Acto 250.
Obeto entendidu daizun. Urqz 7.
Obeto guardatzeko mandamentu dibinoak. Iraz 33.
Esan begit zeñetan Jesusen biotzarekiko debozioaren gaia obeto, ederkiago, gozoroago berezia dagoan, zuzendua ta apaindua. LarCarta a Mb 278.
Eri bat zenbat eta etsiago dagoen, anbat obeto medikuaren jakintasuna erakusten da. CbEg II 30.
Zuk baisen ondo edo obeto iminiko litukee txaplatatxubak. MgPAb 49.
Aen fedea obeto probatzeko. Gco I 425.
Ez zan iñun obato biarrik egiten baseerri onetan baño. JJMgBasEsc 95.
Ongi geran orduan / obeto nai degu. ItFab 61.
Eta Jainkoa obeto irabazteagatik, egin zion promes bat. Lard 136.
Zerren gatza daukan janarija askoz obeto dijerietan da. UrDial 57.
Eta txapela soldadu txanoa baño obeto zetorkion. ZabGabon 52.
Berak baiño obeto apaldu bear izan ebela. ABeinB 89.
Obeto egingo zenduan begietako makarrok be garbitu bazenduz. AgKr 69.
Iduri batez obeto uler dezazuteke. LdiIL 145.
Benetako jakintza baño guzur-jakintza obeto dirudi. EguzkGizAuz 16.
Geroago ta obeto zijoazen Balendinen arraun-saioak. TAgUzt 221.
Diotenez obeto omen dago [emakume ebaindua]. EtxdeJJ 138.
Gazterik asi aiz gorriyak ikusten, au gorriya baño beltza obeto ez ba-da. AnabPoli 63.
Ondo baiño obeto egin dozue ezkontza ausitera etorteagaz. BilbaoIpuiB 146.
Urrengoan, iñoren txakurra obeto zaintzen ikasi dagian!ErkiagBatB 62.
Patxi kezketan bazijoan, astoa etzijoan obeto bere zama astun arekin. NEtxLBB 184.
Ni baiño obeto zaudete. BBarand 57.
Obeto ikusi nairik-edo, betaurrekuok ondo-ondo garbitu zituan.Gerrika 118.
Gero eta hobeto ari zela ere. MIH 351.
azpiadiera-1.1
(Solo, con el sdo. de 'mejor así'). Egundoko kontuak izaten ditue; obeto, andreak esan eta katuak entzun, lo ez dagoanean, nunbait bere.ErkiagBatB 124.
sense-2
2.Mejor dicho.v. HOBETO ESAN, HOBETO ESATEKO. Salduten dau zorionez / edo obeto adinonez. ZavFab,
RIEV 1907, 531.
Nork sortuak dira kanta oiek? Nun sortuak, obeto. LekSClar 109.
Tigri ibaia zan partiarren muga, ta Arari, gaurko Saona, germandar edo, obeto, galitarrena. IbiñVirgil 33n.
Ordukoak nolako ziren edo, hobeto, nolako agertzen zaizkigun. MIH 235.
sense-3
3.
(V-m, G-azp). "
Obeto euki, para decir con énfasis que uno o alguien tiene mucho de lo que fuere, se dicen frases de este tipo: Umi obeto dakat nik diru baño
"EtxabuOnd 108.
azpisarrera-1
EZIN HOBETO (V-arr, G-azp)
Ref.:
GteErd 118, 155
.
Ezin obeto gauzia erakusten dabena. fBIc II 274.
Familija zorijoneko au akomodau zan ezin obato. JJMgBasEsc 262.
Eziñ obeto pozez / emen bizi gera. Echag 69.
Ezin obeto trebatu zituen. Lard 82.
Au guzia berak bere egiñakin eziñ obeto agertu zielarik. ArrGB 81.
An etsaiari ezin obeto jakon autortu. ABAmaE 444.
Ezin obeto ta sarri erakutsi dauskuzu. ABeinB 36.
Gugaz ezin obeto eruan leike. KkAb II 99.
Ezin obeto deritzaigu guri "Saski-Naski"-ren aurre-esanak erderaz egitea. LdiIL 65.
Urrena arrisko-saltua egin zuan ta ezin obeto egin ere. AnabPoli 134.
Irurogetaka urtetan ezin obeto zaindu eudien Ipiñeburutarrak euren eleixea. AkesIpiñ 14.
v. tbn. Mg PAb 173. Astar II 22. Ag Kr 219. Lab EEguna 86. Eguzk GizAuz 116. NEtx Antz 36.
azpisarrera-2
EZIN HOBETOAGO. Perfectamente.
Eta urten be, ezin obetuago urten daust!Otx 53.
azpisarrera-3
HOBETOAGO (-uaV-gip ap. EtxbaEib). Mejor.
Egokun obatoago modu au beste guztiak baño. "
Más convínonos"
.Cap 31.
--Zelan apartau bear gatxakoz pekatuari? --Pesteari [...] eta demoniño guztiai baño bere obetoago, eta lasterrago. Oe 43.
Obetuago aituko dozu au. fBIc III 272.
Lenago eta obetoago txukatzen da. ItDial 87 (Ur obatuago
).
Andik aurrera are obetoago serbitzeko. Lard 35.
Eta au oraindik obatuago gelditu dedin, dago Erregiñaren agindu bat."
A cuyo mejor resultado"
.(1864). BBatzarN 199.
Obetago [sic] bizitzeko bidia. SorGabon 43.
Beste izdun ederrago batek obetuago izkiribitu dezan arte. BvAsL 19.
Egunetik egunera geroago geiago eta obetoago ezagututeko. ItzAzald 13.
Obetoago edo txartoago, guztiz antziñetatik dabill gizonen auan. AgKr 8.
Guri baño obetoago, gure Ama errukitsuari eskatu bear diozu. AlzRam 129.
Garoa eman du len beziñ ondo edo obetogo. Munita 70.
Ondo baiño obetoago. BilbaoIpuiB 141.
Nai baño obetogo / atera zan dana. Auspoa 39, 86.
Zarrak gaztiak baño askoz be obetuago dakie euskeraz. SMZirik 30.
Nork daki bere barrengo berri bakoitzak berak baiño obetoago?VillJaink 139.
Iñoiz baño obetoago preparatua ta iñoiz baño alaiago arkitzen zan Iñaxio. TxGarmBordaB 106.
v. tbn. Sor Bar 31. EusJok II 54. Enb 166. MendaroTx 72. Erkiag Arran 139. Etxba Ibilt 484. Obetogo: Moc Damu 14. Ill Pill 4. JAIraz Bizia 113.
azpisarrera-4
HOBETO-BEHARREAN (V)
Ref.:
A;
EtxbaEib
. De buena fe.
"
Obeto biarrian esan netsan eta txarrera artu zetsan
"EtxbaEib.
Orra or ba! Nik obeto-bearrean esan deutsut...ZamMan 60.
azpisarrera-5
HOBETO-BEHARREZ. "
Obeto biarres esan, decir con buena intención"IzArOñ.
Eta Dabidek esan zionean ara zerk zeraman, obeto bearrez, Nayot-era bialdu zuen, emen etxe ezkutu batean gorde zedin. Lard 169.
Obeto biarrez esaten niyon...SorGabon 41.
azpisarrera-6
HOBETO ESAN. Mejor dicho.
Suge, edo obeto esan, giza-suge arek. OrTormes 55.
Orain Naparroan gera. Obeto esan, aspaldi genbiltzan Naparroan barrena. LdiIL 47s.
Berjakintza zela haren saila, edo, hobeto esan, haren errainua burmuinean. MdePr 347.
Antxen egoan, obeto esan, an ziarduan zetan edo atan. ErkiagArran 138.
Alu bat izan zalako edo, obeto esan, bi alu ziralako.AZink 118.
Orrela, egin degu apustu txiki bat; obeto esan, egin nuan. Albeniz 151.
Ezinegonak, edo hobeto esan larriminak, darabiltza. MIH 334.
v. tbn. Otx 136. MAtx Gazt 49. Etxabu Kontu 220.
azpisarrera-7
HOBETO ESANA. Mejor dicho.
Agaz bizi, edo obeto esana, il nintzan bitarte guztian. OrTormes 41.
azpisarrera-8
HOBETO ESANDA. Mejor dicho.
Juan alkatea edo, obeto esanda, bera buru zan udala, bazkaria ordaintzen asi zan. EtxabuKontu 31.
Ospatzen dute edo ospatzen degu, obeto esanda, gu ere an izaten baigera. MMant 147.
Denpora ona egoan guztietan [esnie] ekarten neutsan; obeto esanda, eroaten neutsan.Gerrika 36.
Egun batez, edo gau batez obeto esanda, zarauztarrak etorri ziran.Albeniz 39.
v. tbn. TxGarm BordaB 71. Zendoia 117.
azpisarrera-9
HOBETO ESANIK. Mejor dicho.
Metagnomilariak jakiten dituen gauzen berri beste norbaiten gogoan, hobeto esanik, berjakintzapetikoan hartzen du. MdePr 325.
HOBETO ESATEARREN. Mejor dicho.
Onetan bai aurkitu, edo obeto esaterren billatu eta asmau oi diriala atxakijak!Astar II 70.
Pozez atsegiñ andian; / edo obeto esate arren / an egon nintzan glorian. ABAmaE 463.
azpisarrera-12
HOBETO ESATEKO. "(Por mejor) decir, obeto esateko
"Lar.
Ekusi degun bezeñ andia, edo obeto esateko ezin ekusi ta ezin adirazi ditekean bezeñ andia. AA III 313s.
Ez dago beti geugaz? Edo obeto esateko, ez gagoz beti beragaz?fBIc I 55.
Begitaziñoe ta ames bat, edo obeto esateko, zeruko argitasun ta dei bat. UrMarIl 9.
Zeñek biak aixa santuak bereganatu, edo obeto esateko, Jainkoaganatu zituen. AranSIgn 89.
Atunetan asi ginean, edo obeto esateko egalaburretan. ABGuzur 130.
Astodunak ziran Tramana ta Brix, edo obeto esateko, asto jaubeak. AgKr 67.
Kandela pixtuaren gañean jarri zuen, edo obeto esateko, kandelaren gañean gelditu zitzaion. Goñi 63.
Eztiote bear ainbat garrantzi eman. Edo, obeto esateko, aiei gurea berbera gertatzen. LdiIL 168.
Eta saritua izan, atan be, lenengo sariaz. Obeto esateko, lenengo saria banatu egin zan zati bitan. Vill(
inBilbaoIpuiB 5
).
Saldu egiñ giñun. Obeto esateko, erregalatu. Salav 24.
Etxeberria ori etzan gorputz aundikoa. Obeto esateko, txikikoa zan. Alkain 29.
Ta alantxe egoten ziran Pazku egunerarte; edo, obeto esateko, estalki barik agertzen ziran egun orretan. EtxabuKontu 82.
Ni urtean bein joaten naiz kanposantura, edo eraman egiten naute, obeto esateko. BAyerbe 183.
v. tbn. Astar II 262. Lard 511. AB AmaE 236. Bv AsL 134. Arr May 22. Itz Azald 212. Kk Ab I 56. Arrantz 108. Eguzk GizAuz 137. NEtx Antz 80. Txill Let 82. Bilbao IpuiB 60. Gand Elorri 67. Osk Kurl 185. Lab SuEm 168. Uzt Sas 19.
azpisarrera-13
HOBETO EZIN (V-gip, G-azp ap. GteErd 118
). Perfectamente.
Zoritsu dira beraz gure ezagunok? Zabaletan bai; obeto eziñ. AgG 367.
Ederto! Ederto! Obeto ezin!Altuna 75.
azpisarrera-14
HOBETO EZINEAN. Lo mejor posible, de la mejor manera posible.
Azketsi egidazube, ondo usterik eta obeto eziñian egiñiko utsak ixan dira-ta. Otx 182.
azpisarrera-15
HOBETO IZAN . (Con aux. trans. o, como impers., en 3.a pers. sing. de aux. intrans.).Ser mejor; ser mejor (para).
Bai obeto dala, Sakramentu au goizetik artzea. AA I 562.
Orregaitik Jaungoikua obeto da gure Aita izatia emon deuskuben gurasuak baño. Astar II 251.
Zeinbat obeto eban ezetan ez nastau. ABAmaE 225.
Obato dozu itota baino / oian iltea ta gaisoz. AzcPB 127.
Mututurik egon izan balitz obeto neukean. AgAL 117.
Ez litzateke obeto izango eskatutea. ItzAzald 66.
Olan menpeko zital antzera bizi izateko, obeto da il ainbat ariñen. EchtaJos 160.
Obeto du nere aotik jakitea. AgG 293.
Eu etortia berau jun baño / askoz obeto dala ondiño. Enb 192.
Ez ete-zan obeto ixango [...] geurekittian gu bixi ixaten iztia. Otx 142s.
Geldirik egotea baiño obeto izango da zeozer egiten astea. AlzolaAtalak 138.
azpisarrerakoSense-15.1
(Con dat.). Obeto izango zitzaiokean luma arrez Mariaren izena eskribitzea. ArrMay 28.
Kale-aldera juatia baño obeto ixango yakola lo-alditxo bat egitia. KkAb I 74.
azpisarrerakoSense-15.2
(Con el aux. elidido)."
Obeto euria ezpalegi egin (V-ger)"HolmerApuntV.
Illgo banindue, ainbat obeto!AgAL 158.
HOBETOXE. Algo mejor.
Orain obetoxe arkitzen naiz, baiña dietapean. Ibiñ(
inMEIG VIII 82
).
Orain hobetoxe moldatzen naiz. MIH 149.
azpisarrera-18
HOBETOXEAGO. Algo mejor.
Uda-berrian obetoxiago jarri zan. BvAsL 112.
Eta ortara irakurleak obetoxeago konprenituko du poema onen eitea edo tankera. Vill(
inGandElorri 14
).
Orain ere lengo modutsuan [bizi gera], baiña len baiño obetoxeago beintzat.BAyerbe 181.
Egun batean igual obetoxeago; bestean okerrago. A. Albeniz 125.