1.
(V, G-azp; H(V, G)),
zurpaildu (BN-arb; -ph- H(L, BN)),
zurpildu (-ph-Dv),
surbildu,
xurpaildu (-ph-BN; SP, ArchVocGr, Dv(-ph-), H(+ -ph-)),
xurpaldu,
zurpailtu (S),
zurrupildu (B),
xurpituRef.:
A (zurbildu, xurphaildu, zurrupildu); Gte Erd 199 y 312. (Ref. a personas).Palidecer."Rendre ou devenir blême. Xurpaildua, blêmé"SP.
"Pâlir, blêmir"Dv.
"
Xurphailtzea,[...] devenir pâle, pâlir, se décolorer par suite de maladie"H.
"
Zurphailtzea [...] devenir blanc, pâle et blême. Il ne se dit que des figures"Ib."Palidecer"A.
Tr. Documentado al Norte desde Oihenart y al Sur desde Moguel. Los autores meridionales emplean zurbildu. En la tradición septentrional hay xurpaildu en Oihenart, xurpaltze- en Eguiateguy, zurp(h)ildu en Duvoisin y GH , xurpitu en Darthayet, xurphailtu en Eskual,zurpheildu en EskLAlm y E. Salaberry, y zurpaildu en Lhande (en un texto guipuzcoano), J. Etchepare (zurpailduxe ), GH y J.B. Etcheberry (tbn. en Mirande (-ph- )). En DFrec hay 5 ejs. de zurbildu. Ierusalemera jinik, / Et' eginik / Han hitz Herodeseki, / Xurpail zekien hila-legez, / Iudu-erregez / Aipu enzuteareki. OPo 61.
Pairamen harez da begithartia xurpaltzen, besoak ta zankhoak ikharatzen. Egiat 249.
Zagoz geldi geldi zurbildu baga; ez agertu bildurrik. MgPAb 190.
Ikusi egizuz andiki askoren alabak [...]. Itxurgatu ta zurbilduta, gauza ez batzuk, argal, erkin [...]. Ib. 59.
Kolorgaldurik, zurbildurik, argaldurik ta erkindurik, ilteko zori ta arriskuan. UrMarIl 17.
Nere arima ezpain hegira ethorririk, uzten duenean nere lurrezko lohia zurphildua eta hormatua, onerits zazu zure aintzinean. DvLEd 277.
Emakumeak ez bakarrik arpegian egiten ditu mudantza aundiak nola diran kolorez surbiltzea. Aran-BagoManMed 280.
Zer duzu? Xurpitzen zare. --Ez dakit sobera baizik; buruan eta erreinetan min dut.DarthayetManuel 307.
Lo gitxitxo egin ebielako guztiz zurbildurik egozan. AgKr 59.
Arrantzale errukarriak, danak zurbilduta, nekatuta. Ib. 17.
Biotzikara zokia euki eban [...]; oso zurbilddurik jarri zan. EchtaJos 167.
Onek berbok entzun ebazenean zurbildu zan Errekarteren arpegia. Ib. 111.
Amorruz arpegia zurbildurik. Ib. 63.
Arpegia bildurrez zurpaildurik ta ortzak kurrixka zegoen. LhYol 47.
Zonbat aldiz ez ditugu Eskualdunak ere bihotz-minekin ikusi zoatzila han, gero mutil, erdi jaun, laster zurpailduak, galduak gero. GH 1922, 23.
Mattasunak, baña, arpegija zurbilddu [dautso]. Altuna 31.
Arrituta, zurbilduta gelditu ziran. OrSCruz 52.
Zurbildu zen eriotzera bai liyoan. OrMi 60.
Iruditu zitzaion haren aurpegi gorritua zurbildu zela behingoan. MdeHaurB 61.
Arpegia ziaro zurbildurik eta gorputz guzia dardarretan. EtxdeAlosT 82.
Eguzkia arpegiz zurbiltzen eta indarrez aultzen baidijoa. EtxdeJJ 25.
Zurbildurik eta odol barik eldu ei izen. AkesIpiñ 32.
Kruseluaren argiak zurbiltzen dautson diztira baten naasia esitua agiri da. OnaindSTeresa 94.
Hotzak zurbildua zuen aurpegia. MEIG IX 94.
v. tbn.
A BeinB 77. Ol Is 29, 22. Zurphaildu: Mde EG 1957 (1-2), 49. Zurpildu: GH 1971, 238.
azpiadiera-1.1
+ zurpeildu. (Part. en función de adj.). Larrosatuten etxakon mosu zurbildua. ABAmaE 134.
Gorde dau illargiak arpegi zurbildua. Ib. 362.
Lurrari beha, begitartea zurpheildua, bihotza panpa panpa. EskLAlm 1898, 6.
Arpegi zurbilduaz erantzun eban. EchtaJos 323.
Langilearen begitarte beltzaan herioaz zurpeildua. SoEgHerr 30-9-1965, 1.
Arpegia zurpaildua, bihotza erdiratua. EtchebObrak 165.
azpiadiera-1.2
(No ref. a personas). [Argia] bereola zurbiltzen eta itzaltzen da. OrMi 122.
Oso gorri ez bazeukan ere, / zurbildu zaio galdorra. "Se le ha palidecido"
.OrEus 315.
Apaizak larrugorriko natua ikusi egingo dio; ta ango laira zurbildu ta unea larruan sakondu bada, legen-natua da. OlLev 13, 3 (BiblE zauri gaineko ilea zuritua badu).
sense-2
2.(Uso sust.)."
Orretxek zurbildu ederra artu du (G-azp), zurbildu da gogotik (G-azp), zurpaildu da (BN-arb)"GteErd 199.
azpisarrera-1
ZURBILDUXE(Forma con suf. -xe, de valor aprox.). Atxo gurbil bat, zurpailduxea, zimurtua apur bat. JEBer 30.
Arpegia zurbilduxe beragana artega urreratzen nabaitu zun. EtxdeJJ 274.
azpisarrera-2
ZURBILTZEKE.
Sin blanquear. Baña larruko natua zuri izanda ere, inguruko larrua baño sakonago ez bada ta ango laira zurbiltzeke badago [...].OlLev 13, 4 (Ker ulea be zuri biurtu ez bayako).
azpisarrera-3
ZURBIL-ZURBIL EGIN.
Palidecer. Bai ote? erantzun zion zurbil-zurbil eginda illobak. EtxdeJJ 114.
Illobaren ausarkeriz zurbil-zurbil eginda. Ib. 13.