Tr. De uso general al Norte desde el s. XVII. Al Sur, es gral. en autores vizcaínos y guipuzcoanos del s. XX, aunque se documenta ya en la lamentación de Pedro de Abendaño, y aparece tbn. en AzkPo, Lazarraga (que lo usa profusamente, generalmente como mero apoyo métrico), BBizk, Cardaberaz, Moguel, J.M. Zavala, JanEd I (131), Xenpelar, Soroa y Alzaga. En DFrec hay 16 ejs.
sense-1
1.
(V, G, AN; Lar, H)
Ref.:
A;
HolmerApuntV
. (Interj. de admiración, asombro, dolor o lástima)."¡Ay qué dolor! ¡ay dolor! [...] oi au miñaren gogorra!
"Lar(s.v. dolor).
"
Oi zein itsusia den! Oh! qu'il est laid"H.
Oi aldi oneri albanegi enpara, / barriz enendorke Aramaioko kontrara.
Abendaño
5s.
Leiara niri juan zatan / neure amore leena; / arrezkero oi dadukat / neure biotzean barruna. AzkPo III.
Oi, arren, jauna, ixilik bego. Lazarraga A7, 1171r.
Berriz eta berriz ere oi madarikatuak / zaratela!EZMan I 112.
Oi, zerik du sudurra! / Ez egi', ez apurra. OPo 36.
Oi ze jentilonbrea!BBizk 30.
Oi laudatzen bazintut, bada, / sainduen balsan zeruan!Gç 120.
Oi, bada, gor, kruel, itsuak, / izan ezpalu aditu!Ib. 88.
Oi! nolakoa den gure flakezia. Ch I 22, 6 (SP, Leon o).
Oi ala nik arrazoin baitut neure buruaren mezprezatzeko!Ch III 14, 3 (Leon oi; SP o, Ip oh!).
Oi! bekhatu egin dut. Lg I 307.
Oi ala gure dohatsuak, bethi goardatu bagindu gure saindutasuna!Brtc 100s.
Beldurkhunde hortan, oi! zer izialdurarekin. Dh 134.
Soldado sartu ginen, oi!, enozentzian.FrantzesB I 25.
Oi, zoin hurrun den. ArchFab 13.
Oi au penagarrizko / lastima tristea. Xe 327.
Oi! Kuartua zala uste nikan. SorGabon 26.
Oi! zer bizitze trixte eta tormentatua!Lap 15 (V 9).
Oi! Zer gazteria!ZbyRIEV 1908, 92.
--Ura? Erlojuba. --Oi? Ez du bada markatzen. AlzSTFer 136.
Oi! Zer da au?Ib. 131.
Zer loria, zinez! Oi!...BarbSup 97.
Oi, milesker, Xoane!Ib. 99.
Jaunak hartuz hiruak ondoan / oi! bil gitzala zeruan!Ox 172.
Oi ba, mendiek dituzte hazten bertsularien gogoak!Ib. 32.
Oi, zure solas ederrak biotz erdian yosiko zitiñat. TPKattalin 185.
Gu lexatik, oi! urten eziñian!Enb 107.
Oi, udaberri goizez / mendiaren gallurra!LdiBB 16.
Anai oi! leiora ator: orra or alatza!LauxBBa 122.
Oi? i ere emen?LekEunD 17.
Oi bart, oi bart, zer aparia genuen bart!(Canc. pop. inOrEus 107
).
Jainkoa, oi, barka!Iratz 25.
Bi gau, oi! bi gau luze, nigarrez nagola. Ib. 138.
Oi bageneki, aiek adinbat, / gure zarren sinismena!SMitxAranz 103.
Hor sartzen zaio andereño bat, oi bainan nola apaindua. LfMurtuts 21.
Oi, zer ikusgarria! Oi, zer begiaren xoramendua. ZerbAzk 38.
Oi, ai ene! Barrua ustela. NEtxAntz 19.
--Urrun dea, Jauna? --Oi, bai, aski urrun da. JEtchep 83.
Nun zabiltzan hor "portuges" ur eta lurretan? Oi! ez Portugesek gomitaturik jinak, ez!ArdoySFran 192.
azpiadiera-1.1
(Usado por razones meramente métricas). Zu ekusita, beste gauzarik / oi ezta zerren ekusi. Lazarraga A2, 1164r.
Silveroren partierea / oi aditurik. Ib. A, 1147r.
Oi Arabako abantajaok / ezin litazke kontadu. Ib. A6, 1169r.
Ernegatzen dot / oi konfesore juduaz. Ib. A26, 1199v (v. tbn. ib. A16 1184r, 1179vb, et passim
).
azpiadiera-1.2
(Con reduplicación intensiva)."Il exprime la souffrance, la peur. Oi, oi! zer gerthatu behar zaut?
"H.
Oi, oi!... Galdu nozu neure biziko...MgPAb 78.
Zezenari sartu zaio ba pika... Oi, oi... Asi zaite Aita guria esaten. UrruzZer 137.
Oi, oi!... Katalin, zer dira hauk?BarbSup 69.
Ez nauke, oi! oi! ez nauke ahalgez eta urrikiz!Iratz 136.
Oi! Oi! egi dana gorri azaldu da!ZaitSof 91.
Oi! oi! au biotz-ikara!Ib. 112.
azpiadiera-1.3
Oi ene! Beste ikatzarri gorririk eztaukot.Altuna 19. Oi ene, nire samea! Okertu yat sekulako! Otx 81.
azpiadiera-1.4
(Precediendo a un sust. o sintagma nominal). Oi gathibutasun ezti eta maitagarria!Ch III 10, 6 (SP, Mst, Ip o).
Egun ekusi eztet eta, / oi ene bekataria!Lazarraga B29, 1204v.
Oi hau zoria eta zorigaitza, Babilonia, hiri handia eta hiri borthitza, betbetan ethorri izan baida hire kondenazionea!HeApoc 18, 10.
Oi ene desditxagabea! O pena erremedio gabea!CbEg II 152.
Oi sakrilejioa! Iraultza 18.
Zu erretor einez geroz, oi hau berri tristea!Monho 50.
Oi bihotz-mina, oi errabia! Jainko hura galdu dut. Dh 156.
Sarjant eta notariak / oi! arnes nesesariak!Etch 308.
Oi jüstizia injüstua, igorri naizü herriti. Ib. 240.
Oi amodio harrigarria!DvLEd 14.
Oi ilhuntasun bethikoa! Oi argidura gaixtoagoa!Ib. 219.
Grazia! Bainan oi gauza harrigarri eta ezin sinhetsia!HbEgia 45.
Oi! orduan Franzizkoren urrikia. Laph 127.
Amodioaren phena, oi, phena handia!ChantP 222.
Oi kanabitaren / puntaren zorrotza!Balad 100.
Obenik eta kulparik gabe / oi zure llagen utsusia. Ib. 185.
Oi! indar makhurraren / lege latz gogorrak!ZbyRIEV 1909, 397.
Oi amodioaren / atsegin sainduak! / Oi penitentziaren / kontsolamenduak!ZbyRIEV 1908, 414.
Oi, Batixtaren errabia!BarbSup 131.
Oi gaztetasun zoroa!Etcham 43.
Oi fraide ixilaren bizitze gozoa. Iratz 183.
Oi! illobi ori! oi! eztei-oe ori! oi! iñoiz utziko ez dudan lurpeko baitegia!ZaitSof 186.
Ai! ai! Oi! Adiskidez utsik eta eraillez betetako etxea!Ib. 49.
Udara lore ederra, oi zoragarria!EtxdeJJ 11n.
Ohaidetzat izan nahi zuen --oi! sensualitatearen ergela. MdeHaurB 32.
Udako arratsalde bero bat, beroa, oi ba beroa...JEtchep 43.
Oi Frantsesen azken otoitzak! Eskuaraz!ArdoySFran 265.
Agur erregina, oi bihotzbera, oi errukiorra. LasaPoem 104.
2.(Interj. usada para apelar o invocar).
v. 1 o. Oi, amorezko errege jauna, / suplikaetan natxazu. Lazarraga A, 1151r.
Oi madarikatua! zer othe uen pensatzen. EZMan I 94.
Oi, ene Jainkoa. Ch III 55, 4 (Leon oi Jauna; SP O Jauna).
Oi! ene haurra. Mih 41.
Oi laborari gaxua. Etch 302.
Oi! nere atta difuntoa. Gy 28.
Oi arima nerea, ospa eta gorets zazu ontasun hunen handia. DvLEd 139.
Zuri mintzo nitzaizu / oi Aita zilharra. Balad 216.
Oi Jauna, nere othoitza entzun ezazu. ArbIgand 139.
Oi, zü, Ama Birjina, / zaude gur artekari. UNLilia 20.
Oi, Xoane, nere Xoane gaixo maite maitea!BarbSup 99.
Oi! ordena, / karguetan den handiena / oi! ordena. Etcham 92.
Oi, ene Josu, / bijotzeko ori!Enb 104.
Oi, lur, oi, lur! / Oi, ene lur nerea!LdiBB 64.
Euskara, oi, Euskara!Iratz 11.
Oi! ene Tzeu! Nora goazke?ZaitSof 154.
Oi! behiak, jainkosa geldiok, ez asarre izan. MdePr 128.
Oi, zu Eskualduna!JEtchep 95.
Oi, Baiona! Zer hiri alegera!Ib. 84.
Oi! bihotz handiko Saindua. ArdoySFran 359.
Jakin zazue, oi, ene anai guziz maiteak, [...].Ib. 294.
Soldadu noanean / oi, nere maite! / etzazu negar egin. NEtxLBB 328.
Kontseilu bat zueri, oi gazte maiteak. Mattin 54.
Oi Gipuzkoa maitagarria, / egin nai dizut laguntza. UztNoiz 63.
Oi, izarra, behar lekura gidatu Euskal-herria!XaOdol 340.
Oi, ene maite ezin ukana, zoin zaren xarmegarria!Ib. 114.
azpisarrera-1
OI ETA(Lar, Añ). "¡Ay qué dolor! ¡ay dolor! oi eta au miña!" Lar (s.v. dolor). "Oy, oy que, oi eta, oi eta miñaren miña, miñaren gogorra! o, y qué dolor tan amargo" Ib. (s.v. o). "O, o y qué, (c.) oi eta, ai ene, ai bada" Añ. Ene gogoko tristea! / Oi eta bardin onela bada, / andia jatort kaltea. Lazarraga A24, 1195v.
Oi ta lebela / egiten asko negarrik. Ib. A28, 1202v.
Ni onerean joateko / kausea oita zara zu. Ib. A, 1146r (v. tbn. A 1152r, A 1153v, A1 1159r et passim, generalmente como mero apoyo métrico).
Oi eta au miñez beterikako itsaso neurri bagea! LarSermAzc 52.
Oi! eta badaki arima dohakabe hark, [...].Dh 135.
Oi ta zeinbat bider auzilari txarrai / au yazoten yaken!ZavFab,
RIEV 1907, 542.
Oi eta zenbatetan ni ere debruak hunela nauen enganatu!DvLEd 116s (v. tbn. 55).
azpisarrera-2
OIEZ.
Quejándose, lamentándose. v. AIEZ (s.v. 1 ai). [Purgatorioan] daude aies ta oies. 'Gimiendo y quejándose' (242). LE-Ir (s.v. ai).