Tr. La forma general es kontrario . En Xarlem (1353) y UskLiB (218) se documenta la variante kuntrario . En DFrec hay 31 ejs. de kontrario .
sense-1
1.
(Volt 65, Urt I 261, Lar, Añ, H),
kuntrario (S ap. Lrq
; Gèze) . (Precedido o no de gen.).Contrario, opuesto; adverso."Contrario, opuesto"Añ.
"Contraire, opposé. Hotza beroaren kontrarioa da
"H.
Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga; al Sur se atestigua sólo en la endecha de Milia de Lastur, Beriayn, Añibarro, Illarramendi y Aresti.
Zer ete da andra erdiaen zauria? / Sagar errea, eta ardao gorria. / Alabaia, kontrario da Milia: / azpian lur otza, gañean arria. MLastur 1ss.
Iesus Kristen uztarrira submetitzen garelarik eta haur, [...] Majistratuak edo haien ediktak kontrario liraten orduan ere. LçIns G, 5v.
Badakik kontrario denaren beretzen. LçRom 2, 18 (He hoberen dena zer den dakizuna; v. tbn. en contexto similar Lç Phil 1, 10 gauza kontrarioak diszerni ditzazuenzát).
Emetasunekin irakasten dituelarik opinione kontrariotako diradenak. Lç2 Tim 2, 25 (TB sendimendu kontrakoa dutenak
).
Eskü atxek dezaten güthün hoien exeküzionian, ezarri bage [...] truble batere edo enpexamendu kontrariorik. Etchart 1.2r.
Bañan mendietan ezta belhar pozoñezkorik / inguruan non eztuen hurbill kontrariorik. EZMan I 70 (cf. kontrabelar).
Egia da batzuz dela xoill ausartki errana / habitatuko dutela lur planoaren gaña; // Bañan seguragoa da haren kontrarioa, / begiraturen dutela bethiere linboa. Ib. 89s.
[Natura] kontrario batetarik hain osoki berzera / behiñere non ethortzen ez baita saltatzera / bañan erditik pasatzen da. Ib. 109.
Zer bailizate fiñean gauza kontrariorik, / hunen moianez gaitzatzu othoi guarda hetarik. EZMan II 60.
Haragia ian dut egun debekuetan [...]. Gauza kontrarioak [...] ian izatu tut ta gaizki aurkhitu naiz. EZEliç 160s.
Zeren gauza bat hobeki nehork ezagutzen [...] baitu, gauza haren kontrario ezaguturik. TtOnsa 134.
Eta kontrarioaren erraitea lizateke erhokeria handia. ES 194.
Sentimendu eta umore kontrarioek eskatimak sorrarasten tuste. Ch I 14, 2.
Maiz zure probidenziari laket zaio osoki kontrarioak diruriten moien batzuen bidez bere xedetarat helzea. Mih 105.
Ez othe da egia, egin behar nuenaren kontrarioa egin dudala?Brtc 87.
Iñok serbidu ezin leiz erabatera ugazaba kontrario bi. AñLoraS 24.
Zer dio Jesu-Kristok? Horien guzien kontrarioa. Zeinek othe du arrazoin?Dh 113.
Leialtasuna, faltsukeriaren kontrarioa [dela]. HUZez 192.
Aize kontrario batek gure txalupa jira biratu zuan. IllTestim 3.
Baina ez da hala! Hain zuzen ere, kontrarioa da. MdePr 76.
Judikatzaleak bat edo beste hautatu behar du, bi konponketa hoek etsaiak eta kontrarioak baitira. ArtiTobera 273.
v. tbn. He Gudu 32. Mercy 25. Lap 34 (V 19).
azpiadiera-1.1
(Con sust. elidido). Falso testimonio bat, kontrario bat erauzten diotenean [...] laster egiten du bere konzientziara. Ax 443 (V 289).
azpiadiera-1.2
(Con dat.). Eman ezadazü egiazko sentimentü bat [...] zuri kontrario zaizünaren ororen ebitatzeko. Mercy 3.
Higuintzen dut [...] azken akta haukiei kontrario den guzia. JesBih 456.
Etzuen deus egin kontsekrazione harri kontrario zenik. Jaur 347.
Kondizione batean zeintan iduri baitute gauza guziek saindutasunari kontrario direla. Ib. 406.
sense-2
2.(V-gip; VP 15v, H), kontraio. Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.Enemigo, contrario, adversario; contrincante."Competidor"VP.
"Adversaire, ennemi. Ene kontrarioa
"H.
"Adversario, competidor. Ibargaiñen kontrarixua zan, iri-proba kontuetan Azkoitiko M.
"EtxbaEib.
"
Zein da Realan biarko kontrarixua?
"ElexpBerg.
Tr. Documentado desde Leiçarraga en algunos autores tanto al Norte como al Sur. Son escasos los ejs. septentrionales del s. XX. Para autores meridionales, la casi totalidad de los ejs. documentados desde finales del s. XIX corresponden a bersolaris y textos populares.
Gizon guzién kontrario dirade. Lç1 Thess 2, 15 (He, TB etsai
).
Ark niri, barriz, legidala / gabaz egunaz alabala / kontrariotzat segidu. Lazarraga B16, 1201r.
Kontrarioa duk Aita gezurrarena. EZMan I 56.
Halaber du Antekristek kontrario izanen / ezen Henok eta Helias kontra zaizko ilkhiren. Ib. 70.
Jakinika aren kontrarioa eta etsaia dela. BerTrat 27v.
Ta ez bere kontrarioari bakarrik, [...] lagun guziai ere biotzetik barkatu zien. CbEg II 167.
Asanblean dezuiez kontrarioak / egin zaizue gerla / biotzez ta gogotik. MgPAb 169 (en boca de un bajo-navarro).
Zénbat kontrário tuén nekazáriak? Txinúrriak kánpoan, ságuak granéroan [...]. LEProg 124.
Eta bidaramunean ikusi zuenean karrikan igarotzen bere kontrario ustekoa [...]. IztD 172.
[Jainkoak erreginatuko du] kontrariorik gabe, erreboltarik gabe. Jaur 184.
Kontrario danari / su firme egiñez. Afrika 52.
Elgarrez agradatu / bi presuna gazte [...] / Baten aita eta ama / kontrario duzte. Bordel 124.
Fabore zala uste nuen da / izan det kontrariyua. PE 54.
Ez da ondo ari / bertso berriak jartzen / gizon zarrari; / len ere kontrariuak / badauzka ugari. AzpPr 117.
( s. XX)Badukegu deputatu gei on bat, kontrariorik gabe: M. Guichenné. Balu kontrariorik, ez dugu nehork erraite beharrik zoin eskualde lagun gure ahal guziaz. HUZez 140.
Gizon bat bazan / kontrariyo gabekua. EusJok 147.
Ni naiz palenkariya / Artxiolakoa / nere kontrariyoa / Zuanetakoa. EusJok II 27.
(170 kontraio)Len lagunak giñanak / orain kontrariyo. ImazAuspoa 24, 142.
Kontrariyorik gabe zebiltzan / pelotariyak Frantzian. TxB I 26.
Mattin izan da ene ardureneko laguna edo kontrarioa?XaOdol 49.
Makiñatxo bat kontrariori / emango zion arpegi; / batek bear zion irabazi ta / zan Eibarko Gallastegi. UztSas 328.
Poxez egoten zan mutil gazte baten moduan, beste kontrariyo batekin, bere indarrak probatzeko. Salav 34.
Gure kontrarioak etziran gelditu gure trintxeran sartu ziran arte. Ib. 95.
Izigarri lantzatu zen gizon hori otobusekin. Bainan ba zuen kontrario bat.Etchebarne 101.
Donostiko Ondarretatik minutu bat aurretik atera zan nere kontrarioa. Albeniz 88.
v. tbn. Harb 183. OA 157. FrantzesB I 58. Hual, Samper y Echn Mt 5, 25. Zab Gabon 53. Xe 283. Ud 87. LuzKant 44. Ill Testim 25. MendaroTx 358. Insausti 99. Kontraio: Basarri 82.
azpisarrera-1
KONTRARIOA.
Al contrario, por el contrario. v. kontrara. Bena orai kontrariua, ardüra borogatzen dügü [...]. Mst I 11, 5 (Ip bena kontrarioa; Ch aitzitik frogatzen dugu).
azpisarrera-2
KONTRARIO EGIN.
Oponerse, enfrentarse. Oh Xarlemaiña, ehündüdan / ez hi Parisen atakatzen, / ez eta kuntrariorik hiri / gük bathere egiten. 'Et nous ne nous opposions en rien à toi'
.Xarlem 1297.
azpisarrera-3
KONTRARIOKO.
Contrario. Zeren haren efetuak osoki kontrariokoak baitira. ES 178.
Laidostatzen dute guk estimatzen ginuen berthutea eta bethetzen gaituzte kontrarioko ideez. Jaur 119.
azpisarrera-4
KONTRARIORA.
Al contrario, por el contrario. v. kontrara. Baina kontrariora, ikhusi ukhan zutenean ezen [...]. LçGal 2, 7 (He, TB, Dv aitzitik).
Baina kontrariora, baldin inperfekt ezpagina [...]. LçIns F, 5v.
Baina aitzitik kontrariora, baldin [...]. Ib. F, 5r.