1.
(gral.; Lcc, Aq 464 (G)),
jakinte (Aq 464 (G)),
jakitze (V-gip)
Ref.:
A;
Lrq;
EtxbaEib(jakitzia)
. Saber, sabiduría, conocimiento; ciencia."
Jakitzia biar da jakiñ onerako; ez txarrerako, el saber es necesario saberlo para el bien, no para el mal"EtxbaEib.
v. jakintza, jakitate, jakinduria. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. En DFrec hay 7 ejs.
Hik prometatzen baituk ezen xipiér eta humilér iakite emanen draueala. LçABC B, 2r.
Bekoak goikoa eskondu leidi ta txeak andia benzi liri asmuz ta jakitez. (Divisa de los Bengoechea). IC I 665 (v. tbn. asmoz (e)ta jakitez Ldi IL 128, Zait Plat 2, MEIG IX 33).
Bere burua ezautea da jakitea. RS 554.
Iakitea izan banu / borondatea bezala. Ezcurra 1s.
Min gustien ta iakiteen goratzallea. FabriP 2.
Edadean, yakitean eta gobernuan nagusi direanak. Cap 48.
Eziakinaren iakitea onsa erranaren huts-eriztea. OPr 504.
Zühürtzia, enthelegia, jakitia, debozionia. Bp I 50.
Ezen ezta munduan gizonik jakitea desiratzen eztuenik. ES 175.
Jakiteak hauntzen du nihor; xaritateak du berriz edifikatzen. He1 Cor 8, 1 (Lç ezagutze, Dv jakitate
).
Bena zer profeitü emaiten dü jakitiak, Jinkuaren lotsa gabe?Mst I 2, 1 (SP, Ch iakitea, Ol yakitea).
Jakite handi bat düzü batzarre gaixtuetan ixilik egoitia. Mst III 28, 1 (Ch prudenzia, Ol zurtasun).
Faraonen aztiek [...] egin zituzten huntaraino bere yakite gaixtoaz Moisek bezalako mirakuilluak.Lg I 123.
Dana izan zan Jangoikuak beingo baten iratsiriko jakitia. MgPAb 184.
Üskal herriko jentia, / jente jakite txipia!Etch 534.
Zer serbitzen dizute orañ zuen esku eta aginte eta jakite andiak?ArrMay 21.
Gure jakiteaz ez degu geiegi arrotu bear. Etxeg(
inMujPAm 29
).
Yakite-egoek igoa. LdiBB 136.
Aitak eta Semeak izate ta yakite bera dute. IrYKBiz 458n.
Jakite ezkutu baten jabe zirela-edo. MdePr 308.
Gure iakitea Zurearekin alderaturik ez-iakiña da. OrAitork 308 (Tormes 17 yakite).
Yakite utsak ez gaitu asetzen. Mañarikua(
inAkesIpiñ 3
).
Ustea, ordea, ezta iakitea, erdia ustela izan oi baita. ZaitPlat 40.
Jakitiak ezteu ogirik jaten, eta bai askotan ondasunak emoten. OskKurl 116.
Eta jakitea bildu ezkero, aurrerapena ere badator berez bezala. VillJaink 72.
Gaurko jakiteak gure aiton-aitonen neurri zar diralako oiek bertan bera utzi ditu pixkanaka. GaztMusIx 69n.
Italiatik landa zabaldu omen zituen iakiteok. IbiñVirgil 80n.
Yakiteak ez du ogirik yaten. (AN-5vill). InzaNaEsZarr 1755.
Baiña nere jakite apalak asko mozten dizkit bideak. AZink 147.
Gramatika, izan ere, jakite enpirikoa da. MIH 294.
Ez gaude jakitez jantziegiak. MEIG VII 172.
Jakite-lanerako [...] behar-beharrezkoa dugu erabateko hiztegia. Ib. 75.
Dagokion bizimoduaren bila lehiatu da, jakite egarriz. MEIG VIII 60.
v. tbn. Ber Doc 103r. Ox 72. TAg GaGo I. Eguzk GizAuz 75. Etxde JJ 99. Ardoy SFran 115. Iakite: EZ Man I 84. FabriP 2. Mercy 27. Yakite: Zait Sof 68. Xakite: CatSal 67.
sense-2
2.Acción de saber. Lokarria autsi-eziña dela jakitea, jakite ori berori da lokarririk sendoena. VillJaink 160.
azpiadiera-2.1
(Conservando su carácter verbal). Memoriaz jakite utsa alabaña edozeñ aur zentzugabek, baita loro batek ere, egin dezakeen gauza da. AA III 588.
azpisarrera-1
BERRI-JAKITE.
v. berri.
azpisarrera-2
JAKITE-BIDE.
a) Vía, instrumento de conocimiento. Erdara izan ohi dugunez jakite-bide, zenbat ere ez-ikasiago, hainbat ere euskaldun jatorrago. MIH 230. b) Camino de conocimiento. Jakite-bide horietan barrena ibili nahi luketen ondorengoei ikasbide ederra [utzi digu]. MEIG VIII 69.
azpisarrera-3
JAKITE-BURU.
Fuente de sabiduría. Onen atzean / Merkuri, jakite-buru, / ta Maite-izar sona. "Do el saber llueve"
.GaztMusIx 107.
azpisarrera-4
JAKITE-ITURRI.
Fuente de sabiduría. Arengan baitaude gorderik zugurtze ta iakite iturri guziak. OrAitork 306.
Ointxe azaldu bearko [...] euren lanbide-kera ta iturriak, jakite-iturriak. ErkiagArran 133.
JAKITE HIZKUNTZA.
Lengua de cultura. Gure hizkuntza jakite hizkuntza bihurtzeko egin diren saioetan. MEIG III 89.
Poesi hizkerak badu bestelakoek --egunerokoak edo jakite hizkuntzak-- ez duten zerbait. Ib. 141.
azpisarrera-7
JAKITE-LEKU.
Escuela, centro de estudio. Ikasteleku, edo beintzat, jakite-lekuak bai. ErkiagArran 133.
azpisarrera-8
JAKITEZ.
A saber. Igante eta Besta egün jarraikitzen direnak; jakitez, urtheko hilabete bakhoitzeko bigarren igantiak eta Besta prinzipalak. Mercy 11.
azpisarrera-9
JAKITEZKO(Adnom.). Científico. Jakitezko eta jakintzarako hiztegiak argitaldu dira. MdePr 285.