(V, G, AN, L; SP(
A
), Urt III 248 (a-), Lar, Añ(-alla), H),
habala (habal L, BN, S; Dv),
arbaila (-illa V-gip),
habela (habel BN, S; VocBN, H(BN), Foix),
habila (V-gip; H (L); habill V-oroz-m),
abraila (-illa V-gip),
armaila (-illa V-gip),
argaila (-illaV-gip),
afrail (L-sar, B),
afrulle (B),
arifel(a) (G-nav),
aibel (V-arr-arrig-oroz),
aiule (V-ple),
ubal (G-to, AN-gip-5vill-araq),
ufrail (B),
ufrella (B)
Ref.:
A (abail, habal, habel, abill, afrail, aibel, aiule, ubal, ufrail); Lh (habela); Iz To (abailla), UrrAnz (abaillia), ArOñ (abáillie, abráilla, arbaillia); Etxba Eib (abilla); Echaide Nav 188; Ond Bac (arifel); Garbiz Lezo 179; Elexp Berg (abailla); Izeta BHizt2 (afralle). Honda."Fronde, [...] honda"SP.
"
Habaillaz aurtikitzea, tirer de la fronde, hondear"Ib."
Habela, fronde à lancer des pierres. Davidek hil zuen Goliath habelaz aurthiki zien harri batez
"VocBN.
"
Abráillia, la honda"Iz ArOñ..
"
Abillagaz arri-jaurtzen, ez zan beste bat a lakua
"Etxba Eib..
"
Abailliakin arrixa botatzen ibiltzen giñan. [...] Batzuek a organikorik gabe darabilte: abaill
"Elexp Berg. "Afrallakin botaut arrie. [...] Afrullekin aizenak gara arri tireka" Izeta BHizt2. v. 1 traila (5)..
Tr. La forma general es (h)abaila. Hay además habala en Duvoisin y Casenave (en éste junto a habela ). La tendencia más general parece la de los autores que lo emplean con -a constitutiva, si bien hay algunos ejs. ambiguos.
Indaitzue habailla batzuk, zenbait harrirekin. Ax 89 (V 61).
[Arri] orietatik bat artu ta ezarri zuen bere eskuko aballan. MbIArg I 349.
Eskuko arria bere sok-aballarekin buru inguruan erabilli ta tiratu zion Davidek. Ib. 349.
Davitek, harturik harri bat, erabilli zituen bere habaillak. Lg I 279.
Baña Dabidek ikaratu baga, imiñi eban artzañak aiñ artuba ebeen abaillia. JJMgBasEsc(ed. 1845) 177.
Artu zituen artzai-soñekoa eta aballa bost arrirekin. Lard 165.
Harria abailan bezala, ez dabiltza itsurat zeruko izarrak. HbEgia 3.
Harri bat hartu zuen, eta habalaz inguruka erabilirik arthiki zuen. Dv1 Sam 17, 49 (Ker abaillaz, BiblE habailaz
).
Aballako arria baño zunburruntsuago. AgG 157.
Murumenditik jentill batek aballaz bota zuala. JMB LEItz 101. Bere habailarekin harri bat firurikan igorririk. ZerbIxtS 53.
Ez makil ez abail. "Sin honda ni cayado"
.Or(
inGaztMusIx 38
).
Baita Balearesko ixtupazko abaillari bira eragiñaz orkatzak zaurtzeko ere. IbiñVirgil 76.
Xurikan, makhila gorrian, / habelekin xüxen joiten. CasveSGrazi 148.
Beren tiragoma, aballa, tikili-takulo. AtañoTxanKan 165.
Askatu zituzten beren abaillak eta an asi zitzaizkion belarri-ondoan xixtuka ukabilla aiñako arri-kozkorrak. BerronKijote 201.
v. tbn. Izt C 50. Ol 1 Sam 17, 40.
azpisarrera-1
HABAILA-EGILE.
"Balistarium, balestegillea, abaillegillea" Urt III 249.
azpisarrera-2
HABAILA-UKALDI.
Hondazo. [David gazteak] habel-ukaldiaz aurthiki baitzuen Goliath zigantea. SoEgHerr 31-1-1957 (ap. DRA
).
Unkü eta harriekin / habala khaldüz dütügü / hitzart eta, han berian, / lekü lekian, moxkoiltü. 'À coups de fronde'
.CasveSGrazi 162.