Tr. La forma más extendida es maitagarri ; hay maitegarri en algunos autores meridionales, en su mayor parte vizcaínos: Moguel (CO 255), Añibarro, fray Bartolomé (Ic I 77), Uriarte (MarIl 70), Arrese Beitia (AmaE 34), E.M. Azcue, Iturzaeta (Azald 74), D. Agirre, CatUlz (41), Enbeita (54), Zaitegi (Sof 153), N. Etxaniz (Antz 157), Anabitarte (Poli 129), Erkiaga (Arran 169) y Basarri (127). En DFrec hay 26 ejs. de maitagarri y 2 de maitegarri .
sense-1
I.(Adj.).
azpiadiera-1.1
1.
(gral.; Lar, VP 60r, Izt 10v, H; -th- Arch VocGr 206, VocBN , Gèze, Dv, H),
maitegarri (gral.; Añ, Zam Voc)
Ref.:
A (maitagarri, maitegarri); Lrq /mãithagaRi/; Etxba Eib (maitagarrixa, maitegarrixa). Amable, digno de ser amado, estimado; encantador (tbn. referido a cosas). Tr. Documentado desde el s. XVII, y gral. desde el XVIII.
Berhez nindizun bertarik, / lehen hautatu maitagarri / nituen, nindutenetarik ['como digno (y dignas) de amor']. OPo 42.
Jesus txoil maitagarrie.
UrrizK
51.
Herioa maitagarri dela eta ez batere hastiogarri. TtOnsa 163.
Atsegiñ maitagarriak. Gç 141.
Etzait deusik agertzen, ez agertuko maitagarriagorik zu baiño. Arbill III 21, 2.
Ezta gauzarik hauk baino [...] maitagarriagorik. ES 187.
O Jesus ona eta maitagarria. Ch III 48, 3.
Txatar dakizkidala iragankorrak, eta maitagarri zure gauza guziak. LarSTomas 1.
Gauza bat maitatu baiño lehen, maitagarria dirurien arren, aiñtziñetik nolakoa den ezagutzera entsaiatzen direnak. HeGudu 61.
Zü baizik eztüzü ezinago eder eta maithagarri denik. Mst III 21, 2.
Luis maitetsu ta maitagarria. CbJust 78.
Ematen daroku errextasun maitagarri bat heltzekotzat zeruko erresuma dohatsurat. Lg II 206.
Jaungoikoaren esku maitagarria. msOñ 90v.
Zenbatenaz maitagarriagoa / Ezagutzen bai dute Jainkoa. Monho 126.
Ez dot neure arime bakar au baxen gauza maitegarriagorik. AñEL1 21.
Jende maitagarria [Donostiakoa] , / pare-bagekoa. Echag 222.
Oitura maitagarri oezaz. IztC 239.
Garau maitagarri onek aberatstasun andiak eman izan diozkala Gipuzkoari. Ib. 154.
On eta maitagarria da haren ezagutza. HbEgia 2.
Nere guraso zar maitagarriak. ArrGB 108.
Karta maitagarri baten bidez. 'Preciosa'
.AranSIgn 82.
Agatik zaitu mundu guztiak / laztan ta maitagarria. ABAmaE 374.
Eder zen Maria, eder eta maithagarri kanpotiko itxüratik. IpHil 58.
François Coppée zen koblari maitagarri, gizon ona. HUAurp 207.
Neska eder maitegarriak. AzcPB 126.
Benetan eder da maitegarria zala Mañasi. AgKr 53.
Gure izkuntza maitagarria. EtxegEEs 1916, 117.
Nun etxe-bilduma maitagarriagorik?JEBer 76.
Gizonarentzat ain maitagarri dan azkatasuna. EguzkGizAuz 105.
Ez da iñorentzat maitagarri mutxurdin gelditzea. TAgUzt 299.
Herria ez zaiote orai maitagarri. Iratz 27.
Liburu eder maitagarriak. ErkiagBatB 163.
Etzaite izan tentagarri, maitagarri baizik. MAtxGazt 31.
Gazte zelarik lagunkin maitagarria izan dela. ArdoySFran 293.
Begi argia egin oi eutson gero be lenengo
karmeldar ortoz lekaimetxe maitagarriari. OnaindSTeresa 33.
Onek esan nai du zugaitz au maitagarria dela. Ostolaiz 37.
Oroitzapen horiek ez zituzketen haatik horrenbeste irakurle liluratuko, egileagan beragan zerbait maitagarri idoro ez balute. MIH 273.
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de gen.).Cf. infra (II). Jaunaren maitagarria deitu ziona. Lard 194. Zarealako, bai Eladitxo, / danoren maittagarria. Echta Jos 179. Ixan gaitezan Kistar-euzkeldun / Urtziren maitegarrijak. Enb 54. San Agustinen seme zintzoak / ortxe dauzkagu jarriak, / ikusten danez gure errian / askoren maitagarriak. And AUzta 153.
azpiadiera-1.2
2.
(Urt I 73),
maitegarri (Añ). Amoroso, lleno de amor; amable, afable, cariñoso. Erraz da bertzeren senharrarekin [...] lizundu gabe egoitea, bainan ezta hain erraz [...] hitz maitagarririk ez erraitea edo enzutea. "Des paroles de cajolerie"
.SPPhil 453 (He 457s balakari).
Espiritu eme, manso, maitagarri eta urrikalmendutsu bat. "Amiable"
.Ib. 183.
Ene adixkidegua maithagarriaren grazia. Mst III 37, 2 (SP familiertasun arraia, Ol nabastarre eroso).
Aterarik biotz-berba ta afekto maitegarriak. AñLoraS 99.
Errexinol pollitak oianean kantatzen duen kantu maitagarria. "Cantar enamorado"
.OtagEE 1882c, 414.
Gorra danik zeure dei / maitagarriari. AzcPB 39.
Jaunaren altzo maitagarrian / ez daiteke gorrotorik. "Amoroso"
.OrEus 123.
Bizibide maitagarrian. 'Amistosa convivencia'
.ZaitSof 39.
Maitagarriak dira gero jaun oiek! Amor ematen ere ba-dakite. VillJaink 65.
sense-2
II.(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.(H), maitegarri.Amado, ser amado; persona querida. Ez dabee biurtu biar Jesus maitiari zor deutsen amodijo nausija ta samurra luurreko maitegarrijetara. fBIc III 368.
Nire Maitagarri ederra. OrMi 146.
Maitegarri maiteakin etzango naun. ZaitSof 163.
[Zezen garaituak] galdu eta mendeka ezin duen maitagarriagatik. IbiñVirgil 98.
[Baserrian] sartu orduko biotza illun, / malko ixillak begira, / maitagarri bat palta dalako / gauzak aldatu baitira.AtañoTxanKan 272.
azpiadiera-2.1.1
Cosa amada, deseada. Gauza bat bear da izan desiragarri ta maitagarri guzien elburu ta azken xede. VillJaink 152.
azpiadiera-2.2
2.Expresión de cariño. Laztan dau bere seme, baña erakusten ezteutso kariñurik, palagurik, maitegarririk. AñMisE 163.
azpiadiera-2.3
3.Hada.(Esta acepción tiene su origen sin duda en Chaho, que lo da como personaje de la mitología vasca)."
Maithagarri, la plus jeune et la plus séduisante des péris ibériennes"ChahoVoyage 216.
"Hada, ser fabuloso (Araquistáin Trad 27)"A.
Zu zera atsegin poz darioten Maitagarrien / pakezko gorde-lekua. JaukolBiozk 59.
Henaresko maitagarriak eta artzainak. "Ninfas"
.(Quijote IX)OrRIEV 1929, 6 (tbn. maitagarri Berron Kijote 82).
Maitagarrien aitzulorantza yo zuten. 'Trou des Fées'
.OrMi 70.
Ames dagit, basoan / il nauela, parreaz, / maitagarri batek. 'Hada'
.LdiBB 10.
Ta ordun, diotenez, mamu bat ere ez da kanpora ausarzen [...] ordun, ez izar kaltetsurik, ez maitagarriren lilluratzerik, ez zorginkeririk. "No planets strike, no fairy takes, nor witch hath power to charm"
.AmezHamlet 22.
Euskaldunen lamin eta maigarriak, Latinen Fatae, Germanen Kobolde eta Nixen. MdePr 310.
Pieridak edo maitagarriak [= 'musas']. IbiñVirgil 41.
Mundutik kanpoko maitagarrien zelaietan. NEtxLBB 31.
Maitagarri beharrean zen oraindik Lizardi hasiberri hartan. MIH 175.
azpisarrera-1
MAITAGARRIZKO.
(-th- Dv). a) Amable, digno de ser amado. Maitagarrizko Euskal-Errian / [umantak] sortu izan dira beti. Otag in FrantzesB I 127. Ez da bat denok maitatzen degun / Maitagarrizko legea? Etxeg in MEIG IV 52. Zeruetan dauka gizonak bere jauregi aberats maitagarrizkoa. Ag Serm 413. Gaztearentzat, gozo, bigun, maitegarrizko [da jolasa]. Ag Kr 49. Maitagarrizko jeina: bere tenpran xinzen orren azken Otsailaren 17ko karta. Mdg 120. Ze izango zan maitagarrizko / euskaldunen biotzean. FEtxeb 54. b) Amoroso. Gizadi dana baturik, / maitagarrizko Sendi bakar bat / Jesusekin osaturik. SMitx Aranz 180.