Etim. Para su relación con kima, k(h)uma, v. FHV 296.
sense-1
(V-ple-m-gip, GVP 16r),
txisma (V-m),
zima (G),
txuma (G-goi-nav),
txume (G-nav)
Ref.:
A(txima, txisma, zima);
AApend(txuma);
OndBac(txuma);
IzAls(ódeiyá)To(zimak);
EtxbaEib(tximak);
EAEL 6;
ElexpBerg;
ZestErret
. (Gralmte. en pl.). Greña. "Txima luzeak, guedejas" VP. "Greña, cabellera revuelta y mal compuesta. Tximak darizkio (G), le caen las greñas. Tximetaraiñoko guzia galdu zuen (G), perdió hasta las greñas" A. "Zima dario, le cae el pelo" Ib. (cf. infra TXIMA-JARIO). "Guedeja (G-goi)" A Apend. "Guedeja, pelo del caballo que cuelga al desgaire" Ond Bac. "Deabru bát Jesukriston kurutziarren azpiyán ileiri, txumairi olla kuzkurtuta zoón bát, txumairi áustén" Iz Als (s.v. ódeiyá). "Zimak, las greñas (el pelo largo sin peinar)" Iz To. "Orraztu biarrian, burua tximaz beteta, or dabill auzo guztiegaz barriketan" Etxba Eib. "Tximak batu ezik, itxuratik urtenda agertzen da emakumia" Ib. Tr. Documentado en textos guipuzcoanos desde finales del s. XIX. Aparece también en Erkiaga y un ej. de Herria. La forma general es txima. Hay zima en Txirrita y Herria. An zeuzkan beste poxpoloak; abek su artzen dute, baita arropak eta buruko tximak ere. UrruzUrz 30.
Emenguak ibiltzen dira tximak muturrez aurrera dituztela. AlzSTFer 117.
Etzuan Luisak bizitza guztian ezkontzeko leia utzi, ezta tximak oso zurituta gero ere. AgG 298.
Senar alporja baten / zera emaztia, / txima arroak eta / arpegi tristia. UrruzZer 105.
Gizonaren argazkia agertu zigun, bere txima luze ta bizar aundiarekin. EEs 1918, 85.
Buruko zimak falta ditu ta / bizarra dauka ugari. TxB I 61.
Dituan zimak urdindu zaizka. TxB II 35.
Ezin billatuta, / iya erotuta, / tximak arrotuta, / ezin burututa. ImazAuspoa 24, 146.
Imaz Auspoa 24, 146.Karraxi baten tiraka bere / buruko txima daneri. MendaroTx 105.
Muturra ezik, tximak eta adatsak eman zizkidan. InzagRIEV 1933, 416.
Aiton zârraren txima biurtuz / atzoko bizar gaztea. "Guedeja"
.OrEus 279.
Gerrirañoko txima luzeak sorbalda gañean sakabanatuak. EtxdeAlosT 54.
Amaika ibillera, joan-etorri, akiakula ta jokabide ba dakie egiten andrazkoak euren txima ta uziaz garaitu arte! ErkiagArran 159.
Orien buruko tximak alaigarriak dira. AnabAprika 36s.
Berak ere zirudin / sorgiñen anima, / lengo ille ederra / biurturik txima.Insausti 315.
Batean mutur-joka --edo zimatik tiraka--, bestean ezpata dantzatzen. MEIG I 157.
azpiadiera-1.1
"
Txúmia, el copete. Txuma guzíya
"Iz Als. .
azpiadiera-1.2
(Fig.). [Odeiek] tarteka, arkaitz eta zugatz arteetan tximak eta mataza zuriak utzirik. AnabUsauri 109.
Putzu aundia dagoan tokian, berdeago ura. Arri borobillen tartetik, arbazta legorrak tximaz beteak. AnabPoli 106.
Eguzkia ateratzen palmera baten txima beltzen atzetik. AnabAprika 50.
Errepublikako Gobiernoa bere zima ta guzti legezko gobierno bat zan, Españiko jende gehienak autatua eta ez zan zillegi gu aren aurka altxa gindezen. Herr 18-5-1967, 4.
azpisarrera-1
TXIMA GAIZTOA IZAN.
"Zima gaiztua du, berekoia da, es egoísta" Iz To.
azpisarrera-2
TXIMA-JARIO(Estar, etc.) desgreñado. Emaztea, ura ere gizen xamarra, itsusia, beltza, zikiña, txima-jario aritzen zan uskeriak saltzen, orraziak-eta. AnabPoli 81s.
azpisarrerakoSense-2.1
(Como adj. pleno). Emakume erdi-sorgin, gerri-me, anka-luze, tximajario bat bigarren bizitzan. Loidi 117.
Bentura potoloa, Poli lerdena, Balentin ixilla, nagusi kopetilluna ta andre txima-jario. AnabPoli 110.
azpisarrerakoSense-2.2
(Uso sust.). Amundatarren etxean ere, iñor ez; goiko bizitzako txima-jario ark ez zekien ezer. Loidi 157.
azpisarrera-3
TXIMA-LUZE(V-gip ap. Elexp Berg). Melenudo. "Mutill tximaluze batekin zebillen" Elexp Berg. v. tximadun. Neskatxa, txima-luze, soiñeko- / zimur, itxu dator malkoz. NEtxLBB 261.
azpisarrera-4
TXIMA-MOTZ(zima-motz G ap. A). "Pelona, mujer de pelo casi rapado" A.