1.
(G-azp, AN-larr, B, Sal, R; VP 22v, Lar, Añ, Izt 4r, Dv, VocCB, H, VocB, ZamVoc),
xarkeria (L, BN, S; VocBN, H),
txaarkeria (V-gip)
Ref.:
A(txarkeria, xarkeria);
Lh(xarkeria);
AspLeiz2(berek);
IzArOñ(txaárkerixak)
. Vileza, mala acción, jugarreta; maldad. "Trastería, txarkeria, dollorkeria" Lar. "Ruindad, acción vil" Añ. "Action blâmable, commise dans l'intention de faire de la peine ou par un sentiment opposé à la générosité" VocBN. "Txarkeria, mala acción, injuria, agravio etc. (9, 11, 15ss.)" LE-Ir. "Action ou trait d'un esprit mesquin et chagrin" Dv. "Méchante, mauvaise action, mauvais procédé" H. "Xarkeria, trait, action de méchanceté. Nork egin du egundaino holako txarkeriarik?" Ib. "Acción vituperable, baja o ruin" VocB. "Jugarreta" A. "Txarkerie besterik ez due egin [...], no han hecho más que barbaridades" Asp Leiz2 (s.v. berek). "Txaárkerixak, las malas acciones. Txarkérixaak aiñ, malas acciones" Iz ArOñ.AxN explica pensu (273: pensu, asmu falso eta malizia) por txarkeri. v. tzarkeria, zarkeria. Tr. Documentado en autores meridionales desde principios del s. XVIII. Al Norte se encuentra en Larreguy (cf. infra TXARKERIAZ) e Hiriart-Urruty. En DFrec hay 6 ejs. de txarkeria. Ostute edo beste moduteko txarkerije batzuk. ZBulda 56.
Bake onean bizitzea ta egiten dioten txarkeri galdua gogo onez barkatzea. MbIArg I 279.
Ken ortik, ordi txar ori [...]. Onela bere txarkeriarekin arpegian eman ta desonratu zuenean [...].CbEg III 365.
Egin deuskun txarkeria edo injuriaren bategaitik. CrIc 116.
Egin dituzu, nortaki, zenbat txarkeria ta bidegabe lagun urkoen kontra dala itzez, dala obraz. AA III 266.
Txarkeri ta bidegaberen batzuek egin. AA II 111.
Bengadu daijela egin jaken kalte edo txarkerija. Astar II 94.
Egiten ziozkan txarkeri ta billaukerietatik igesturik. IztC 285.
Soldadu franzesak españatarrai ezbear ta txarkeri izugarriak egiten ziozkeelako. AranSIgn 63.
Jaungokoari bere begien aurrean txarkeri edo ofensa egitea!ArrMay 84.
Parisen anarxista bezala, zer nahi txarkeria egin zuelakotz, betiko galeretarat kondenatu zuten. HUAurp 45.
Zure anaiak tsarkeria [sic] egiten badizu, errista egiozu; [...] eta egunean zazpi aldiz txarkeria egiten badizu, [...].IrYKBiz 309.
Biar auzitegian nere txarkeriak aitortu bearko ditudala esan dit. NEtxLBB 117.
Pertsona txar bat beste batek txarkeria egingo dion ustetan dagoenean. SM(
inEZBB II 45
).
Gurutzen josi eta il eben / gure txarkeriagaitik. Ayesta 106.
Guk ez genduan, gaurko askok bezela, txarkerirako idearik eramaten. BBarand 77.
v. tbn. LE in BOEanm 1673 (voc.). CatElg 155r. Gco II 53. CartAnd 393. Ur MarIl 55. Lard 89. Afrika 140. AzpPr 131. Jauregui 236. Bv AsL 62. Itz Azald 104. Ag G 21. Ill Testim 22. ArgiDL 13. Or Tormes 23. TP Kattalin 197. Enb 64. Lek EunD 50. Ldi BB 98. Eguzk GizAuz 88. EA OlBe 99. Gand Elorri 102. Anab Poli 34. Erkiag BatB 193. Izeta DirG 122. MAtx Gazt 87. Uzt LEG II 320.
azpiadiera-1.1
Bere lagunik onena izan zanez azken uneraño, etzezakean bereganako txarkeririk iduki.Etxde JJ 168.
azpiadiera-1.2
Palabra(s) injuriosa(s)."Asperitas verborum, [...]jaiduren doillorkeria, errebestasuna [...]txarkeria, gogortasuna
"Urt II 418.
Beste anitzek ere / txarkeria asko / esan izan dituzte / euskararentzako. IztPo 142.
Zuen aurka edozein txarkeri esaten dutenean gezurrez. IrYKBiz 118.
Txarkeri ta birao asko ere esaten. Ib. 481.
Bere emazteak txarkeri beltzenak esaten zizkion. EtxdeAlosT 53.
sense-2
2.
(Lar, Añ, H(V, G)),
xarkeria (L, BN, S ap. Lh
; H(BN))
"Ruindad, pequeñez, txarkeria, txatarkeria" Lar. "No me abato yo a esas raterías, ez naiz ni beeratzen txarkeria orietara" Ib. (s.v. abatirse). "Ruindad, pequeñez, (c.) txarkeria, txikitasuna" Añ. "Objet mauvais, de peu de valeur [...]. Eztut holako txarkeriarik erosten nik" H. "Pacotille" Lh.
azpisarrera-1
TXARKERIAZ.
Con malicia, con maldad; por maldad. Harekin zirenetarik bakhar batzu hasi ziren txarkeriaz, erraten: [...].Lg I 293.
Eskergabez, txarkeriz ta sakrilejioz zure amoreari [...] eranzuten. EE 1885b, 516.
Jantzi santu ura ostikatu, isekaz ta txarkeriaz, azkenik makilaz ere juak. BvAsL 62.
Asmorik onenakin esandako edozertxo, txarkeriz esandakotzat artzen zuten sarri. EtxdeJJ 55.
Asmakeriz, txarkeriz eta arrazoi sendorik gabe ziarduten. Ib. 181.
Sinistu zaidazu, aita, ez nun txarkeriz egin. Ib. 165.
Begi ta kontzientzia lañopetzen dizkiat, txarkeriz okerrak ugaritu, aberekeriz jolasak indartu, lizunkeria jolaspide jarri. MAtxGazt 77.
azpisarrera-2
TXARKERIPEAN.
En la maldad. Azkenerako, nere burua egundoko txarkeripean nastua ta baitua ikustea iritxi det. NEtxLBB 116.