Tr. Propio de la tradición vizcaína. A partir de aprox. 1930 tbn. aparece en textos guipuzcoanos. En DFrec hay 4 ejs. de zantar.
sense-1
1.
(V-ger-m; Añ, Izt 122r, H(V), ZamVoc),
santar (Lar, H(V))
Ref.:
A;
HolmerApuntV
. Ruin, vil, defectuoso, feo, grosero; sucio."Flaco, flakoa [...] argala [...] santarra
"Lar.
"Ruin, pequeño, desmedrado, [...]santarra
"Ib."Flaco", "ruin, pequeño", "vil" Añ."Sucio"Holmer ApuntV. .
Janzi eutsen soñeko gorri zantar bat, imini eutsen aranzazko koroa bat buruan. Oe 156.
Gorputz zantar ta arren janari izateko daguana. CrIc 32.
Enterretia ni leza baten animalija zantar bat legez. MgCO 168.
Gañibet zantar bat aldian dabeela. MgPAb 53.
[Ogi-mueta] zantarrena ta txakurrentzat obia. Ib. 151.
Lurraren gañian lastamarraga bat estalki zantarragaz. Ib. 129.
Lurreko ar zantar, billau atsituena. AñEL1 155.
Zuetarik zantarrenak apurtuko ditu amabi otsa-kume jaio-parriak. AñLoraS 106.
Korta zantar baten yaio. AñEL2 214.
Zaku zantar ta zilizijoz jantzita. JJMgBasEsc 128.
Ezin zantar ezainago izanik [atsoa]. ZavFabRIEV 1907, 95.
Txistuka gautxori ta sagusar zantarrak. ABAmaE 345.
Barre gangarrak / daukez zantarrak [andra ordiak]. AzcPB 107.
Narrubiko arpegia daukazue zuek, ijito, motxalle, pizti, zantar, zikiñok. AgKr 170.
Joan ortik zantar guztiok! Artoaren-artoak moskortuta zagoze zuek!EchtaJos 66.
Zer ba, [amuek] zantarrak dozak ela?OrtOroig 17.
Soñeko zantar eta pildrizki oneikaz jantzi ixatiak. Otx 72.
Pentsa zer aburu zukeen andere gazte apainak atso arront, zantar horrez! MdeHaurB 11.
Mantu zantarra soñean eta / kañabera bat eskuan. Balad 238 (Cb Bast 39 zatar).
Kantu zantar guzietan, arrats guzietan [...], belaunik belaun esan den berbera birresaten dut nik. TxillLet 58.
Itxura zantarra zuten langileek pilotu euskaldun garbiaren ondoan. OskKurl 129.
Zelango musterrekoa emon deustana probintziano zantar batek. (In MIH 367n
).
Arbuia ditzagun horrelako erdalkeria zantarrak. MIH 85.
Ez dugu zientifikoek, gizatalde zantar horretan ni ere sartzen banauzu, hizkuntza hori, euskalki ta guzti, asmatu. Ib. 215.
azpiadiera-1.1
"En V-m se abusa de esta palabra [...]. Eguraldi zantarra dicen en vez de eguraldi txarra, mal tiempo"A.
"También se aplica a cosa que no es de agrado"(V-ger). OrtVoc.
Mabortek baten au emon euskun ordu zantarra. ABAmaE 442.
Oin irurogei ta emeretzi / urteko lagi zantarra / ausi, apurtu ta birrindurik. Enb 92.
Ahoan gusto zantarra uzten zuala [txilibituak]. OskKurl 49.
An ia beti egiten dau eguraldi zantarra. BerriatBermeo 389.
Gero tamalez Euskal-Erriko / gerra zantarra atara.FEtxeb 13.
sense-2
2.
(V; H(V), ZamVoc),
santar (H(V))
Ref.:
A;
OrtVoc
. Deshonesto, impuro. Berba zantarrak, pensamentu zikinak. CrIc 172.
Leku emon deutsee gizakumeren baten eskuka zantar edo akzino txaarrai. MgCO 177.
Jausten da neskatilla bat pekatu zantarrian. Ib. 59.
Neska zantar jausi ta garbitasuna galdubak. MgPAb 95.
Ipuin eze berde zantarrak. AñMisE 47.
Zenbat okasinoe, berba ta gauza zantar oi dan gorula zorigaistokuak dirala motibo. JJMgBasEsc 120.
Gorde gaiteala garbi edo kasto pensamentu zantarrai lekurik emon baga. CatBus 25.
Begirakune zantarrak. ItzAzald 103.
Nik ezin neikez emen ipiñi, erdizka baizen, arein esakera zantarrak. AgKr 174s.
Griña gaizto, donge, zantar, ustel eta zikin guztiak azalera, agirira urteten dira. EguzkLEItz 124.
Begirakun, irakurte ta ikuskizun zantar ta loiak. KIkV 69.
Beraren amakin ezkontza zantarrez lotutako gizakumea baitzan. ZaitSof 133.
sense-3
3.Malo, malvado. Naiarabildek gero / sarri ilariaz / lapurreta guztiak / niri egotziaz. / Asmu zantar onegaz / naioek zainduten. ZavFabRIEV 1907, 537.
Ta sekula anaia onak ez dau txarra, / zuzenak okerra, otzanak mukerra, / sotillak zantarra. ABAmaE 343.
Jabon egizu erlejiñua / kendurik etsai zantarrak. Enb 33.
Ta zantarra [= 'el diablo'] beragan zeukanak bien gañera yauzi ta yabe egiñaz. OlAct 19, 16 (Lç spiritu gaixtoa).
Azeri zantar billau baño eztalako gixon au. "Villano tristo e scelerato"
.Otx 89.
Zantar alena! Berea yaso du. GoenY 1934, 95.
Urian zantar, zuekiko zantar eta adiskidekiko zantar-izena eramatekotan. 'Malvado'
.ZaitSof 71.
Biotz bako maltzur zantarrak alakoak. BilbaoIpuiB 258.
Far egiten zieten kaletar zantar askok Mendiuriko santuei. OskKurl 192.
Goian dagozan lapur zantarrok eratsi dagiguzan. ErkiagBatB 65.
azpiadiera-3.1
(Con reduplicación intens.). Zantar-zantar ori, ire aitaren aurka auzitan diarduk!ZaitSof 182.
sense-4
4.Avaro. Eta bera zalako aiñ zantar, zitala, / neskatxarik etxean gura ez ebana; / Jose, aurkietan zan zeñbat maizter baño, / etxejauna izanik askoz okerrago. ABAmaE 277.
azpisarrera-1
ZANTARDUN(Precedido de sust.). De (...) grosero, viejo, defectuoso. Euskeria baldresa, traskilla ta soñoko zantarduna dala. MgCO V.
azpisarrera-2
ZANTAR-IPURDI.
"Zantar-iperdi (V-ger-m), persona inmunda, asquerosa" A. Isilik egon adi, zantar iperdi, tentelduta ago-ta. ErkiagArran 50.