Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur. La forma zuma se encuentra en Urruzuno, en algunos ejs. de Orixe y en Lauaxeta. Zavala emplea zumen.
etimologikoa
Etim. De zur 'madera' y me(h)e 'delgado'.
sense-1
1.
(gral.; SP, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze (zü-), H),
zuma (V-gip (+ s-), G-nav),
zumen,
zumu (ONot)
Ref.:
VocPir 584;
Bon-Ond 147;
AlthBot 22;
A;
Lh(züme);
IzAls(zuma)ArOñ(suma);
EtxbaEib(zumia);
ElexpBerg(zuma);
IzetaBHizt2;
ZestErret
. Mimbre. (El ambiguo 'osier' de los lexicógrafos septentrionales podría corresponder tbn. a la segunda acepción). "Zumu, salix" O Not 53 (que lo da como origen de cast. zumo, por lo que la var. podría ser facticia). "Zumeak, osiers" SP. "Alcahaz, jaula de caña y mimbres, zumez ta kanaberazko kaiola" Lar. "Osier" Arch VocGr, VocBN, Gèze y Dv. "Bi zume elkharrekin bihurturik, [...]. Zumea bezain zalhu, pliant, souple comme de l'osier; cela se dit tant au physique qu'au moral" H. "Mimbre. Erreka onduetan, zumia emoten dan lekuetan, motxallak jartzen eben euren aldizko bizitza" Etxba Eib. "Zume-ebaten jardute gendun" ZestErret. Cf. Gar Comp 965: "Baxamos luego a villa grana de Çumaya, y el nombre de Çumaya en la mesma lengua significa lugar de mimbres o mimbredal". v. zumitz (2). Samsonek ihardetsi zion: baldin estakatzen banindute zazpi zumeez, bertze gizonak bezain herbal ediren naite. Lg I 232.
Entzuten dan zumenen (mimenen) brina zoliak bildurtu lei. ZavSerm I 52 (tbn. zumen ib. 75).
Kupelgilleak ditu / zuben serbitzeko, / tonel, barrika, barril, / sulla ta tiñako: / [...] ustai eta zumeak / lana egiteko. Echag 144.
Plegatzen zura guphelara, / Bilhakatzen zumea beso otharrerat. HbEsk 226.
Arlotetxoa iritzi zion etxeari, kaballero batena izateko: estalpe nolabaiteko bat, zuma batzuek, saski bat edo beste, lapiko bat sutan. (Interpr?). UrruzUrz 122.
Mendiyan jaio, mendiyan asi, errira etorri ta nausi. Alkatearen zumea. EE 1880, 224.
(ap. DRA)Etxe hartako athearen aitzinean, estekatzen dute hesol edo zume lodi bati. Prop 1884, 92.
Zume edo mihimen adar artharekin bihurtu batzuek. Prop 1899, 206.
Zume, lasto ta esterakin eginik txaolak. BvAsL 191.
Zume batez zafratuz. JEBur 61.
Zaldia alegiazoa du [...] zumez da egina. Ib. 140.
Zuek eta nik, zumea sekulan ez dugu hala erabili, nola Sansonek bere arbola ondoa. BarbSup 146.
Nun nahi heldu da zumea, arras idor ez bada lurra. ZerbGH 1934, 134.
Ez duk balio zume bat biurritzeko. OrMi 57.
Zume zuriak yaso, esku bizkorrez biurritu. Ib. 83.
Xorta askatutik zume biguinak artu. Ib. 6.
Zumez bizkarra berotu. "Con una mimbre"
.OrEus 75.
Gazte bular sendoko, / gerriyaz ere mia; / egurren gañian zauli, / iduri du zumia. Yanzi 173.
Ii ta zume biguñez. IbiñVirgil 35.
Otarretik tantaka eroriko zumea zear. Ib. 87.
Naiz zugatz-azalak elkarturik egiñak izan, naiz zume txuriz eioak. Ib. 108.
[Iñaki saindua] ez baitezpada molda errexa, [...] zumearen eite mikorik ez. ArdoySFran 286.
[Sagats] oien puja berria zume bat bezin biguna uan. AtañoTxanKan 90.
v. tbn.
Arrantz 36. Larre ArtzainE 101.
azpiadiera-1.1
Penitenzia egiñ nai duanarentzat badira barauak, badira zumeak, badira beste moduak. AA III 601.
azpiadiera-1.2
(Como primer miembro de comp.). Ezartzen da lasto edo zume pillatxo baten gañean. ItDial 87 (Dv zumeen gainean, Ip zümen gañen; Ur zumitz ganian).
Zume-punta batekin / ango alkatia, / oju egiten zuben: / Neu naiz erregia!Arrantz 36.
[...] esan zun saskigilleak, zume-sorta lurrean utzita. OrMi 5.
Saskigiteko zuma-sorta luze banarekin. Ib. 4.
Lur-ontziak, zakar xamarrak, batzuek esku-utsez, besteak zume-otar-antzeko eikontzian egiñak, eta abar. JMBELG 60.
Zume margo dirdiradun alkiak eta gunezko erredi zurpetuak. ArgEgut 1935, 45.
azpiadiera-1.3
(Como término de comparación, para resaltar la idea de flexibilidad, de agilidad, de esbeltez...). Zumia bezin biguña eta mia da zure gerriya. Bil 51.
Zume batzu bezala malgu detzazkegu [hitzak] gogoaren harat-hunat guzier uztartuz. JEBur 175.
[Aizkolaria] zumea baño bigunagoa zan. AgG 97.
Zumea bezela oker egin, beren buruak ia anketan ipiñi eta [...]. Ib. 23.
Zume bezala lepoa biurrituko diat. OrMi 57.
Zuma bezala biurritzen ditu eskumuturrek, etsita. Ib. 149.
Gari soroan igitan ari dira [...] Zumea bezela biguntzen dute gerrialdea. TAgUzt 80.
Zumea baño biguñagoak aien gerriak... Gazteak izaki. LekEunD 12.
Zumea bezain zauli izaten zekian bere anaiaren aurrean, bañan beti berak gogo zun agindua ateratzen zion. EtxdeJJ 68.
[Neskatillaren] tankera segail lerdena, zumea bezin. ErkiagArran 97.
2.
(S; Urt II 38, Gèze(zü-), Lcq 153, H),
zuma (G-goi)
Ref.:
AlthBot 21;
EAEL 80
. Mimbrera. "Saule" Gèze. "Salix, zümia" Alth Bot 21."Saule blanc des ruisseaux, zumia" Ib. 22. "Osier jaune (Salix vitellina)" Zerb GH 1934, 134. Para le pregunta "Planta textil: algodón, lino, etc.", EAEL 80 recoge zuma en G-goi (Alegia). Cf. VocNav s.v. zumia y zumera. Cf. basazume. v. auga, augadera, mihimen. Abe nagusijak dira oneek: Aritxa, artia [...]. Abetxubak dira beste oneek: [...] zumia, zumaligarra, uritxa. MgPAb 188.
Arantza-beltz, laarzuri, sarats [...] zume eta oen lagun askok. IztC 159 (v. tbn. 124).
Ango ibaiera sartu zan, eta an luze luze etzin eta arrastaka joan zan, zume batzuk zeuden tokira. OrSCruz 47.
Lats-axia kantari / eta zumak dantzari. "Y los juncales bailan"
.LauxAB 27.
Bedar, giñarra, sasi ta zume, su bardin baten erasoz. GandElorri 195.
Zume malgua, iñar nagia [...] sarats xuria. IbiñVirgil 82.
azpisarrera-1
ZUME-BELAR (R ap. A).
"Cierta planta. Zume-belarra belar luze bat da, kaña-gisa du zankoa, txikerrago; lore oria, asia xe, eztu jaten kabaleak; kartsirietan olo-moloa bikala asten da (R), esta hierba es una planta larga, el tallo lo tiene como la caña, aunque es más pequeño: su flor es amarilla, menuda la simiente; no la come el ganado, en las huertas de regadío crece como la ballueca" A.
azpisarrera-2
ZUME BELTZ(AN; z. beltx AN). Ref.: Lcq 153; A (zume). "(Salix Talentiana)" Lcq 153. "Mimbre negro" A.
azpisarrera-3
ZUME GORRI(zuma gorri V-gip ap. Elexp Berg). "Osier rouge (Salix purpurea). Zumearen ahaide hurbilagorik ez da zumegorria baino" Zerb GH 1934, 134.