1.
(SP(sin trad.), Lar, Añ, Dv, H),
gizontu,
gizuntu. Hacer(se) hombre, convertirse en humano; encarnarse."(Hacerse) hombre"Lar, Añ.
Eskerrak eta laudoriak derazkitzut [...] zeure seme Iauna gizonzeko misterioa gatik. Harb 288.
Gizonaren libratzeko, / noiz baitziren gizondu. Hm 75 (v. tbn. en contextos similares: ).
Berba Jauna gizondurik, / Berbea aragitu zan. AñEL1 172.
Gizontzeko Jainkoak autu izan zuen gorputz beñere loitu gabea. Lard 536.
Zure sabelian dozu gizondu zure Jauna. AB(ap. Dv).
Bildurra bera aragiz iantzi ta gizondu al balitz. ABeinB 91.
Gizondurik eta neketan dagoan Iaungoikoarentzat. AgSerm 449.
Jesus Aurtxoa emen / gukin gizonduta.(In BBarand 64
).
Gizondu egiten zitzaizkioten sugeak [='se humanizaban los que consideraba serpientes']. OskKurl 159.
Gizontzen gaituen mintzatzeko gaitasunak. MIH 386.
v. tbn. Azc PB 31. Or BM 88. Gand Elorri 133. Gizontü: Bp I 152. UNLilia 13. Gizuntü: CatS 27
azpiadiera-1.1
(Lar, H). (Part. en función de adj.).Encarnado, hecho hombre."(Hecho) hombre"Lar.
Iongoiko gizondua. EZMan II 88.
Jainko gizondu onen asabaen errenkada luzean. Lard 162.
v. tbn. Hm 36. AB AmaE 390.
sense-2
2.
(Lar, Añ, Lecl, VocBN, H). Hacerse hombre, madurar, crecer."Devenir homme"Lecl.
"Envaronar [...], lat. in virum crescere"Lar.
"Devenir homme, grandir matériellement ou d'intelligence, lorsqu'on parle d'un enfant mâle"VocBN.
"
Angoitik gizondu daiteke, il doit être devenu un homme à cette heure"H.
Umea gizonduteko, urte asko bear izaten dira; gizona umetuteko, gau bat izaten da naikoa. ABGuzur 146.
Gizondu ziñan gero. AgAL 105.
Orduan da, behinere egitekotz, mutiko gaztea ondarra gizontzen. JEBur 69.
Atzo yaiotako aur gizondua. GMantGoi 14.
Gaur hogoi urte izaki eta, orai ari naiz gizontzen. Iratz 71.
Gizontzen ari nintzan, zarrago ta aundiputzago. OrAitork 153.
Gizontzen doazan gazteon argia. GandElorri 51.
Aurra gizondu ditekenean. IbiñVirgil 42.
Anartean handitu behar zuen Xaberrin eta ahalaz gizondu. "Devenir un homme"
.ArdoySFran 75.
Oillo-kakaz ezpanik ez baltzitu; urteak berez gizonduko zaitu. EZBB II 77.
Orai hi gizondia baihiz puska bat, hik joan beharko duk bordazain. Etchebarne 21.
Haur nintzenean, haurrari dagokionez hitz egin, haurrari dagokionez uste, haurrari dagokionez asmatzen nuen. Gizondu orduko, berriz, haurkeriak utzi ditut.MIH 31.
v. tbn. Belaus LEItz 112. Zerb IxtS 33. Arti Ipuin 25. JEtchep 30. Osk Kurl 213. Vill Jaink 26.
azpiadiera-2.1
"(BN?, S?), casarse, hacerse hombre"A.
sense-3
3.Civilizar(se); hacer(se) hombre de bien."
Osoki gizondu da eta zentzatu
"H.
Pahuinak oraino erdi basak dira [...]. Bainan Jainkoaren graziak denborarekin gizonduko eta giristinotuko ditu. Prop 1880a, 21. Pattin aberasteak / hola badu jaundu, / nola gerthatzen zaio / ez baita gizondu?ZbyRIEV 1909, 226.
Haurra nahi baduzu gizondu, altxa zazu gizonki. Herr 18-8-1955 (ap. DRA
).
Zenbait txoron burua / ezkontzak ez gizontzea. Insausti 311.
sense-4
4.Convertirse (una mujer) en varón. Gizona bada emakume egiten da, emakumea bada, gizondu. (V). AEY I 166.
azpisarrera-1
GIXONDU(Forma con palat. expresiva). Hacerse casi un hombre. Gixontzean lagunekin zenbat aldiz gan naizen, / batteliku bat harturik, arrauetan. Iratz 111. Gixondu orduko, dena beharri egon zen herriko gertakarieri. Othoizlari 1954, 13