Tr. La forma do(h)akabe es prácticamente la única utilizada; hay además dohagabe en Pouvreau (una vez), doaka en Guerrico (I 136 y II 67, junto con doakabe ) y doekabe en D. Agirre. Doatgabe que aparece en CatLan (116) puede tratarse de una mera variante gráfica, y el doakhabe de Haraneder (Phil 70) una errata. En DFrec hay 9 ejs. de do(h)akabe, 4 de ellos septentrionales.
sense-1
I .(Adj.).
azpiadiera-1.1
1.
(G-to, AN ap. A
; Volt 93, SP, Urt, HtVocGr 382 (-kh-), Lar, Lecl(-kh-), ArchVocGr, VocBN, Hb, Gèze, VocCB, Dv, H),
doaka (G ap. A; -ea det. Aq, H),
doage (Lar),
dohagabe,
doatgabe,
doekabeDesgraciado, desdichado. "Abominosus" Urt I 36. "Malheureux" SP, Lecl, VocBN, Gèze y Dv. "Desastrado" Lar. "Aciago, triste, azaroso día, egun gaisto, doakabea" Ib. "Malaventurado", "desdichado", "desventurado", "imbeato", "infeliz" &c. Ib. "Achacoso, malato, doakea (Foronda)" Aq 129. AxN explica erbal (48 y 584), herbal (228) por doakabe, y erbalean (183) por doakabean. v. dohaikabe. Tr. Documentado ya en Leiçarraga; lo emplean autores labortanos y bajo-navarros y, proporcionalmente en menor medida, guipuzcoanos y suletinos; entre los vizcaínos sólo se encuentra en D. Aguirre y Erkiaga.
Dohakabe eta gaixo eta paubre eta itsu eta billuzgorri aizela. LçApoc 3, 17 (TB, Ur (G) do(h)akabe).
Ala ni dohakabe handia bai naiz!Mat 225.
Haratago hara non den berze dohakabea, / Ematen zaiola berun urthuz aspill bethea. EZMan I 102 (v. tbn. Eliç 317).
Oha espiritu satsua, ahalkadi dohakabea. SPImit III 6, 4 (Mst miserablia).
Bitartean orduan uste dute dohakabe hauk mintzo direla haltokienik eta ederkienik. ES 167.
Banitate dohakabe bat da halaber nork bere artha guziak bizitze huntan ematea. Ch I 1, 4.
Ez doakabeen tokia, baizikan justuak, doakarriak zeuden linboa deritzan leku hura. CatBurg 18.
Bestela, itzez itz Erdaratik Euskarara biurtzen badezu, txit itsusi, doakabe edo moldakaitz irtengo da. CbEBO 58.
Haren arima dohakabea erretzen hari zen su lametan. Lg II 189.
Dohakabe guziei eskua hedatu diote lagunzeko. Mih 57.
Heriotze doatgabe bat. CatLan 116.
Estatu dohakabe hartan. Brtc 248.
Judas dohakabea. Ib. 110.
Edo Zeruan, edo beko su-leizean, betiko doatsu, edo betiko doakabe. Ub 155.
Zer abantail zaik berritik etortzen / deklara zak, o doakabea!Iraultza 13.
Mundutarrek uste dute / Nigarrez dagozen guziak / Egiazki dohakabe / Egin tuela tristeziak. Monho 144.
( s. XIX)Gizon miserable edo doakabe batzuek Jaungoikoaren beraren semeak izateraño. Gco I 13s.
Doakabe ura Zerurako bidean ipintzeko. AA II 194.
Sentitzen du dohakabe dela, eta ezin gehiago dohakabe, eta bethikotz dohakabe. Dh 160.
Hunak galdürik, haurrak dohakabe baratü, / Eni hen ikhustiak odola alteratü. Etch 142.
Israeldarren edo Juduen Erri doakabearen ondamen negargarriarekin. Lard 536.
Ni izatu naiz bada aski dohakabea horrela egiteko. DvLEd 206.
Aldiz hemen trumilka / Gabiltza, tristeak! / Elgarrentzat beldurka. / Zer dohakabeak!(In MichelLPB 344s
).
Haur dohakabe hark. HbEgia 45.
Oa, oa, doakabe ori, eta ere atsegiñ zikiñetan ase ari. AranSIgn 71s.
Dohakabea! Zer eginen dut / Jaunak ez banau laguntzen?ElzbPo 195.
Oh bizitza zeñ dohakabe eta hilgarria!ArrMay 51.
Egun batez buraso dohakabe batzuk ekharri zuten komentura sortzez maingu eta mutu zuten haurra. JnnSBi 105s.
Urkaturik hil zen dohakabea. HUZez 200.
Da zein utsa, errukarria ta doekabea dan gizona!AgAL 146.
( s. XX)Erabili duke oraino bertzerik gogoan, nork daki, komisario dohakabeak. JEBur 194.
Xoxo zozo, dohakabe, / Berhoz berho, sasiz sasi, / Nondik joanen haiz ihesi?Ox 106.
Olerkari lenengotar bat, gure egun doakabe otan. OrMi III.
Pena hau dela medio gare / Beraz hemen dohakabe. Etcham 36.
Minhartua balitz bezala errota dohakabea. JEBer 46.
Eta guziak / Dohakabe guzien bihotz, begiak, / Heldu zaizkitzu kantari. Iratz 190.
Gaur ezerk ez nau kupitzen gaixo doakabea. OrPoem 541.
Alde hemendik, Jainkoak utzitako dohakabea!MdePr 75.
Bizimodu latz eta doakabe artara bultza zun bere zentzugabekeriak. EtxdeJJ 157.
Eta aiek ustel eta alda lezakete doatsu izatetik doakabe izatera. OrAitork 155s.
Peio biziki dohakabeago izan zitaken Mayi gabe. JEtchep 20.
Zoritxarreko maitasuna, biotza erretzen dion maitasun doakabea. IbiñVirgil 34.
Uhain handi batek itsaso barnerat igorri zuen, eta han utzi Ladraoren alaba dohakabea. ArdoySFran 211.
Kantatu izan diot Euskal-herriari / edo gure hizkuntza dohakabeari. XaOdol 107.
Hemendik landa errusoen kontrako tiro-erauntsietarat joan beharrak zirela zakiten dohakabeak. LarreArtzainE 137.
Besterik merezi zuen dohakabeak. MEIG I 142.
v. tbn. Arbill III 6, 21. Gç 30. CatLav 129 (V 68). He Gudu 164. Egiat 249. JesBih 460. Jaur 117. Izt C 443. Laph 76. Arr GB 103. Zby RIEV 1908, 207. Elsb Fram 78. Lap 42 (V 23). Arb Igand 100. Ag Serm 122. CatJauf 39. Ill Pill 26. Barb Sup 100. FIr 146. Zub 21. Or Eus 247. Zerb IxtS 97. Lf Murtuts 37. Zerb Azk 13. Erkiag Arrang 184. Vill Jaink 119. Azurm HitzB 66. Berron Kijote 159.
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de gen., en exclamaciones)."
Ai ene dohakabea! malheureux que je suis!"H.
"O ene dohakabea!" dio doloratuak, / "Iakiara hautatuaz hunelako putzuak". EZMan I 94 (v. tbn. Noel 82).
O gure dohakabeak!, ez baitugu sinhetsi / Zer baitzuten hanbat prestu eta Sainduk onhetsi. Ib. 114.
Ene dohakabea! [...] zergatik fidatzen naiz gizonen hitzetan?Ch III 45, 3.
Ala ene dohakabea!Brtc 155.
Ai! eskandaloa ematen duanaren doakabea!AA II 124.
Ai! zure doakabea oraiñ aditu nai ezpadezu Jaunak [...] bidaltzen dizun deia. AA III 504.
Oi! nere dohakabea!Dh 154.
Arima nerea, ai zure dohakabea!DvLEd 103.
Baina bihotz samur baten jabe denaren dohakabea! Ez baitu mundu honetan nahigabea besterik ikusiko. MEIG I 182.
v. tbn. Harb 344.
azpiadiera-1.2
2.duaka. "Duáka bat, un terco [...]. Duákia, el indócil" Iz ArOñ.
sense-2
II .(Sust.).
azpiadiera-2.1
(G ap. A; Lar, Añ, VocCB, H), doakaba,doake (Lar)."Desastre", "desdicha", "desgracia", "desventura", "infelicidad", "infortunio", "miseria, desgracia, pobreza" Lar. Tr. No hay testimonios anteriores al s. XIX; al Norte sólo se encuentra un ej. de Althabe.
Gagozalako argaltasunez ta doakabaz beterik, ta eurok dira asko humildu ta beeratuteko gizonik panparroiena. AñLoraS 167 (MisE 113 doakabez beterik).
Ardi oiek, Titiro, / ibai-bazterretik / atzera-azo itzak / doakabetanik. ItFab 197.
Nola iñor ez dan oroitzen doakabeaz gerta dedin arte, bortxaz eragin bear dira onelako gauzak. "Las desgracias"
.ItDial 66 (Ur zoritxarrakaz, Dv gerthakari txarraz, Ip dohakaitzaz).
Uraldientzat, arriarentzat eta beste doakabeentzat. Ib. 67.
Argitan zabaltzen da zeru goibela / illargi gabe / --zer doakabe!--. SBarok(
inSFran II 121
).
Gizonen doakabe edo miseriak entenditzeko. AgSerm 177.
Dohakabia dianak [leheronduak] jateko, ezagützen dü 6 edo 8 edo 10 oren bürüko, bürüko min, bürhüngürü, sabeleko min, goiti eta behera. AlthBot 5.
Ez da gogoratzen gaur sei urteko doakabe artaz?IllTestim 5.
Nere biotz au doakabez lertzeko jaioa al-da?TAgUzt 269.
Alare bere doakabean, gezurrez baiño egiz poztu naiago du. "Dum miser est"
.OrAitork 273.
Nere obenetaz eta nere doakabearen zamaz ikaraturik. "Mole miseriae meae"
.Ib. 301.
azpisarrera-1
DOHAKABEKO.
Desgraciado. Arnegatzen diat hire penez, eta hire inkontru gaitzezko eta dohagabeko eternitateaz. SPPhil 64.
Aithortzen dut egia, egia dohakabeko hori. DvLEd 94.
Sua alde batetik, odola bestetik: orra zer ikusten zan gau doakabeko artan. (1911). FrantzesB I 155.
azpisarrera-2
DOHAKABEZ (Lar).
Por desgracia. "Infelizmente" Lar. Bekatuzko zauriai ikutu gabe ordea, doakabez oraindik gaurko egunean bertan iztun berrizale zenbaitzuek oi duten eran. AranSIgn 99.
azpisarrera-3
DOHAKABEZKO.
Desgraciado. Zorionezko edo dohakabezko sententzia. DvLEd 203.
Gizon doakabezkoak. LhEEs 1915, 245.