(V-oroz-gip, G-goi-to ap. A; H),
etxipen (V-oroz ap. A). Desesperación; resignación."1.º aceptación, consentimiento. 2º pesimismo, desengaño [cita un ej. de etsipena eman]"A.
v. la cita de MIH 338 s.v. 1 etsi. v. etsidura, etsimen, etsimendu. Tr. Documentado al Sur en Iztueta y en textos del siglo XX. También en Etchamendi y Xalbador. En DFrec hay 23 ejs.
Augustok bere soldaduetan ikusi zebanean ainbesterañoko etsipena [...]. IztC 261.
Argatik alako etsipenean emakumea mintzatu zitzaion. Lard 224 (v. infra ETSIPENEAN).
Geuria ixan da etsipen (desengaño) andija!Altuna 92.
Naigabezko eramankizunetan etsipena. ArgiDL 111.
Yudaren etsipen ta urkatzea. IrYKBiz 482.
Etsipenari laster ateak idekitzeko. TAgUzt 246.
Etsipen osoan bizi ziran. Ib. 266.
Nork zekien hergatik etsipenez zeren egitera prest zatekeen?MdePr 157.
Nork bere gurutzea etsipenez eta alaiki eramatea. EtxdeJJ 217.
Zugana biderik etzegola etsipen alperra sartu baitzitzaidan. OrAitork 122.
Etsipen-leize illun onetara. TxillLet 81.
A zer nolako etsipenean erortzen den!VillJaink 134.
Bere buruari etsipena biarrian ebillen, bera bakarrik zala kulpagarri. EtxbaIbilt 458.
Artzai zanaren etsipen-bertsoak datoz emen. BerronKijote 153.
Etsipen eta neke barria Teresarentzat: bere neba
Errodrigoren agur egitea. OnaindSTeresa 32.
Zearo etsipenak jota, ezertarako eta iñorako ez giñala gelditu giñan.AZink 85.
v. tbn. Ldi BB 36. Etcham 94. Erkiag Arran 128. Gand Elorri 159. Ibiñ Virgil 59. Xa Odol 197. Lasa Poem 105. Ayesta 71. Zendoia 147.
azpisarrera-1
ETSIPENA HARTU.
a) Desesperar, perder la esperanza; resignarse. "Tomar las cosas con resignación. Oin zuk etsipena hartu eta pare bat hilabete ohian geldi geldi. Ikusikozu zelako ondo jartzen zan" Elexp Berg. Orduantxe amaitu zan arrantzalien pentzuda (esperanza) ona, orduantxe artu euen azkenengo etsipen negargarria. Ag Kr 199. Urduntxe Kastilloprankok etsipena artu ementzon eta be etxera biurtu ementzan (G-goi). 'Se desalentó'. JMB Mund III 25. Astozaleak tristerik zeuden / ia etsipen artuta, / Beren abere zintzo, leialak, / ustez betiko galduta. Basarri 114. Gora biotza, Ixidro, eta ez etsipenik artu! MMant 28. Etsipena artzen danean, ez du iñork bear dan markarik egiten. Orduan bestea bakarrik gelditzen da, ez du markaz pentsatzen, baizik apustuarekin bakarrik. Albeniz 98.
Ser desahuciado. Mediku askokin ibilli naiz gañera. Batzuengandik etsipena be artu dot; baña nik oindiok bizitzia nai neuke. SM Zirik 102. b) Conformarse (con). "Batekin etsipena artu du (G-azp)" Gte Erd 78 (junto a aukeratu, hautatu y erabakia artu de otras zonas).
azpisarrera-2
ETSIPENA EMAN.
(A, Etxba Eib). a) Desahuciar, quitar la esperanza; renunciar a. "Osagilleak etsipena emanagatik, Jainkoak etzuen nai izan il zedin (FSeg)" A. "Etsipena emon, dar por descontado el final. Comunmente respecto a enfermos o pacientes" Etxba Eib. Fakultatiboak etsipena emanik. Auspoa 106, 130 (ap. ELok 180). Gaixorik arkitzen danean bat, sendagiñak etsipena emanik, elizako gauzak artuta. Izt C 240. Etxekoak gaitzaren berri jakin zutenean, etsipena eman zioten amona xaharrari. Etxde JJ 232. Etsipena eman zion aspaldi bizimodu oberik ikusteari. Ib. 273. Ikusi zuten sendagille guziak etsipena eman zioteken. Ataño TxanKan 112. Batek entzun zien medikuei ume arekin etzegoala zer egiñik [...]. Etsipena emanda egon zan, beraz. Albeniz 109. v. tbn. SM Zirik 26. b) Dar calabazas, dar la despedida.
[Unamunok] andregai bezela artu zun euskera, ta euskerak etsipena eman zion biribil biribilla (calabazas redondas). Or Y 1933, 411. Beiñola gazteño bi bata besterena; / mutillak bidegabez eman etsipena. "El mozo dió la despedida a la moza". Or Eus 14. c) Desesperar. Lenengo beaztopan etsipena ematen dun gizonak eztu ezer irixten mundu ontan. Etxde JJ 36.
azpisarrera-3
ETSIPENEAN.
Desesperado. "Etsipenen eon, estar resignado" Iz ArOñ. Etsipenean buru-makur eta apal. TAgUzt 161.