1.
(V-ple, G; Lar, Añ(G), Dv(<ch-> G), H(<ch-> V, G)),
txindar (V-ger),
txintar (Sal),
xindar (Dv),
txinar (AN-erro, Ae; Aq 1109),
txinkar (Sal, R)
Ref.:
VocPir 92;
A(txindar, txingar, txintar, txinkar);
AApend(txinar)
. Chispa."Centella de la lumbre"Lar y Aq 1109."Chispa"Lar, Añ.
"Étincelle"Dv.
"Chispa, chisporroteo de la llama"A.
En AxN se explica ihar (601) por txingar. v. 1 inar, 1 txindi (2). Karidade au izandu zan aiñ irazeki, bero, santu ta andia, non [...] mundu guziari eransi ziozkan Jangoikoaren amodiozko garrak eta txingarrak. LarSAgust 13.
Suak eta txingarrak bereala saltatzen asiko dira begietatik [Infernuan]. CbEg II 148.
Saltetan deutsu txindar batek sutarik.Zuzaeta 69.
Zuk eztakizula txingar batek zure soñekoa erretan badau. AñMisE 100.
Kontu egizu ain modutan itsatsi jakala txingarra zure erropiari. Astar II 134.
Ikusi zutenean odei sutu txingarrak zeriozkana. Lard 91.
Eguzkiyari kopetetikan / saltatutako txingarra. Bil 66.
Biyotz nerian preso / gelditu zan bertan, / geratzen dan bezela / txingarra iyeskan. Ib. 58 (en la ed. de Bertsol 21-2-1932, 147 txingorra iyeskan).
Zure argiaren izpia, zure suaren txingarra. AgSerm 587.
Txingarrak zurrunbilloan odoietara doaz. OrMi 95.
Proventzerari gaiñak ematea, yainkotar den poesi txingar bidez. Ib. III.
Oraingo gudaren lenengo txingarrak aizatuak izan ziranean. EAEg 23-10-1936, 119.
Txingarrak baño iraupen geigo / ez du-ta gure bizmenak. EAOlBe 79.
sense-2
2.
(V, G; UrduñBerb, Añ (V), VocZeg 285, Zam Voc),
txindar (V-m),
txintar (Sal),
txinar (V-ple, G; Aq 460 (G)),
txinkar (R)
Ref.:
VocPir 98; A (txingar, txindar, txinar, txinkar, txintar); Etxba Eib; Iz ArOñ, UrrAnz, To; Holmer ApuntV; Elexp Berg; ZestErret
. Brasa, ascua; (fig.) rescoldo (de una pasión, etc.)."Brasa"UrduñBerb 398.
"
Txíngar, txíngarra, (el) ascua"Iz ArOñ. "Tizón" Etxba Eib e Iz UrrAnz (posiblemente sinónimo aquí de 'ascua'). Itxiten bada amore txingarren bat ill edo amatau baga, jagiko da suba. MgCO 279s.
[Infernuko] txingar gori, su ta garrean. AñLoraS 117.
Biotzean ezkutatuta daukee, txingarra auspean egon oi dan eran. AA II 113.
Bengantzaren txingarra kolkoan duela. AA III 605.
Zapaldu begiz laster / daukazun indarrak; / erre, kiskildu begiz / gar eta txingarrak. FrantzesB II 30.
Gaztetako txingarrak / sentitzen baditu [larogei urteko gizonak]. ItFab 252.
Lenago imini txingar gori bat miiñaren gañian. UrMarIl 101.
Arturik intzentsonarioa, zeñ bete izango duen aldareko txingarrez. UrLev 16, 12 (Ker txingar; Dv ikhatz, Ol ikatz bizi, Bibl, BiblE ikatz gori).
Arpegia su-gar da txingar bizi bat egiña. AranSIgn 45.
( s. XX)Sukaldeko txingarra parrika edo tenaza ertzean errez inketan bada, odeiak txixe-larri dira. EgutKarm 1911 [sic], 111 (ap. DRA, s.v. parrika). Samako zanak asarrez andituta, begijak txingarrak irudijela. Kk Ab I 32. Senarra txingarra, emaztea ezpala; beti etxean sua piztua. EZBB II 109. Sutan txingar-artean errearin dagoan sardinea. A LEItz 131. Azpiko eraspen eta maitasun orrein txingar goriak be laster agertzen dira. Eguzk LEItz 122. Ipinteko Begoñan koroi ederragaz. / Eun da amazazpi txingar brillantedunetan, / eta ogeta zortzi txingar artañetan, / ta larogeta amasei txikizkotietan. (Interpr?). Enb 80. Sua bere txingar eta suautsakin bildu oi da. JMB ELG 91. Damu-txingarretan erre pekatuak. SMitx Aranz 146. Suko autsaren azpian badaude txinar batzuk, ikatz bizi batzuk. Or QA 144 (Poem 521 txingar). Emakumeak amodiozko txingarretan erreten jarten dituan biotzaren iñarrospen barria. Erkiag Arran 60. Iakite sendoaren su-txingarrek auspean zirauten. Zait Plat 42. Txingar baten ke apur bat baiño ez dalako. Gand Elorri 224. Txingar gorien gañean gero / ibil-arazi [Ageda] gaxoa. NEtx LBB 367. Zulo ontatik illati bat edo txingarrak sartuaz ematen zaio su [txondarrari]. Garm EskL I 82. Bakaillaua surtako txingarretan iduki. Ostolaiz 126. Irritsaren azken txingarra. MIH 298. En DFrec hay 3 ejs. de txingar. v. tbn.
CatElg 101. Sor AuOst 104. Etxeg EE 1883b, 554. Apaol 48. Echta Jos 180. Altuna 106. Tx B II 116. Otx 11. Etxde JJ 67. Azurm HitzB 42.
azpiadiera-2.1
Ez uste au geure opillari txingarra ezartzerren dala, edestian geien galendu ziralako baño [neure lekaideen soñekoa eroan ebenak].GMant LEItz 56.
azpiadiera-2.2
Txingar borobilla / noiz egingo dago uretan murgilla.Ldi UO 20 (se refiere al sol).
sense-3
3.(Adj.).Chispeante. Bizkorraldia!... Bat-batez orain / urrats arin, gogo txosper, / ain txingar sortu zaidan kemenak / zut-zutik narabil, gallen. EAOlBe 108.
azpisarrera-1
TXINGAR-HAUTS(V-ger-m, G ap. A; txingarauts Añ; txingauts Lar). Rescoldo.
azpisarrera-2
TXINGAR BIZIAN.
Ardiendo, quemándose (sentidos prop. y fig.). Onetara, konturatu barik zerebixan zirixa diabruak bere aurka, juan jakon asierako berotasuna su-garretan biurtzen, eta ez ariman, aragizko biotzian baño, txingar bizixan erebixala koittauak. EtxbaIbilt 463.