Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos de los ss. XIX y XX. En DFrec hay 3 ejs.
sense-1
I .(Adj.).
azpiadiera-1.1
1.
(V, G; ZamVoc)
Ref.:
A;
ElexpBerg;
GteErd 304;
ZestErret . Aplastado, plano, chato. "Ugarixuak eta zapuak zapalak izaten die" Elexp Berg. "Karrerako kotxe zapal batekin agertu da" Ib. "Platerak, batzuk sakonak eta beste batzuk azalak ero zapalak izaten die" Ib. "Sutur zapala zeukan (G-azp)" Gte Erd 304. "Ogiya gordetzeko ontzi zapala" ZestErret. v. zabal (I, 9). Zapata zapal edo motzak. MgPAb 94.
Zapua bere esaten deutsagu piztija atsitu zapalari. Ib. 94.
Ze zapal biribilla dan! Lentejia dirudi [otarrañak]. "Chatirredonda"
.UrDial 19 (It zanpatu-biribilla, Dv biribil-zabaldua, Ip xabal eta biribil).
Argizarizko gurutze txiki zapal bat. AgG 15.
Sasi mardularen ertzeko erbi-oi zapala. Ib. 2.
Ogia eukitzeko otzara zapala. UrkiaEEs 1930, 28.
Etxe-gaindegiak ere eztira tellazkoak; lur eta zurezkoak ta gañera zapalak izaten dira. IrYKBiz 90n.
Irauli eta [garia] geldituko da / arro ta arre, leen bezala. / Iru-laugarren iraultzaldian / ori txiki ta zapala. "Aplastada"
.OrEus 338.
Lenagoko txalupa zapal aek. ErkiagArran 77.
Sudurra zapal samarra eukan. ErkiagBatB 24.
Arri koskor bat artu, zapal samarra. Ib. 109.
Mendi zapal luze bat. AnabAprika 52.
azpiadiera-1.1.1
(Uso predicativo). Katua saguaren atzean ala txoriren baten ondorik astiro, makur, zapal, lurrari deutsola joan oi dan bezela. ErkiagArran 128.
Sudur punta zapal agiri da kristalaren kontra. NEtxLBB 106.
2.Aplastante.v. zapalgarri. Gure gazte ôk, nagirik bage, / naiz izan bero zapala, / elkarren leian egarri dute. "Aplastante"
.OrEus 309.
Udarako bero zapa1ak asten diranean, eta eguzkia bazterrak kiskaltzen.AtañoTxanKan 20.
sense-2
II .(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.Objeto plano (?). Lenengo begirakadan, atal eder, polit, biribil, luzez jositako lau zapal orlegi ikusiko ditugu. ZaitRIEV 1933, 60.
XAPAL (G-bet),
TXAPAL.
(Formas con palat. expr.). a) Aplastado, plano. Baita ere ostro xapala munka / darabillen aize burnadatsua. J. Elizondo "Betiko uda" (ap. DRA). Dorre-txiki-biribil-dun etxe txuria. Tellatu aldetik ixuririk gabea: gain xapala. JMLek EG 1956 (3-4), 103. Kaderak zabalak, luzeak eta txapalak; bularra orobat zabala. Oñatibia Baserria 47. Bizkar xuxena, erreum-ezur zabala, atzealde zabal eta txapala. Ib. 48.[Altzairu-puskak] txapala irtetzen badu, atxurra; biribil antzekoa, porrak egiteko. Insausti 15. b) Humilde. Orregatik "arroeri iarki ta xapaleri grazi eman" ari zera. "Humilibus". Or Aitork 291.
(Precedido de gen.). Nere xapal onen garaitasun, nere lanaren atseden. "Humilitatis meae". Or Aitork 368.
azpisarrera-3
ZAPALIK(Estar, etc.) aplastado. Buruko kapelea, kopaltua bera, / eun erreal kostea botarik lurrera, / makallau me me baten, antz antzean bardiñ, / anka peian zapalik itxi eban ariñ. ABAmaE 251.
Beroaz oro zapalik datza. OrEus 312.
Irugarren aldiko zapalik dago Jauna; / nere bekatu-sorta bai egiaz astuna!ZArg 1957, 232.
(ap. DRA)