Tr. La forma general es okela; ok(h)el se documenta en Duvoisin y en autores guipuzcoanos; hallamos además okhele en Casenave. En DFrec hay 21 ejs. de okela, meridionales.
etimologikoa
Etim. De lat. buccella.
Onom.: Diego Oquela. GSalazar (ap. Garate Cont BAP 1957, 163).
sense-1
1.(G-to, L, AN, S; Lcc, Lar, Aq 742 (AN); -kh- O-SP 231 Dv (-el), SP, Ht VocGr 433, Hb, H, Foix ap. Lh, Zam Voc), okel , okhele . Ref.: A; Lh (okhel).
Pedazo de alimento. "Lonja de tocino, urdai okelea" Lcc. "Carne en un dialecto, y en otro, pedacito de carne" Lar (s.v. badulaque). "Pedazo de cualquiera cosa comestible" Aq 742. "Gasna okhela, gros morceau de fromage" Hb. "Sagarra lau kürretan erdira zak, eta emak okela bat haur horri (S)" A. Eskurean aora okelea galdu doa. "La tajada". RS 176. Otsoen aorean okelea bere on. "La tajada". Ib. 337. Estomaka agerturik bele errioiak gibela / ausikitzen lioela eta altxatzen okhela. EZ Man I 101. Bakhotxari eman zioten [...] idiki erre okhel bana. Dv 2 Sam 6, 19 (Ol puska, Ker, BiblE zati). Betor, bada txerri-azpi okel eder bat. Lh Yol 23. Gose dagonari ematen zaion ogi-okela. Or Mi 135. Erruki-okelaz bat lan-galdezka doa. "Junto con el mendrugo de pan". Or Eus 357. Amak, amañik sartu-okela. "El trozo [de morcilla]". Ib. 165. Baita ere ber denboran / biek okhele bat hartüren. 'Bifteck'. Casve SGrazi 37.
Trozo (no hablando de comestibles). Soinekoek berekin daramatzite haragi-okhelak. Dh 484.
sense-2
2.
(V, G-azp-goi, AN-larr; Lar, Añ, Izt 22v, Hb, VocCB 353.(V, G-goi)Dv, H; -kh- Lecl, H),
okelia (HtVocGr(-kh-)→H, LarSup)
Ref.:
A; EI 211; Iz ArOñ,UrrAnz; Etxba Eib;EAEL 132; Elexp Berg; Gte Erd 149, 195. Carne (de comer)."Viande"HtVocGr 436.
"Vianda, gondura, okelia
"LarSup(que lo toma probablemente del anterior).
"Carne ordinaria que sirve de alimento"A.
Cf. LzG: "Los bueyerizos harán su reclamo [...] llamando oquela, oquela, oquela" (Lagrán, 1726, copia de un doc. de 1569). Tr. Documentado en autores vizcaínos y, desde finales del s. XIX, tbn. en algunos guipuzcoanos.
Buldiau arzen eztabenak ezin likela jan okelarik. ZBulda 44.
Amar libra okela. Acto 209.
Nekazarijak gizenduten ditu idijak, okela ona jaateko. MgPAb 149.
Aoan zeraman okela zatiaren keriza. VMg 5.
Oramaian okelak / yeustezak gordeten. ZavFab,
RIEV 1907, 537.
Gatza jaten daben ganaduaren okelia gozuago da. UrDial 57 (Dv, It e Ip (h)aragi).
Okela libre dezu, / ardua ere bai. Xe 289.
Okelea erretako jirak emoten. ABAmaE 204.
Esteria oneko aza-lapikoa, urdai ta okela gazituaz gozatua. ABeinB 45.
Tasajoa edo okela legortua. Echta Jos 143. Okela, ogi ta ardauaz bazkarija atondu dabe. KkAb I 97.
Okela suelto izan ezkero / etzait gustatzen arrayik. TxB II 189.
Saiak eta miruak, barriz, okela ustela non, beti igarri. Otx 39.
Zenbait egunez ba du bakoitzak okelik. OrEus 131.
Ezin gudarientzat naikoa okel sortu.EAEg 25-12-1936, 640.
Okel eta odolki puska batzuk. EtxdeJJ 159.
Erbikumian okelia. SMZirik 33.
Buztanpean zein okela gozoa dauken [karramarro egosiak]. BilbaoIpuiB 239.
Gixon-okelea yanda bixi ete zirean. AkesIpiñ 30.
Esneak diru egiten du ta / zerutan dago okela. Basarri 142.
Salda, lebatz, saiets-okela zati biribilla. ErkiagBatB 167.
Ederto jaten eben, okelea nai beste. EtxabuKontu 155.
Burduntzian da parrillan okelie ipinteko. Gerrika 285.
v. tbn.
DurPl 49. fB Ic I 70. Astar II 260. CatLlo 50. Azc PB 119. Itz Azald 118. Ag Kr 125. ForuAB 123. KIkV 79. Ort Oroig 119. Enb 168. Yanzi 135. BEnb NereA 67. And AUzta 74. Zait Plat 53. Osk Kurl (-kh-). Azpillaga in Uzt Noiz 41. Okel: Sor AKaik 115. EusJok 136. FEtxeb 115.
azpiadiera-2.1
Carne(s) de animal o persona viva."
Ze okelak dukatzien!, "¡qué carnes!" Iz Als. Ondo edukiaitik / okelaz josiek, / geiago izan zirala / aurreko [idi] txikiek. EusJok II 97.
Mokua zorroztu dala / Pello Errotari, / okeletan lori / ote dago ori, / ez iruitzen neri. AzpPr 74.
Ez dut atzean ipurdi, / eseritzeko bururdi, / okela-apur bat bearrenean, / larru guzia zimurdi. OrEus 372.
Ez dozu ikusten ba zein zarra ta okela bakoa nagoan?BilbaoIpuiB 130 (en boca de una cabra).
Okelaz urritu naiz, / ugaritu illez. Olea 29.
Zañez ondroso egonagatik / okelaz gaude urriak. UztLEG II 29.
azpisarrera-1
OKELA-ARDI.
"Okela-ardixa, la oveja para carne" Iz ArOñ (s.v. ardi).
azpisarrera-2
OKELA-BELE (V-ger-gip).
Ref.: A (okela-bela); Iz ArOñ (okela-belaak). "Cuervos grandes" A. "Los propiamente cuervos, que andan siempre en pareja" Iz ArOñ.
azpisarrera-3
OKELA-BULDA.
Bula que autoriza a consumir carne los días de abstinencia. Biargin alogerekoak diranak ez daukela Okela-bulea artuteko premiñarik. ItzAzald 119.
Kurutzedun eta Okela-buldak artu bear dira. KIkV 79.
(KIkG 64 Aragi bulda)
azpisarrera-4
OKELA-EGUN(okel egun Lar, Hb). "Carnal, tiempo en que se come carne y no es de vigilia [...] okel egunak" Lar.
azpisarrera-5
OKELA ERRE(okelerre Vc ap. A). "Carne asada. Muchos llaman así a la chuleta" A. Berakasopa ta okela errea / aginak bizkortuteko. AzcPB 118.
azpisarrera-6
OKELA-GAUZA.
Carne, alimento de carne. Ezin okela gauzarik jan leike. CrIc 104.
Koipea yan badozu, edo arraña ta okela gauzea yat-ordu baten. AñEL2 138.
Orrentzat ezta ez okela gauzarik, ez arrañik, ez esnerik. KkAb II 99.