1.
(BN-baig ap. A
; th- H). Turno; oportunidad."Tour, rang alternatif. Noren thornua da?, de qui est le tour, à qui le tour?"H.
"Turno"A.
v. turnada (2). O Heuskara, lauda ezak Garaziko herria, / zeren hantik ukhen baituk behar duian thornuia. / Lehenago hi baitinzan lengoajetan azkena, / orai, aldiz, izanen iz orotako lehena. E 257 (v. tbn. 251; el editor traduce 'rango').
Badarik-ere hala guziei thornu emaiten draue, non nehork ezagut ahal baitezake, ezen promes haur eztela bano ez enganiotako. LçIns D, 4r.
[Axeria] ioan da bere tornian, lehoiñ hunen bisitatzera. TtOnsa 67.
Jostak, irriak jin ziren, / guziak bere thornian. ArchFab 197.
sense-2
2.
(BN-baig ap. A; th- Gèze, VocBN, Dv). "Tour, terme de laboureur, aller du bord d'un champ avec attelage traînant charrue, herse ou autre instrument, à l'autre bord, et en revenir au point de départ, faire un tour avec attelage à un transport, aller et revenir"VocBN..
"Voyage pour faire des transports. Bi thornuz eramanen duzu belhar hori guzia, vous emporterez tout ce foin en deux voyages (en deux fois)"Dv.
"Viaje ida y vuelta"A.
Hanbat esker ditutzula Iongoikoa munduan, / zenbat tornu egin baitu iguzkiak zeruan. EZMan II 121.
Israelitek Jainkoaren manuz zazpitan egin baitzuten tornua Jerikoren inguruan. CatLav 214 (V 107).
Hainbertze tornu hark toki hartara egiñ zituen, non [...]. Gy 88.
azpiadiera-2.1
BN-baig, S; th- Gèze, VocBN, H, Foix). Ref.: A; Lrq (thornü)."Charge. Belhar thornu bat, une charge de foin; egur thornu bat, une charge de bois à brûler"VocBN..
"Charge de, transport. Zenbat thornu ekharri dituzu?"H.
"Carga que se lleva en un turno"A.
"Une charrette, thornia
"Foix.
Egur tornu bat eka[r]ririk.HerVal 187.
Jente hunak, zer zaizie igantez astegünez bezain ontsa igaraiten ikhusten dütüzien ezne thornietzaz?Eskual 28-3-1913, 3.
Larzabal Arxulekoa iratze tornu batekin heldu zelarik, [...] Miarritzeko oto batek jo izan du tornua gibeletik, tornua eta idiak zonbait metretan ereman baititu. Herr 2-11-1961, 2.
Ez dela lehen aldia segur hoinbeste ondarkin ikusten dutela hor gaindi, bainan iduritzen zaiotela ondarkin tornu hori porturat hola ekarri-eta, norbait gehixago mugituko dela beharbada!Herr 8-2-2001, 2.
Gaitzeko zikin tornua!Ib. 2.
Jo lurra eta pusa bagoneta, eta itzul beste tornuaren bila.LarreArtzainE 164.
Beste egun batzuez dira, axuri tornu ekartzeak, edo urdeak.Ib. 312.
azpiadiera-2.2
Idas y venidas (fig.). Gure biziagatik [...] nekhatu behar bagara-ere, gure trabailluak, thornuak ez dilijenziák ezgaitu bizi, baina Iainkoaren benedikzioneak berak. LçIns E 6r.
[Presuna zaharrak] ordu du gaztetasuneko maiñen eta tornuen utzteko, eta bere buruari akhordatzeko. Ax 187 (V 127).
Hala bihurtzen da bada bekhatore nagia ere [...] bere leheneko tornuetara eta maiña gaixtoetara. Ib. 46 (V 30).
Eta eztakizu, benturak, benturaren iokoak, eta tornuak dituela?Ib. 68 (V 45; Añ GGero58 jira birak ta tornuak
). Hauk guztiok dira usantzaren iokoak [...] eta azturaren tornuak. Ib. 91 (V 62).
Baiña zuk, Iainkoa, [...] aditu behar ditutzu aphur bat iustiziaren tornuak eta kolpeak ere, hek aditurik, fidantzia erhoak utz ditzatzun amoreakgatik. Ib. 139 (V 91).
azpiadiera-2.3
Vuelta, visita (?). Iarri zan Medikua / bigarren tornuan, / egun onak emonda / gaisdunen bornuan. AzcPB 249 (in Ur PoBasc 182 bigarren tornuan).
[Medikuak] pobrea iminten dabe / bigarren tornuan / arimako osasuna / dabela bornuan; / erbestu deiela betiko munduak / alan nai dabelako / pobre borreruak. Ib. 335s.
sense-3
3.Jugarreta."
Tornu eder bat egin deraut, il m'a fait un beau tour"SP.
sense-4
4."Nudo, tornua <jornua>
"Mic 8r.
sense-5
5."Ambitus, ingúrua, tornúa
"Urt II 27.
Cf. infra TORNUAN.
sense-6
6.Giro, expresión (ref. a un canto, melodía...). Emana zaitan kantua / yende guziez da net mezprezatua / aldiz Roxiñolet xirtxilla horrena, / bere tornutan da zufle eta ozenena. "Forme de sons aussi doux qu'éclatants"
.Gy 226.
azpisarrera-1
TORNUAN.
Alrededor de. v. 2 bornu. Eguzkiyak darabiltz Planetak tornuan / Bendabalak euriya urreti bornuan. UrPoBasc 268 (Azc PB 153 planetak bornuan).
Eta biraka dabil mundua / eguzkiaren tornuan. AzcPB 309.
azpisarrera-2
TORNUAZ.
Del revés. En AxN se explica inprentzuaz (295: hark inprentzuaz bezala bere mendekatzeko gogoa bertze aldera izultzen dio), por tornuaz. v. IFRENTZU(A)Z.
azpisarrera-3
TORNU ONEZ.
"(Si tout va) bien, thornü hunez" Foix.