1.
(V, G, AN, L, BN-baig, R; Mic 7v, VP 53v, Lar, Añ, Dv, H; -ukha- S; SP, Urt III 389, HtVocGr 421, ArchVocGr, Gèze, H),
lukaika (G-nav; A),
lukarika (Sal; Lcc),
lukinka (V-ple-arr),
lunkaika,
lunkainkaRef.:
A (lukaika, lukarika, lukinka); Lrq (lükhainka); Arin AEF 1960, 77; Iz ArOñ , Als (lukainkí), To; Etxba Eib ; Satr CEEN 1969, 170; Elexp Berg. Longaniza."Saucisse"SP, Ht VocGr, Arch VocGr, Gèze y H."El chorizo de inferior calidad pero más grueso, hecho con pulmones, etc."IzArOñ.
Tr. Documentado en la tradición meridional. En DFrec hay 8 ejs. de lukainka .
Ugazabari artuta nator isilik lukainkea. Acto 418.
Lukainka-solomuakaz egingo dogu koipatsu. MgPAb 104.
Bera dator solomo eta / lukainkaz beterik. IztPo 49.
Lukaikak eta txorizoak. ItFab 36 (37 lukainka).
Xauxixak edo lukhainkak. ECocin 56.
Jatxi zazu goiko aga orretatik lukainka on bat. ZabGabon 44.
Artua ta lukainkia. ABGuzur 148.
Lunkaika, arrautza, egaztiak eta arraña. EchtaJos 19.
Bear ebezan urdai, lunkainka ta koipe zuzentzeko. Ib. 309.
Kana ta erdi lukainka. AgG 349.
Emaztiak astendra txistorrak, lukarikak eta odolkiak egitra. GarralEEs 1920, 29.
Lukainkak egiteko saldu itzatzu [astoak]. MujPAm 59.
Lukainka koipatu zanean. OrTormes 27.
Bertan prejitzen zuten ainbat kana lukainka. AnabDon 33.
Lukainka errea. TAgUzt 204.
Urte guziko lukainka-ametsak / orduan amaitu zirian danak. BEnbNereA 48 (cf. AMETSETAKO LUKAINKA).
Ez lukainka ta ez mutur. (G-goi)'Dana nai, ta guzia galdu egiten, geiegikeriak'
.InzaEsZarr 157.
Lukainka gorriak ugari. NEtxLBB 368.
Artzen ditugu urdaiazpiko, / lukainka eta arraultzak. Insausti 321.
v. tbn. Sor Bar 64. Iraola Kontu 20. Azc PB 63. Alz STFer 121. Moc Damu 31. Arruti EEs 1913, 201. Tx B 89. Enb 170. Lek EunD 42. Munita 71. Etxde JJ 28. Erkiag Arran 120. Bilbao IpuiB 94. Akes Ipiñ 20. Ugalde Iltz 45. And AUzta 140. Osk Kurl 92. BasoM 49. Gerrika 100. Lukaika: VMg 12. Lukinka: GAlm 1946, 38.
azpiadiera-1.1
"
Dana nai ta ez lukainka ez mutur gelditu, querer todo y quedarse frustado (G)"A EY III 342.
azpiadiera-1.2
(Usado metafóricamente o en comparaciones, ref. a cosas largas). Itzez laburtxoak gerala, baña... egitez, ordea?... egitez lukaika baño luzeagoak!LdiIL 104.
Lukaika polita [aldapa], zazpireun neurkin gora egin bear baitira...Ib. 47.
sense-2
2.Necio, cretino. Jan bazuben lukainka / bakarrikan dena, / etzan mutill lukainka / ura jan zubena. IraolaKontu 21.
Eztakizu lukainkez betia dagola mundua?Iraola 45.
--Ebanjelioa izango dek. --Obea. --Ago ixillik, lukainka. AgG 225.
Isturiante lukainka xamar batek irabazi zuen, eztakigu nola, goi malla bat. EgutTo 4-9-1920 (ap. DRA
).
"Hire espantuekin edertzen gaituk segurki [...] aphezak, haizen bezalako lukaink...". Hitz hori bururatu gabe, berritz krak gelditzen da. ZerbIpuinak 665.
sense-3
3."(V-gip, pop.), mentira, bola (pop.). Orrek sartu jeuskuk lukainkea!
"A.
azpisarrera-1
AMETSETAKO LUKAINKA.
"Ametsetako lukhainka, la saucisse du rêve, espoir chimérique" Dv. "Orizu, ametsetako lukainka, se exclama cuando alguien habla de algo que pasó a la historia. (Darric)" DRA. Egiazko ametsetako lukainka!ZerbArtho 673.
Senar-emazteen arteko mamiya, beren zintzotasuna ta alkarganako maitasuna da. --Bai; ta mami ori berriz ametsetako lukainka besterik ez. AlzBurr 14.
azpisarrera-2
ASTO-LUKAINKA.
Necio, majadero. Au buruko miña jarri nau golpiarekin asto lukainka orrek!SorAKaik 120.
Ixilik ago, asto-lukainka, eta esan nazak: garbitu al dituk sartagiyak? SorAuOst 69.
azpisarrera-3
LUKAINKA-ADAR (V-ger-arr-oroz-m ap. A).
Trozo de longaniza. v. LUKAINKA-MUTUR. Ondo etorriko jakoz lukainka adar bi. MgPAb 70.
azpisarrera-4
LUKAINKA-HAGA.
"(Lc, BNc, Sc), palos de los cuales se cuelgan las longanizas" A.
azpisarrera-5
LUKAINKA-EGILE.
"Botularius, lukhainkegillea" Urt III 389.
LUKAINKA-MUTUR(V-gip, G-azp-to, AN, BN-baig; -mustur V, AN). Ref.: A (lukainka-mustur, mutur, mustur). Trozo de longaniza. Cf. supra proverbio recogido por Inza. Lukainka mutur bana jan. Apaol 42.
Urdai zatia, ta lukainka muturra ere bai. AgG 33.
Ogi ta lukainka-mutur ta gaztae-zatija. KkAb I 65.
Ikusi nuenean nik zure sudurra, / iruditu zitzaidan, maitea, lukainka-muturra. (G-azp). ACPV 697.
Merke lukainka-muturra ta ogi / txuriya biguña. MendaroTx 447.
Odolki ta lukainka muturrak nahasian. EtxdeJJ 53.
Arra bete luzeko lukainka-muturrak tartean zitun arrautza-tortilla.AtañoTxanKan 157.
v. tbn. Iraola Kontu 20. Arruti EEs 1913, 201. Lab EEguna 62. Or Eus 55. Munita 70. NEtx LBB 313.
azpisarrerakoSense-7.1
(
l.-muttur, con palat. expresiva). Nire lukainka-muttur txikitu-bagakoak batean urten eben nire abotik. OrTormes 29.
azpisarrera-8
LUKAINKA-MUTURTXO.
Dim. de lukainka-mutur. Ama, erre beit lukainka muturtxo bat. AgG 131.
Bai, ta lukainka muturtxu bat be imiñiko dautzut. KkAb I 64.
azpisarrera-9
LUKAINKA-SALTZAILE.
"Botularius, [...] lukainka saltzaillea" Urt III 389.
azpisarrera-10
LUKAINKA-TXISTOR(-txiztor G-bet ap. A). Trozo de longaniza.
azpisarrera-11
LUKAINKA-UZTARRI(S; Foix ap. Lh; -buztarri L-ain, Sal). Ref.: A (buztarri), Lrq. "Chorizo entero" A. "Saucisse entière" Lh y Lrq. Nik hartüko diat urdazpi bat, laur edo bost tripot, hirur lükhainka üztarri, bi andoilla plek.Eskual 18-3-1910, 4.
azpisarrera-12
LUKAINKA-ZATI.
Trozo de longaniza. Lukainka-zati bat emon eustan erretzeko. OrTormes 27.
v. tbn. Bilbao IpuiB 204. Osk Kurl 104.
azpisarrera-13
LUKAINKA-ZIZTER,
LUKAINKA-XIXTER.
"Lukainka-zizter, casco de longaniza" A (s.v. zizter). Arrultze moleta bat xingar gorriarekin edo berdin bi lukainka xixterrekin.Etchebarne 45.