Tr. Documentado en textos meridionales de los ss. XIX y XX; hay tbn. dos ejs. de Herria . En DFrec hay 3 ejs.
sense-1
1.
(V, G, AN-gip-5vill, BN-baig; Lar, Añ, H, Zam Voc ; h- Lh),
gorbel (L-sar)
Ref.:
A (orbel, gorbel); AEF 1955, 76; Satr VocP ; Iz Ulz (orbéla, maixtartogíe), To (kuntza), Als , ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 246; ZestErret
. Hojarasca."Hojarasca", "coscoja", "malhojo", "seroja" Lar y Añ."Tienen también gran cuidado de recoger orbela, que es la hoja seca y caída de los árboles"LarCor 57.
"Seroja, hoja caída. Orbel-erriko, ligero de cascos; litm. (natural) de pueblo de serojas"A.
"
Gorbel, hojarasca, cubierta de la carbonera. Egur gainean belar batzuek (iratzeak edo beste zerbait) ezarten dire, aren gainean lurra, gero ikatza egiteko; lurra sutara erori eztitean estaltzen da gorbelez
"Ib."
Orbela baiño makalagua, persona muy débil, blanda"IzArOñ.
"
Kuntza ederreko orbela damakigu, llevamos hojarasca recogida en su punto y sazón"IzTo(s.v. kuntza).
"
Orbela ona da azpigarrittarako
"ElexpBerg.
Gal ebate ta jotiak, ira ebate ta orbel batzeiak. JJMgBasEsc 108.
Ez eben aurkituten atx, subil, larra, sasi edo orbela baño. Astar II VII.
Eta zer litzake baldin lagako balioteke ondoan, berak botatzen daben orbela gosea elikatzeko?IztC 150.
Etsitzen ez ta, kakoa sartuz / orbela du ateratzen. OrEus 79.
Eman oi du abere-janaritzat ostoa, azpigarritzat orbela. Munita 39.
Azpian garoa ta piñu-orbela ditula. Ib. 64.
Gure mendiko hotela / lo egiteko orbela.UztSas 71.
Kanalak ur estalian ekartzen zuan orbela. AZink 128.
Haizeak daraman horbelaren gisa. MIH 373.
(303 orbel)Ez du haien hutsa orbel pixka batek estaliko. MEIG II 69.
v. tbn. Bv AsL 169. Altuna 100. Albeniz 195.
azpiadiera-1.1
Lur orbel-beltza blei-blei uieldutakoan, zer? 'La tierra de oscuro follaje'.Zait Sof 119.
azpiadiera-1.2
Hoja caída."
Orbela, hoja seca"VP 68v.
Euren biar prinzipala / lelengo illian / eskubariaz basora / orbelen atzian. DurPl 67.
Ekazak orrako orbelak. ZavFab,
RIEV 1909, 28.
Orbel bat edo beste bezela baizik ez dirala. ArzacEE 1883a, 232.
Legorpetik orbelak atera.AgG 154.
Ego-aiziak orbel igarrak / bezela zaituzte arrotu.MendaroTx 115.
Igazko apaingarriak, / gaur orbel gorriak.LdiBB 31.
Aize indartsu ala ziriñenak narras eroango zituan orbel ibiltaunak. ErkiagBatB 92.
Lugiñek orbelak iraurtzen dituten toki ontan.IbiñVirgil 60.
Ikusi du erortzen / makiña bat orbel. NEtxLBB 309.
Orbel etsigaitz batek jo zuan orduantxe leioko kristala. Ib. 65.
Orbelak bildu ganaduen ongarritzarako. Zendoia 194.
v. tbn. Añ MisE 88. Apaol 56. A BeinB 57. Echta Jos 94. Laux BBa 32. Etxde JJ 259. Mde Po 29. Eston Iz 25. Bilbao IpuiB 107. BEnb NereA 155. Gand Elorri 192. Alzola Atalak 129. Azurm HitzB 58.
2."(V-ple), soplador con que se quita el cascabillo al grano de trigo en la era, por lo general es hoja de abedul"A.
sense-3
3."(L-ain), roña, enfermedad del trigo y del maíz"A.
sense-4
4."
Orbela, estiércol (AN-larr)"EchaideNav 175.
sense-5
5.Alga. Itsasoak zer nahi orbel mota aurditzen du leihorrerat. Heietan bada "orbel gorria". Orbel gorria ongi torratzen da eta garbitzen denean, hede luzaran batzuen itxurarekin dago. Herr 20-1-1966, 1.
Ithurralde jaunak itsas orbela (orbela da algues) lantzen du bere lantokian. Herr 15-8-1968 (ap. DRA
).
azpisarrera-1
ORBEL-BILTZAILE.
Recolector de hojarasca. Ez zen behinere orbel-biltzaile izan [Azkue], ez zen hosto iharren bila ibili. Ernamuinak nahi zituen, kimu berriak. MEIG VIII 93.
azpisarrera-2
ORBELETAN.
Recogiendo hojarasca. "Orbel biltzen ari zen (AN-gip-5vill), orbeletan joan da (V-arr)" Gte Erd 246.
azpisarrera-3
ORBEL-META.
"(L), tas de feuilles mortes" Lh.
azpisarrera-4
ORBEL-MORDO.
"Orbel-mordua, el montón de billetes de dinero" Iz ArOñ.