1.
(V-ger-ple-arr-arrig-gip, G-azp, AN-5vill),
txendor (V-gip),
txondar (V-oroz-gip; Izt 59v),
txoldor (V; msOch ap. A.),
xondar (L, BN),
xondor (BN),
zendor (G)
Ref.:
A (txendor, txoldor, zendor); Lh (xondar); Iz Ulz, Als, UrrAnz (txendorra), ArOñ (txendorra, txondar); Elexp Berg (txendor); ZestErret
. Pila de leña; carbonera."Carga de leña. Dimin. de zendor. Kee beltz-mordo batek irteten zuan, [...] señale zan txendorren bat zegoala egosten, salía una negra columna de humo, [...] era señal de que estaban cociendo alguna carga de leña"A.
"Pira de leña destinada a carbón"Ib."La carbonera"Iz UrrAnz. "Txondarra egáletan dao, el fuego ha alcanzado sus extremos" Iz ArOñ. "Beiñ Bergako plazan ein zeben txendorra" Elexp Berg. Cf. VocNav: "Txondorra, carbonera en el monte, para hacer carbón vegetal (Montaña)". Zendorraren garaiko aldean ikusten zan etxabola bat, iru pago-adarrekin egina. Apaol 29 (ap. A; txendorraren en la ed. de 1962, 63).
Ikusi nuanean, / nik zure bularra, / iruditu zitzaidan / basoan txondarra. (Canc. pop. inOrEus 55
).
Lapurtarrek erakuts belar-sega lanên, / Bizkaitik etor ziran txondarrak egosten. Ib. 11.
Txondarrak sutan. OrQA 63.
Ondo artu dau sua txondorrak. AlzolaAtalak 81.
Txondarra altxatzeko egur moskorrak erabiltzen dira. GarmEskL I 82.
Ikazkiñen lenengo lana, txondorra egiteko lekua egin ondo. BasoM 59.
Or egiten zizkiteken beren txondorrak; ikatza ere bai, jakiña.AtañoTxanKan 26.
Goitik bera egosten da txendorra.TxKE 34.
Lorra egin da oiek pillatuz / armatu txondorra.Ayesta 54.
Dozenaka egoten ziran txondarrak egosten. AZink 131.
v. tbn. BAyerbe 31. BBarand 18.
azpiadiera-1.1
"
Txondar, pira (V-m-oroz, G-goi-to)"ZaitSof II 158.
Bera txondarreko surtan erreta gero, kutxatilla laburrean gizon andienaren errauts zoritxarrekoa laster dakarte Pokeu-tar zenbait gizon aukerakoek. ZaitSof 31.
azpiadiera-1.2
"
Txoldorra, la hoga que se hace de reuses o desperdicios"msOch 21.
azpiadiera-1.3
"
Txondorra (<ch-> G), charbon ardent"H.
sense-2
2."(V-ple-m), vértice de bóveda en los hornos y de cualquier arco"A.
sense-3
3.Pila, montón. Ar zazu etxekoandre, zabal zazu leio ori ta bota istegira; emaiozu asiera sutarako egin bear den txondorrari. "Montón"
.BerronKijote 76.
Tolosan egin omen zuten, plazan, arma-txondor ikaragarri aundia; arma-pilla aundia txondor-moduan. BasoM 24.
azpiadiera-3.1
(Precedido de belar).Almiar. Beste [atx] batzuk, leun leunak, odoldi berde bigunez jantzirik dagozanak, bedar txondorren itxurea daukie, urriñetik begiratu ezkero. AgKr 139.
azpisarrera-1
TXONDOR-BULAR.
"Txondár-bularra, la parte del lado más bajo de la carbonera" Iz ArOñ.
azpisarrera-2
TXONDOR-LARRAIN.
"Txondar-larraiña, el espacio llano junto a la carbonera donde se trabaja con el carbón" Iz ArOñ (s.v. larraiñ).
azpisarrera-3
TXONDOR-LEKU.
"Txondor-leku batín ankak iya erre nitubén; iya txondor-lekubartan ankak erre eta justo-justu libratu nitzan, justo-justu" Iz Als.
azpisarrera-4
TXONDOR-MAZO.
"Ikazkiñen lan-tresnak auek dira: aizkora, trozerra (bi eskuleku dituana), burni-ziria, borra (mazo aundi bat), txondar mazoa (onekin estutzen dute kanpotik txondarra, bear dan bezela)" Garm EskL I 84.
azpisarrera-5
TXONDOR-MUTXUR.
"Txondar-mutxurra, la carbonera pequeña" Iz ArOñ (s.v. mutxur).
azpisarrera-6
TXONDOR-PLAZA.
Lugar donde se hace la carbonera. "Ikaztobiaren ondoko gue laua, ikatz bihurtuko den egurra biltzeko eta prestatzeko erabiltzen dena. Txondor-plazake, earrenak lenengo hasi giñan tokian zian
"ZestErret.
[Txondorra egiteko lekuari] txondor-zuloa edo txondor-plaza esaten zioten. BasoM 59.
azpisarrera-7
TXONDORRA KARGATU(G-azp; txendorra kargau V-gip). Ref.: ZestErret;TxKE 99. Hacer la carbonera. "Ikatza egiteko txondorra egurrez bete" ZestErret.
azpisarrera-8
TXONDOR-ZULO.
azpisarrerakoSense-8.1
a)(V, G, AN; txondar-z. V-oroz-gip, G-to). Ref.: A; Iz ArOñ (txondar-zulua). "Hueco en que se hace la carbonera" A. "Txondar-zulua, el llano que se hace para la carbonera. Txondor-zulua, potolua" Iz ArOñ. Txondarzulora pillatu dute / morkotsa bizar zutiko. OrEus 77.
[Txondorra egiteko lekuari] txondor-zuloa edo txondor-plaza esaten zioten. BasoM 59.
Txondor zuloa betatu.Ayesta 54.
Bota dituzten egurrak erreka-zulotik txondar-zulora atera eziñik. AZink 131.
v. tbn.
TxKE 99 (txendor zulo).
azpisarrerakoSense-8.2
b)"Txondorraren erdian eratzen den zuloa"ZestErret.