Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XIX y al Norte sólo en Goyhetche (tamaiño ). La forma general es tamaña. Hay tamaiña en Villasante y en algunos bersolaris; tamaño en Arrue y San Martin, y tamañu en Iraola y Alzola. En DFrec hay 30 ejs. de tamaina y sendos de tamania y tamainu, todos ellos meridionales.
sense-1
1.
(-iña V-gip, -aña G-azp; Lar),
tamain (Hb),
tamaiño (V-gip),
tamaiñu (V-gip)
Ref.:
Lh(tamain);
GketxLoiola(tamaña);
ElexpBerg(tamaiñu)
. Medida, tamaño."Tamaño"Lar.
"Grand"Lh.
"
Personian tamaiñuai etxako begiratu biar
"Elexp Berg. "Banastatxuan tamaiñoko azaburuak dauzkagu" Ib. Batzuer zaie eman tamaiño larria, / bertzer indarra handia. Gy 227.
Arpegiya polita, / gorputza liraña, / txikiz ez det esaten / oñaren tamaña. Bil 61.
Azpeitiarrak / dio irabazi; / oriyek desonratzen / ez edozein asi, / tamaña artako asko / nik ez det ikusi. Ud 62.
Malkua zeriyola tantoka intxaurren tamañakuak. SorGabon 36.
Gorputzaren tamañoko imajiña zillarrezko bat. ArrMay 188.
Klase eta tamañu guziyetakuak eta denak diferentiak. Iraola 73.
Baldin jenioz izandu balitz / oitura alperrekua, / bide-ertzian eske jartzeko / tamaña ederrekua. EusJok 142.
Kabi ta guzi iges egiñ dit / tamañ ortako uxuak. TxB II 132.
Guziyak ezin iritxi degu / altueneko tamaña. Ib. 180.
Tamañua artze'idazu / nai dezun tamaña, / ikastia nia nuke / zuk dakizun aña. In. TxB 162.
Koxkor oiek beñere ez azitzea nai nikek! Nere esku balego, gurasook zaartu-arren, oiei gaurkoxe tamañan eutsi nai nitxiotekek. LdiIL 19.
Zapatak biar dituranik ez jetsat iñori esan eta ia zer tamañokoak biar dituran... alajaña! SMZirik 81.
Nere gorputzak otz-bero egokia bear du, bere tamaiñako neurri ori gorde gabe, otzak igarotzen banau, bereala izango ditut ondore txarrak. VillJaink 103.
Uso baten antzekoa tamañuz, baiña suzkoa dana. AlzolaAtalak 47.
Altu bajuak daude munduan / etzera orduko tamaiña. UztZArg 1-9-1974, 2.
Nun agertzen diran egazkin txiki tamaiñuko bi. Gerrika 71.
Ta gauez egiten da / lorikan goxona; / eta zortzi bat ordu / da tamaiña ona.Insausti 348.
Euskal literaturak aurrenik duen alde txarra hizkuntza bera da, hobeki esan, hizkuntzaren tamaina. MEIG IV 53.
Tomo bakoitzaren tamaina begiz joa eduki arren. MEIG VII 80.
azpiadiera-1.1
Nere erdiya izan zala bein / konparaziyo batera; / gizon onaren tamañarikan / beñere iritxi al zera? Tx B I 230.
azpiadiera-1.2
"
Tamaña, [...] punto de edad, desarrollo físico, madurez física. Ezkontzeko tamañako neska
"Gketx Loiola. .
sense-2
2.(-aña G-azp ap. Gketx Loiola), tamañu (V-arr ap. Totor Arr). (En ref. ponderativa al tamaño o importancia de algo; acompañado de adj. demostrativo). (Tal, semejante) manera, modo, punto. "Tamañu betera eldu ego allegeu, llegar a un límite" Totor Arr. "Naigabeakin, Santa Agedarako omen dago ura: tamaña ortaraño eluke gizonak bere burua ekarri bear" Gketx Loiola. Ez naiz arritzen nola diguten / tamaña ortako bengantza.MendaroTx 143.
Or ez dek kristaurik bizirik geldituko tamaña ortaraño mendia puskatuta. Salav 90.
Eranda ere ongi egoten / dira jatorrak diranak, / tamaña orretan ezin lezake / gizonik galdu eranak. UztSas 232.
Gizonak nola itzegin leike / tamaña ortan nabarmen? Ib. 232.
Gauz ori ez da utzi bear / tamañ ortan zakar. UztAuspoa 22, 138.
Geren bururik eztezagula / tamañ orretan ikusi, / gerr'onenian baño obia da / pake txarrenian bizi. ImazAuspoa 24, 79.
azpiadiera-2.1
(Tal, semejante) categoría, clase. Ederki asko betia dauka / memoriko almazena, / estimatua bear litzake / tamaña ortako gizona. PE 29.
Tamaña ontako gizonik ez da / dirubarekin pagatzen. EusJok II 156.
Ez da nolanai aztutzekua / tamaña artako laguna. UztSas 128.
Bergaran sortutakoa zera / tamaiña ontako lora.Insausti 147.
azpiadiera-2.2
(Tal, semejante) cantidad. Ardo koloria dik bada onek, baña eztek ardua izango tamañ'ontan, nion nere artean. SorBar 90.
Tamaiña ontan edo arako mailla artaraiño eskuratzen baditut, aski dut, eztut deusen bearrik. VillJaink 128.
azpiadiera-2.3
(Tal, semejante) tamaño. Tamaña artako sustorik ez det / artu juan dan aspaldian. UztSas 266.
azpiadiera-2.4
(Tras sust.). Izan ere astuna da / gaurko lan tamaiña.Insausti 215.
azpisarrera-1
TAMAINA HARTU(-iña V-gip; -aña G-azp; tamaiñua V-gip). Ref.: Gketx Loiola (tamaña artu); Elexp Berg (tamaiñua artu). Coger la medida, controlar; dominar. "Onean da txaarrean, tamaña artu bear dio gizonak bere buruari" Gketx Loiola. "Eranai eta lanai tamaiñua artu bia jako" Elexp Berg. "Gero tamaiña artzen zanian euliana erun" Ib. Gure txalupa abilla dala, / au jendiaren mingaña! / indarrarekin artutzen zaio / urian bere tamaña. Xe 284.
Pelota aidian artzen / frantzesaren maña, / indarraz artzen dio / nai duan tamaña. Ud 59.
Emezortzi urtekua ez dago / esaten zuten Egaña, / baña Azpirozek aguro artu / ziyoen orri tamaña. EusJok 164.
Denboraz berriz atera zera / ukabilkari bikaña; / makiña bati dotore asko / artu diozu tamaña. EusJok II 150.
Modu orretan kontrarioak / aise artu du tamaña. AstizGolBer 102.
Inazio Manterola dago / arraun-lanian bikaña, / orrek ederki artutzen diyo / bere lanari tamaña . (1928). Auspoa 61, 130.
Plomua motxa eta / gañera labaña; / ez da erreza, uste izan arren, / artzia tamaña. MendaroTx 364.
Lenago ere euki biar du / egiñik zenbat azaiña, / oraiñdik ere gazte oieri / erraz artze'ie tamaiña. Auspoa 83, 68.
Garai onari ederki asko / artuko dio tamaiña: / eiz-otsean mendiratu ta / lapurretan alajaiña! Olea 105.
Janari onak jarri zituzten / eta aukera nai aiña. / Orrelakoan ez da izaten / erreza artzen tamaiña.BAyerbe 156.
azpisarrera-2
TAMAINA ASMATU.
Controlar. Suari tamaña / asmatu eziña, / azala ikatz eiña, / mamiya gordiña. MendaroTx 83.
azpisarrera-3
TAMAINA BATEAN.
"Tamañuen, tamañu beten, en llegando a un punto" Totor Arr.
azpisarrera-4
TAMAINA EDERREAN.
"Al alcance de, a la medida de. Eskupetaantzako oraintxe tamaña ederrean txoria" Gketx Loiola.
azpisarrera-5
TAMAINAKO.
"Tamaiñuko, a zer nolako [...]. Oiñ espabillauta dago, baiña, txikittan tamaiñuko burugogorra izan zan ori" Elexp Berg.
azpisarrera-6
TAMAINAN.
a) (Con -t(z)eko). Como (para). Goiz guztia jardun zuten egur egiten bi gazteak, gurdikada pare bat betetzeko tamañan edo. Etxde JJ 55. b) "Tamañuen, tamañu beten, en llegando a un punto. Mesedeak ein bai bea, tamañuen kantzeu eiten da bat" Totor Arr. c) Moderadamente, mesuradamente. "Orri be lana tamaiñuan gustatzen jako" Elexp Berg. Dibersiyua / gaur etzait gutxi gustatu, / festak guziak onak dirade, / baña tamañan jostatu. Uzt Noiz 100. Lana tamañan ona da baña / ez da komeni geiegi. Uzt Sas 169. Ustez tamañan bein eran eta / ninduen oso mozkortu. BAyerbe 104. Geroztik bala zeurekin / biotz-mintzaren ixkiñan, / beragatik zenbiltzala / osasunetik tamaiñan. Zendoia 133. d) (Tras frase relativa). En el modo en que. Astea errerotzan / zekizun tamaiñan, / ganaduak perratzen / bein emen, bein an. Zendoia 49. e) Considerablemente. Erdera emen agertzen bada / zezendurik tamaiñian. Ayesta 91.
azpisarrera-7
TAMAINA POLITEAN. "
Tamaña polittian ibilli, neurri egokian ibili, ongi ibili. Tamaña polittian nabil; lan geiegire ez, ta ondo
"ZestErret.
azpisarrera-8
TAMAINATIK FUERAKO.
"Fuera de tamaño, excepcional. Txala jaukau tamaiñutik fuerakua" Elexp Berg. "Ointxe be bota dok gizurra tamaiñutik fuerakua" Ib.
azpisarrera-9
TAMAINAZKO.
Considerable, grande. Alde aurretik pentsatuz ekar / tamaiñazko mordoillorik.Ayesta 92.