1.
(G-goi),
betizo,
betixu (G-bet, AN-gip),
petizu (AN-5vill)
Ref.:
FDA 95;
JMBAt
. Vaca salvaje."
Betizu, ganado vacuno salvaje, no domesticado"JMBAt.
En Lezo y Rentería se llamaba así (betixua) a las vaquillas bravas que vivían en el monte Jaizkibel. Cf. VocNav: "Betitsu. Tipo de vaca semisalvaje, de la que subsisten algunos ejemplares en la Montaña (Leiza, Goizueta, Olagüe, Zariquieta-Uli)", y "betizua. Nombre que daban a las vacas salvajes que se criaban en Vera de Bidasoa, en la zona de Ibardin, limítrofe con Francia". Udarregi juan da / aurten Aralarra, / betizu arrapatzeko / nago gizon zarra. Ud 98.
Ez xaldi, ez betizu, / Ez auntz, ez ardirik, / Denak, denak joan dira / Lurra lo! utzirik. Arzac EE 1888, 211.
Ez du aspaldi oraino, Larrungo mendian [...] bizi zirela behi basa batzu edo, jendeek deitzen zituzten bezala: betizoak. LarzGH 1930, 83.
Euskotarrak orain azitzen duten bei gorri ori antziñan emen bertako mendietan zebiltzan betizuen ondorengoa da. JMBELG 67s.
Pottokak, zaldi ttipi erdi-basa batzu diren bezala, betizoak behi ttipi erdibasa batzu ziren, gizona hurbildu orduko haizea bezala ihesari emaiten zirenak. ZerbAzk 46.
Gero atera zituzten bi zezen koxkor batera, mendi-betizu oietakoak, eta aiek ere jarri zuten festa ederra. Salav 50s.
Etortzen ziran beor / eta betizuak, / gabaz eman izandu / dituzte pausuak. UztSas 92.
Beiak, berriz, bota itzazu emengo mendietara; betizu txiki oiek izan ezean, beintzat, ez dago emen mantentzerik. Ib. 348.
Pagadi onak bazituan len, ikatza egiteko; ardientzako larre onak ere bai uda-parterako; ta auntzak, beorrak eta betizuak eukitzeko ere bai. BasoM 65.
Nolako abere-taldeak / mendi oietan: beor, betizu, ardi-saillak! AZink 20.
azpiadiera-1.1
Bei betizuak menditik mendira beren txaalei oiuka.AZink 20.
sense-2
2.(G, AN-gip; Lar Sup, Sb-Urq, H), betixu,betuxu (V-arr-oroz). Ref.: A (betizu, betuxu); Iz To (betizu).(Ref. a animales)esquivo, asustadizo, silvestre; (ref. a personas) huraño."Indómito, betizua
"LarSup.
"Indomitus"Sb-Urq."
Betizua (begi izu) (V, G), animal ombrageux. Syn. izikorra (L), izukorra (G) (qui prend peur aisément)"H.
"Huraño, esquivo"A.
"
Betizuba, el que se espanta (persona o animal). (Baliteke itz onek, baserritar batek esan zidanez, begi 'ojo' itzarekin zer ikusia eukitzea)"IzTo.
v. betohil. Albisu, sasi-ardi betizu (begi-izu). "Albiasu, oveja montés brava"
.OrEus 61.
Udazkenean, gauzak urritzen asten diranean, udarako aukerak ekarri zitun txori betizu guziak aldegiten ditek. AtañoTxanKan 20s.
[Baroja] berekoia, gaizki esalea, betixu xamarra, hestua, ausardi gutxikoa azaltzen zaigu. MIH 273.