Etim. Del cast. guapo; cf. la forma intermedia buapo en GavS.
sense-1
I .(Adj.).
azpiadiera-1.1
1.
(V-gip; -ph-Foix ap. Lh.),
buapoBueno, espléndido. "Bapho (S, Foix), beau, brave" Lh (probablemente con el sdo. de 'bueno'). "Bizimodu bapua daroia orrek" Elexp Berg. Melon antxinako organista buapo ark ta Lorentxo dantxariak biak alkar arturik atera debe.GavS 7.
Maria Oñ-Ederra / zerez Debakua, / iruri despedida / len emandakua, / orrela uzten badezu / laugarren majua, / etzera aterako / neskatxa bapua. PE 91.
Zure dibujua / ez dago bapua, / mami gabekua / aula ta plakua.AzpPr 74.
Pernando ta Zabala / erri batekoak, / badakit zeratela / koplari bapoak.MujPAm 54.
Sesiyo gutxi izaten zuben, / ain zan gizona bapua, / zenbait aberats eta pobreri / parra eragindakua.TxB I 150.
Amairugarren urte orduko, / len baño bikañagoa, / amiltegian-gora zerurantz / jaso zan eliz bapoa.SMitxAranz 96.
Ezpata bapua bere sasoian. Gaur euli bat iltzeko ere, eztu balio.NEtxAntz 26.
Bañan emen lekua / dadukazu bapua, / zeruaren antzekua.UztAuspoa 43, 114.
Gure lagun-taldean, baziran eta badira bertso-idazle bapoak. Zendoia 61.
Osasun-leku bapoa. Ib. 195.
Baiña Badixko fundizioan / ez dabiltz era bapoan.Insausti 255.
azpiadiera-1.1.1
(Irónicamente). Agureak jan arren / sukaldean artoa, / andreak erango du / tabernan ardoa, / senarra gobernatzeko / zer modu bapoa! JanEd II 23.
Eskandalua ateratzeko / lagun ori da bapua.Ib. 105.
Lur-zulo bat aski izango diat nere gorputz gozakaitz au sartzeko... Arnas-toki bapua, alajainkia!NEtxAntz 102.
azpiadiera-1.2
2.
(V-gip, G, BN; H). (Aplicado a mujeres) guapa, bella; (aplicado a hombres) de buen aspecto, vigoroso."Elegante, guapo"A.
"Hermoso, de buena presencia, excelente. Gizon bapua dago oinddio Iñasio
"Elexp Berg. .
Pello bertsolariya / guztizko pijua, / ez dauka semia're / nolanaikua, / gaztia dalarikan / sona aundikua, / aitak berriz diruri / kasik Jaungoikua, / gizona bapua, / eztago plakua / izdun galakua, / pare gabekua.AzpPr 100.
Nik ez dakit zer neskatx klase dan / baño itxuraz bapua.UztLEG I 284.
Polipaso au azaldu zaigu / baliente ta bapua / berrogei urte kunplitu eta / irabazi du jokua. EusJok 147.
Paulino Uzkudun aien aldian / dezu mutilla bapua. EusJok II 139.
Or ageri da automobillean zugaitz-azpitik igarota, aitona bapoa patxada ederrean eta lasai asko.Munita 100.
Garaia ere izango zan eta bapo nengoen ni oiera sartzeko. Kamisoia oso polita zan. MMant 25.
azpiadiera-1.2.1
bapa. (Con marca de género). Au alabatxua dakarrena. Ze bapa!SorBar 41.
azpiadiera-1.3
3.Grande, considerable."
Bota ditu izerdi bapok (G-azp)"GteErd 174.
Ijitoaz piatzen / diraden gajuak, / eramango dituzte / petardo bapuak.UrruzZer 127.
Txirritak entzungo'itu / gaur egundokoak, / berak e emango dizkit / arrazoi bapoak. In . TxB 116.
Atzo ere egin du / azio bapoa: / zortzi alditan jaso / ogei arroakoa. Insausti 100.
azpiadiera-1.4
4.(
VocBN
A; -ph- Foix)."Fanfaron, satisfait de soi"VocBN(→)A.
"Fanfaron"Foix.
Nausiaren errepusta argi zaukan bere begitarte irrikin, baphoan. LarzGH 1959, 82.
azpiadiera-1.5
5.
(Dv),
papo (Dv). Valiente."Gaillard"Dv.
azpiadiera-1.6
6."Épais, lodi, bapo
"Foix.
sense-2
II .(Adv.).
azpiadiera-2.1
1.
(V, G; Dv, H)
Ref.:
A; Elexp Berg; Gte Erd 58; ZestErret. Muy bien, excelentemente; a gusto."
Bapo bazkaldu giñuan atzo Zumelagan
"Elexp Berg. .
"Bapo aseta gelditu gera (G-azp)" Gte Erd 58. "Bapo gobernau, ongi asetu zirela esateko" ZestErret. "Bapo ibilli, oso ongi ibili, beste ezerren beharrik ez zutela ibili. Txikiteuan bapo ibilli ta geo bazkaia maian nahi" Ib. Burkadak batzen ditut goixetik gabera; / Berori barriz bapo, kontzejuko gelan, / Neguan epeletan, Kerizpetan udan, / Bizi da irabazten nik lako amabi.ABAmaE 259.
Gu bada bestela, beorri an ez izanarren damua alde batera utzirik, bapo jan t'eranta artsaldia pasa genduen.SorBar 69.
Eta ala bapo egon giñan illunabar arte.Ib. 70.
Udan ikatz egiten irabazten dituen diruak neguan jan --eta edan--, eta bapo bizi dana bere emazte Agera eta alaba Prantxiska amalau urtekoarekin.UrruzUrz 22.
--Zer egingo zenduke? --Zer? Zer? Amaiketakua egiñ bapo, zu bezelako zekenari faoreik eskatu gabe.AlzSTFer 120.
Ekarri dute azkenena, amorrai aundi ura, ta sorgin-gañdeerak egin ondoren, gure Pernando bapo jaten asi da.MujPAm 45.
Ni orain bapo nagola ta amorraiak on egin dezaidatela.Ib. 45.
Segetan bapo jokatu ziran / mutill zarra ta gaztia.TxB I 229.
Gorputzak bapo gobernatuaz / eranian da janian.TxB II 112.
Jendea plazan egonagatik / Prantzesari itxogiñez, / artasoroan etzanda ura / bapo siesta egiñez.Ib. 222.
Baño gorroto txarra / danentzat kalte da, / ia litro bat ardo / lenbizi atera, / ori eranaz bapo / konponduko gera.Ib. 58.
Gaztiak jardun dira / bertsuetan bapo, / ixildu gabetandik / zipla eta tako.TxB III 134.
Zenbait uritar aragia janez bapo bizi diran bitartean.EAEg 13-2-1937, 1054.
Nik ere noiz-edo-noiz aberatsen bizimodua probatu bear nuan, eta aste ontan ederki eman diot nere buruari... Orain bapo nago biziari agur egiteko.NEtxAntz 105.
San Blas egunez Aga-Khan ori / pixu gañean zutitu, / Eun arrapatzen lituzke bapo / zazpi geiago balitu.Basarri 187.
Tabernan dagozanean, bapo zurrut egin eta esaten dabe.AndAUzta 77.
Etxe artako guziak bapo apaldu zuten gau aretan.NEtxLBB 189.
Etzaitez urreratu / geiegi nigana, / badezu lasaitzeko / or nora joana, / bapo ikasi dezu / tentaketa lana.Ib. 335.
Janaren paltik etzan izaten / eta sobratu eranak, / bapo moldatzen ziran orduan / aruntz juaten ziranak. UztSas 106.
Bapo gosaldu zunean. AtañoTxanKan 157.
Gu bapo geunden Ereñoko errixka politean.AZink 63.
Upelen jiran ordu batzuek / pasa genituen bapo.Zendoia 220.
azpiadiera-2.1.1
(Irónicamente). Astoa txirristatu ta [ibaira] erori zan. Bapo zegok gure gatza!MujPAm 60.
Berak dionez esku bat alperra dauka / eta nai ainbat, berriz, / ezin altxa anka; / bapo moldatzen da, bai, / baldarka-baldarka... Zendoia 81.
azpiadiera-2.1.2
(V-gip; Dv)
Ref.; Etxba Eib; Elexp Berg. "Il est aussi employé interjectivemente comme bravo en français et n'est guère traduisible" Dv. "Expresión con que se aplaude a los niños alguna acción" Etxba Eib. "Bapo! Lenteja guztaik jaittuzu" Elexp Berg. "Haur hizkeran, umeak jatekoa amaitu ondoren esn ohi da" ZestErret. Cf. infra (3). Diru truke paper zar bat; paper au artzen dubena, bapo!AJauregiEE 1885b, 215.
Bapo, Pantxiu, bapo. GipNek 1904, 95.
Eta, oro xutituak ginaudelarik, Ñatoari: "Bapo! bapo!".JEBur 20.
--Beraz... beraz, nagia pizkortzen ezta erraz. --Bapo. Enekian bertsolaria ziñanik.UrruzZer 32.
Eraman omen zituan bere etxera, eta naiko ardo eman ta, bapo!EEs 1918, 152.
--Orduan Yainko izenean! Utzi ezaidazu ontzia. Nere indar aulaz saiatuko naiz! --Bapo! Tell yatorra!GoenY 1934, 96.
Bapo...! Gizon gelditu aiz, Enrike! ABarGoi 55.
Basoari su eman, eta bapo! Suak bear baño oker geiago egiten badu, ainbat obeto.NEtxAntz 135.
Alegiñak egiten dituzute nere etekiña birtutean dagoela neri erakusten. Bapo; baiña zuen uste ortara ekartzen ezpanauzute, ni libre gelditzen naiz, eta nai dudana egin nezake.VillJaink 84.
Gogamena, organismuaren baldinkizun batzuei lotua azaltzen zaigu. Bapo. Eta zer segitzen da ortik?Ib. 69.
azpiadiera-2.1.2.1
(Con reduplicación intens.). Bapo-bapo, Pello, / bai oillar nagoela / leen nintzana oillo. Zendoia 89.
azpiadiera-2.1.2.2
(Irónicamente)."
Zuk etxia zikinddu ta nik garbittu biar, ezta? Bapo!
"Elexp Berg.
"
Bapo moteill! Norbaitek zerbait gaizki egin duenean erabiltzen da [...]. Bapo moteill, oaiñe indizkiu galtza berriyak!
"ZestErret.
Beste batek etzun ontzat artu nai igoteko itza, ascensor adierazteko. Zer dala ta? Tresna ori igoteko ta jeixteko ere omen da. Bapo motell!PMujEgan 1957 (3-4), 131.
azpiadiera-2.2
2.Grandemente, en gran medida, mucho."
Bapo nekauta egun beteko lanakin
"ZestErret.
Aztu zitzaion orri / [emazte] juandakoa pronto, / pujatu ta kentzen du, / pegatu dit bapo.PE 68.
Bi aldetara beiak / saltaka juan dia, / bapo izorratu du / orretxek jendia.Ud 100.
Gu ere geunden orrekin / bapo aspertuta.UztNoiz 61.
Anoetako belodromuan / eman zuten bazkaria, / zazpireun lagun bagiñan baña / bazan naiko janaria; / elurrez bapo zuritu eta / zegon ango ataria.UztSas 271.
Alare gauzak bapo aldatu ituken. TxGarmBordaB 68.
Bapo aspertuta nago. Ib. 88.
Ur preskoa esan det; baiña iñoiz bapo epelduta, sorora irixten giñanerako.AZink 32.
Arroa bazan ere, / bapo umildu zan. Zendoia 24.
Ta bapo nekatuta / itzaiak ta idik.Insausti 92.
azpiadiera-2.3
3."[Haurrei] zerbait amaitu dela esateko. Oiñ pelotia bapo, Oera joateko ordua da
"Elexp Berg. .
Geltokira lagundu eustan, eta bapo! Gerrika 33.
Zer nai dek, bada, ik: dana bestek egitekotan utzi eta lasai bizi? Eta kamiñoa konpondu edo ura etxera jarri edo egin bear danean bakarrik azaldu Udaletxera eta bapo?Insausti 157.
azpisarrera-1
BAPO EGIN.
Saciarse, hartarse. "
Jan da edanaz bapo indakuan festa juntzian
"ZestErret.
Neure peseteagaz apaldu tabernan, / Obeto juat egin bapo illunkeran.ABAmaE 280.
Orain beste tragua ta bapo egin degu. Zer zor degu, ostalariya? SorAuOst 98.
Edan ez badu ere, jatez orregatik bapo egiña da.MocDamu 27.
Jan edanaz bapo egin ondoren, kanta-kantari ekin eutsen.ErkiagArran 121.