Tr. Hay lup(h)e en Leiçarraga, Axular, Oihenart (Po 52), Pouvreau (Phil ẽ 3v), Duhalde, Etcheberri de Sara, Duvoisin y Lasa, y luurpe en Astarloa (II 38).
sense-1
1.
(V, AN-ulz, S; SP, VP 87v, Lar, Añ, Izt, H),
lupe (L, BN; SP, Dv(-ph-), H),
luurpeRef.:
A(lurpe, lupe);
Lrq;
IzUlz;
ElexpBerg
. (En casos locales de decl. sing.).Lugar bajo tierra."Enterrar, poner bajo de tierra [...] lurpean sartu
"Lar, Añ(tbn. Izt).
"Ensilar los granos [...] lurpean gorde
"Lar.
"Soterráneo, soterraño, lurpekoa
"Ib."(De)bajo de la tierra, lurpetik
", "debajo [...] de la tierra, lurpean" Ib."
Luphetik atheratzea, sortir de dessous terre"Dv.
"
Hilak lupera, biziak asera
"H.
"
Lurpean dago, está bajo tierra. Lurpera daroe, [...]"A.
"Sous-terre"Lrq.
"
Orrek lurpian be etarako leuke bizimodua
"ElexpBerg.
Iesusen izenean zeruetakoén eta lurrekoén eta luphekoén belhaun guzia gur dadinzát. Lç Phil 2, 10 (Ol, IBk, IBe, Bibl lurpe-; He, Dv ifernuetan, TB lurarren azpian). Izanagatik lurpean laur leku, deitzen baitirade ifernuak. Ber Doc 109r. Presondegi lurpekoan. EZ Man I 121. Lurpera bidaldu hurran deraut neure arima. Harb 350. Liliaren pare gizona lupetik agertzen da munduan. Tt Onsa 97. Lür pian süz bethe den lekhü bat. Bp I 54. Urrea eta zilharra lupean daudeino. ES 163. Soloan lurpean gorderikako [...] tesoro bat. Cb Eg III 349. Jainko bat lurpetik atheratzen. Lg I 295. Lau seno edo leku arimeenzat egin zitubala lurpian. Zuzaeta 80. Jagiko balira lurpetik antxinako asabak. Mg PAb 94. Lurpeko ondasunak. AA II 21. Thunba bat nahi dizüt lürpian ezarri. Etch 72. Lurpeko ura igaroten bada gatza daguan lekutik. Ur Dial 121. Zeinen barna sartu nahi dira drainak luphean. Dv Lab 115. Neguban oso lurpian sartzen dira. Sor Bar 44. Lurpera eroango dabe. A BeinB 60. Azia galdua badago, alperrik da lurpean sartzea. Ag Serm 536. Ur hotx garbia lurpetik ausarkian dakarrana agerrerat. JE Ber 56. Lurpian eortzi. Otx 124. Aziak ere lurpean sartzea. Ldi IL 154. Sathorra noizetik noizerat lurpetik menturatzen da kanporat: ez gindauzken bethi lurpean gu ere. Zerb Gerlan 31. Eunka urteetan lurpean egonda ere, zerratokian zur ona ematen omen du. Munita 101. Lurpeko eremuetan, / sorginen biltzarrea. Arti MaldanB 199. Bere burua lurpean ezkuta gurarik ebillen neskatilla naigabetuak. Erkiag Arran 173. Heiek lurpean estali ziren / zutan utzirik arima. Xa Odol 83. Geldiro doa
euriaren ezotasuna lurpera. Onaind STeresa 30. Albaiteroaren aginduz, larrutu ere gabe lurpean sartu ziteken [beia]. Ataño TxanKan 200. Lurpeko bide batek elgarri josten dituela lrisarriko Ospitalea eta Eliza. Larre ArtzainE 301. Lurpeko bizitzak ematen zion pribilejiozko itxura hura. In MEIG VI 43. En DFrec hay 16 ejs. de lurpe. v. tbn.
FrantzesB II 40. Lh Yol 31. Ayesta 105. Etxabu Kontu 204. BBarand 37.
sense-2
2.
(Lar, Arch VocGr, Dv, H),
lupe (G-to, L-ain ap. A
; H)
(Como sust. pleno). "Lurpe ori, maipe ori garbi ezazu, &c." Lar s.v. ("(lo) bajo de alguna cosa"). "Lurpia, le souterrain" Arch VocGr. "Gariak lupetan gordetzea, cacher ou garder les froments dans les silos" H. "Bere lupera ihes egin zuen azeriak, le renard se réfugia en son terrier" Ib. Ifernuko lupe hartan. Ax 587 (V 377).
Zoin lürpe hartan [linboan] haren aidürü baitzaudian. Bp I 35.
Lurpe gordean arkitzen diran urre ta zillar. MbIArg I 161.
Lurpe batetarik illkitzen zelarik. Gy 147.
Lurpeetan, abere basatien gisan, bizi ziran. Lard 388.
Putzura jausten direnekin luphe beherenetan [...] ezarriko hautanean. DvEz 26, 20.
Bai, arbel asko eta gauz ona gitxitan / aurkituten dan legez emen lurpietan. ABAmaE 419.
Lurpe artan, kazkabar-erauntsia bezala doa iratxo-taldea. OrMi 73.
Misteriozko lupe itzaltsuetan galduko haiz. LasaPoem 83.
v. tbn. Iratz 23.
azpiadiera-2.1
Gelaren lurpea zulatu zuten.Mde Pr 314.
azpiadiera-2.2
Tumba. Ezpalire lehiatzen luphe batean harren [gorphutz hilaren] zarratzera. Dh 119.
Ejipton ez ote zan gure diña lurpe, onara erio-billan ekarri gabe?Lard 73.
Urrengo dator lurpea. EchtaJos 179.
Lurpearen ezpaneraiño ekarri naiok. OrTormes 43.
Zu berriz lurpe otzean. NEtxLBB 359.
Eriotza dakar muziñak, lurpea pazientziak. BerronKijote 154.
v. tbn. Azurm HitzB 39.
azpiadiera-2.3
Interior de la tierra, subsuelo. Zeru, lur, lurpe ta aietan daudenek oro. OrQA 209.
Lur-peak ere badituzke lan-gai orietarik, ala nola: ikatz, burdin, gatz eta beste. Herr 28-11-1963, 4.
Lurpe sakonean aitzurtu altxabeetan oporrean bizi dira. IbiñVirgil 101.
Zeruari, lurrari ta lurpeari desafioka ari zirala. BerronKijote 112.
v. tbn. Iratz 139.
azpiadiera-2.4
Túnel. Hamalau lurpe edo "tunnel". Prop 1906, 274.
(ap. DRA; la ref. es incorrecta)Ogeita amabi lurpe (tunel) eta burnizko zubi ederrak igarotzen ditubala [burnibideak]. IPradEEs 1915, 102.
azpiadiera-2.5
(Como primer miembro de comp.). Oihanetako lürpe zilo ezin hurbil ezienetan. ArchGram 18.
Lurgintza edo lurpe lan. StPierre 29.
Eiherazainaren / lurpe gelaraino. Ox 107.
sense-3
3."Antípoda (BN-mix, Lander)"DRA.
azpisarrera-1
LURPEKO.
v. lurpeko.
azpisarrera-2
LURPE-LEKU.
Sepulcro. v. lur-hobi. Rakelen lurpe-leku-ondoan. Lard 156.
azpisarrera-3
LURPE-TOKI.
(lupetoki Lar). a) "Mazmorra" Lar. b) Sepulcro. v. LUR-HOBI. Beraren gorputza [...] bere aurrekoen lurpetokira [...] aldatzeko. Izt C 467.
azpisarrera-4
LURPEZ.
Bajo tierra. Lurpez gordetuak. HbEsk 141.
azpisarrerakoSense-4.1
Por debajo de tierra. Ura lurpez heldu zeie. JEBur 199.
Lurpez eginikako bide batetarik. StPierre 32.
azpiadiera-1.1
(Fig.). Presuneren larrutzale higuingarri, nahasi tzar gordeka lurpez ari diren hetarik. StPierre 31.