(V-gip, G-azp, AN-5vill, L, B, BN, S; SP, VocBN, Gèze, H, Zam Voc;-kh- Dv, H),
zakatu (B)
Ref.:
A; Etxba Eib; Izeta BHizt2 (zakatu); Gte Erd 269; ZestErret. Meter empujando, meter a la fuerza; oprimir (en un recipiente, etc.). "Presser une chose qui est arrangée dans un coffre" SP. "Metrre les laines, les drilles, etc., dans les sacs, les emballer" VocBN. "Emballer" Gèze. "Sakhatuz, zakhuak idukiko ile guzia, en pressant bien, le sac contiendra toute la laine" H. "Henchir, oprimir, rellenar un recipiente" A. "Sagarrak, sakatu tornuan eta aren saiña, sardaua" Etxba Eib. "Oprimir; prensar (Arizkun). Zakatu ongi gero" Izeta BHizt2. "Bortxaz otoan sakatu gintuzten (B-lab)" Gte Erd 269. "Sakatu fuerte pentsua (B), [...], ogi bihia zakuan behera saka (S)" Gte Erd 269. Azeria artikitzen du mando gainera, eta sakatzen du eskuineko xixteran. DvBaigZL 19.
Ilunean karro tzar batzu jinik, higitzeko on ziren guziak heien barnean sakatu zituzten. StPierre 18.
Tiro bat zangoan sakatu zerautan Aleman demonio batek. Ib. 12.
[Gandeler-zangoan] urratua izan zen ildoxka mehar bakotxari bazaio bere bethean sakatua, tinki, urre-xixter luxe dirdiratsu bat. JEBer 63.
Or saka ta emen bultza, bientzako lain tarte ta leku egin eben. ErkiagArran 139.
Gizon gizen asko ez dauana, puzka, saka orreri ta tira oneri dabil an lanean. ErkiagBatB 120.
Oraintsu esaten nizunarekin bat ezpazentoz, zer egingo dizut oraindik? Itzaldia zure gogoan barna sartu ta sakatu? ZaitPlat 137.
Bere zazpi ahalak ibiltzen ditik, hunarat sartzen direneri, bere edariaren sakatzeko. LarzIru 60.
azpiadiera-1.1.1
(Fig.).Imponer, meter a la fuerza. Ikusi zutelarik Juana erreginak nahi ziotela erlisione berria sakatu, Domintxineko, Armendaritzeko eta Etxauzeko jaunak, Lukuzeko jauna buru harturik, oldartu zitzaizkion ederki. Othoizlari 1961, 345.
Ez batere beste batek hezteko eta plegatzeko, burua berotuz edo teoria batzu sakatuz.LarreArtzainE 193.
azpiadiera-1.1.2
"
Sakatu zakua (AN-5vill, BN-arb), [...], sakatu dio ongi zaku orri (B)"GteErd 269.
azpiadiera-1.2
(V-arr, G-azp, B)
Ref.:
Elexp Berg; Gte Erd 269. Pulsar, oprimir, hacer presión (en un punto). "Sakatu tinbriai, aber iñor dauan" Elexp Berg. "Medikuak indar guztiakin sakatu dost bixkarrian" Ib. "Sakatu pedala (B), [...], sakatu pedalari (V-arr, G-azp)" Gte Erd 269. Sakatu, sakatu arantzari! --arkakaratzak txorijari iñotson. Altuna 37.
Orain egin beza berea pistola onek... Eriotza barruan dakar... eriotz azkarra ta gozoa... Eskuz muñetaraño jaso... beatzez sakatu pixka bat eta billa nazatela biziak. NEtxAntz 109.
Beatzak azkar dabiltz teklak sakatzen. NEtxLBB 103.
azpiadiera-1.3
Plazetan eta karriketan, kaseta bat sal, beste bat eskura saka eta gaineratekoa solas eta ele suharrez. Larre ArtzainE 186.
sense-2
2.(SP, Arch VocGr), zakatu. Golpear."Frapper avec quelque chose qui n'est pas pointue"SP.
"Frapper avec un corps contondant"Arch VocGr..
Hik maka, nik saka. "Je frappe"
.OPr 232.
Ez da folsua behar batere makhurra / lanzixken sakhatzeko ihestuz adarra. (Interpr?). HbEsk 224.
Lenengotan parkatu, urrenguan sakatu ta irugarrenian urkatu. Otx 89.
Ordun zakatzalleen eskuetara erauzi zenitun, ta auek zakatu zituten.OlNeh 9, 27 (Ker gogor erabili).
Arantzez eio buruntza, seskaz burua zaka. OrPoem 548 (traduce "le aprietan con caña la cabeza", pero cf. Or Mc 15, 19: burua kañaberaz kolpatzen zioten).
sense-3
3."Piquer. Idiaren sakatzea, piquer le bœuf. Il se prend aussi déshonnêtement"SP.
sense-4
4.
(V-gip, BN-baig-lab; H (+ -kh-), A Apend)
Ref.:
Iz ArOñ; Satr VocP; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 269. (Aux. trans. tripersonal).Hacer creer (una mentira, un engaño, etc.), dar gato por liebre."Au fig., fourrer, faire avaler, faire croire une bourde, un mensonge, une excuse. Eztautak niri holako gezurrik sakhatuko, tu ne me feras pas croire de tels mensonges"H.
"
Baltza sakatu (V-m), engañar a uno"A(s.v. baltz).
"
Ederra sakatu, engañar"A Apend. "Sakaketan, sakatu txak ederra, buena le ha jugado" Iz ArOñ. "Hacer pasar una falta, un defecto (por ej. cuando se vende algo). También en sentido opuesto, conseguir una ventaja a base de argucia o simplemente regateando" Satr VocP. "Aundixa sakatu zetsan koittau ari" Etxba Eib. "Ederra sakatutzen (ziria sartu) (V-gip), [...], gezur ederra sakatu dautzute (BN-lab), gezurrak sakatzen ditu (BN-lab)" Gte Erd 269. Bere eginbideak baditu bethetzen, / gauza tzarra onentzat nihori sakhatzen. HbEsk 206.
Gezurra ugari / sakatu dit neri. AzpPr 23.
Zonbat eta zonbat jende atrebitu ez dire baliatzen edale horren trenpu nahasiez, zer-nahi amarru eta maltzurkeria sakatzeko? ArbIgand 133.
Behin gezurra saka, sar ahala. HUZez 110.
Bere ugazabak be ezeban atara gura okerretik, barriro alde egingo ete-eutson bildurrez, ta sakatu eutson geiago bere ustia. KkAb I 55.
Urdanibitarreri gezurra sakatu zien, bere ontziak
biaramonaraiño Azturiaga’ko portura zeramazkiela esan zienean. LhYol 35.
Gezur bat ederra sakatu dautzute. ZerbArtho 44.
Zeure biotz orren jabe egiten, zer dala-ta itxi dautsazu Satanasi, Jaungoikoari guzurra sakatu nairik. EguzkGizAuz 14.
Gure gizon madarikatu orrek oinbe sakatu jestan zirikadaren bat. SMZirik 28.
A ze ziria sakatu zetsan. Ib. 124.
Entzule asko etorri omen ziran, osasunaz edo aberastasunaz iardungo zuelakoan. Ederra sakatu zien! ZaitPlat 23.
Hunek inbido egiten nau ta / botako diot hordago, / gizagaizua neri zer saka / hortxet pentsaketan dago. Mattin(
inXaEzinB 119
).
Aleman kontrola zenbaiti ahal zuen gezurra sakaturik. LarreArtzainE 136.
azpiadiera-4.1
Behar derait aitortu / izan dukala tupeta, / lagun bati sakatzeko / hik holako estrumenta. Xa EzinB 29.
sense-5
5.
(V-gip, G-azp)
Ref.:
Etxba Eib; Gketx Loiola.
. "Callar, aguantar. [...]. Eziñ ba, Jauna, dana sakatu; noizbaitten errementau biar" Etxba Eib. "Dana barruan sakatzia, ango bizi-modua" Ib. "Nik sakatzen det ba alegiña. --Zer da sakatu? --Barruan eutsi, fue la respuesta de una anciana a una pregunta mía" Gketx Loiola. Dama onen jasotasun zintzua aiñ zan osua eze, eta bera aiñ buruan jabe, dana barruan sakaturik erantzun zetsan andra ziraunari barrez-barrez. EtxbaIbilt 487.
azpiadiera-5.1
(V-arr-oroz-m-gip ap. A), sakau (G-azp ap. Gte Erd 277). (Part. en función de adj.). "Sufrido, hombre de mucha paciencia" A. "Gizon oso sakaua (G-azp), isilik gauza asko pasatzen ditu orrek (G-azp-goi, AN-5vill)" Gte Erd 277. Gizon sakatu ta eruapen andikoak esteutsa kalterik ekarriko burubari. MgPAb 60.
sense-6
6.+saka (V-m).Empujar, impulsar, dar un empujón."Empujar"EtxabuOnd 116.
Igon nagixu ostera ba. Olantxe; bigun-bigun sakatuta. Otx 178.
Lot indarrez zakatuz aurreratu ziran atea puskatzeko.OlGen 19, 9.
Eldu emen atzien deuken eldulekutik, segidu bizkor, eta aindu eran, gogor sakatu. Gerrika 37.
azpiadiera-6.1
(Part. en función de sust.).Empujón. Purijaz sakatu bat edo botakada bat emoten badeutsu: isilik egon ta padezidu.fBIc I app., 26.