1.
(AN, L, BN; SP, Lar, ArchVocGr, Dv, H),
gaintitu (S; H, Foix)
Ref.:
A(gainditu, gaintitu);
EAEL 61
. (Aux. trans.).Superar, aventajar, dejar atrás; exceder, sobrepasar; vencer, dominar."Surpasser"SP, que cita a Oihenart."Aventajar"Lar.
"
Gainditzen nai, cela me dépasse, je ne le peux comprendre"H.
"Excéder"Foix.
v. gaindu. Tr. Documentado en textos septentrionales desde fines del s. XVIII. En el s. XX se encuentra tbn. en autores meridionales de cierto nivel. Gainditu es la forma más extendida; hay gaintitü en textos suletinos (gainditü en CatLan ). En DFrec hay 88 ejs. de gainditu, todos ellos meridionales.
[Pürgatorietako penek] hanitzez gainditzen ditüzte Mündü huntan sofritzen diren [...] güziak. CatLan 61.
Baldin kondenazioneko ministerioa lorios izan bada, yustiziako ministerioak hainitz gainditzen du lorian. TB2 Cor 3, 9 (Lç iragaitenago du
).
Beldurrez unha dakizkoten aditzaleak edo loak gaindi. Gy IX.
Bere kargaz gainditua. Ib. 306.Baldin zuen zuzentasunak ezpadu gainditzen Iskiribauena eta Farisauena, etzarete sarthuko zeruetako erresuman. HeHMt 5, 20 (TB ga[i]nditzen, Dv gainditzen).
Perfetzionez Aingüriak oro gaintitzen dütüzüna. IpHil 98.
Haren hedadurak gainditzen ditu lurraren luzetasuna eta itsasoaren zabaltasuna. ArbIgand 153.
Kabalek badakite gizonak baino hobeki beren indarraren izaria, eta ez dute gainditzen. JEBur 61.
Sortzeek hiltzeak tokitan hanitzez gainditzen dituztelakotz. Ib. 204.
Lotsa eta batzutan izia bera gainditzen dauzkitzu, estaltzen, esperantza bizi batek. JEBer 10.
Barrenaldetik barbarka zetorkion aserrealdia gaindituta. TAgUzt 190 (v. tbn. 94).
Era orotako jazarpenak gaindituz. MdePr 234.
Urrikiak gainditu beza zorroztasuna. (Iac 2, 13)"Superexsultet"
.OrAitork 239.
Adimendua gainditzen duten egia-eremuetan. Lf(
inZaitPlat XV
).
Eztitu oraindik aur-oiturak zearo gainditu. VillJaink 76.
Hor gelditu zen, beraz, marka ahal zezanak, ahal zitekeen momentuan, berdin eta gaindi zezan. MEIG V 97.
v. tbn. Zink Crit 45. Txill Let 113. Erkiag Arran 93. Zait Plat 42. Ibiñ Virgil 69. Zendoia 215. Gerrika 211.
azpiadiera-1.1
Superar (un obstáculo físico), atravesar, cruzar, traspasar."Dépasser une mesure convenue, un point fixé"VocBN.
"
Urzuak Frantzia apaletik Españiari bürüz gure bortü gorak, gaintitüz duatza (S)"GteErd 301.
Cf. infra (5). Binaka gainditu zitun eskillaratako mallak. TAgUzt 309.
Umearoaren muga gainditu. Ib. 51.
Bidearen oker-une bat ga[i]nditu. Ib. 152.
Iabi lasterra gainditu naiez arraunketa gogorrean. IbiñVirgil 73.
Bitartian dagoan mendia gaindituz giñoiezala. Gerrika 213.
Arraten gora, Pagoxuri, Sohaine, Larrartekolepoa eskuin utzi, eta Arietakoa gaindituz, hor zinuen muga. LarreArtzainE 97.
Ez dakit noraino Mendibururen bikoteek bazter batzuetako eta besteetako euskararen arteko osina gainditu nahi luketen. MEIG V 106.
Ez dira oztopo guztiak gainditu. MEIG VI 42.
v. tbn. Or Poem 525.
azpiadiera-1.2
(Con aux. intrans. unipersonal).Descollar. Beste txapelketa bat egin zan / urte ortan bertan Eibarren, / an ere aixa gainditu ziñan / berebiziko indarren. Insausti 208.
azpiadiera-1.3
(Con aux. intrans. bipersonal)."Aventajarse [...]. Le hace muchas ventajas, se le aventaja mucho, askoz eragiten dio, gaindi zaio, gainditzen zaio
"Lar.
sense-2
2.
(AN, L, BN; Arch VocGr, Dv, H),
gaintitu (S)
Ref.:
A(gainditu, gaintitu);
GteErd 28
. (Aux. trans. e intrans.).Colmar; rebosar, desbordar(se); abundar."Déborder, couler par dessus les bords. Gaintitu zen Rhona, ibai handia
"H.
"
Eznea gaintitzen da (S), esnea gainditu da (BN-ciz)"GteErd 28.
v. gaindikatu. Tr. Empleado por autores septentrionales desde mediados del s. XVIII. En el s. XX se encuentra tbn. en autores meridionales de cierto nivel.
Zü zira üthürri bethi betherik eta gaintitzen dena. Mst IV 4, 3 (SP gainez egiten, Ip gaintika doana, Leon gaindika darion).
Amodioz bihotza gainditua. Iraultza 13.
[Ihuri hibaia] ez bada iholdean sobera gainditzen. HbEsk 92.
Ontasun hoberenek dituzte [etxe guziak] gainditzen. Ib. 138.
Zure bihotza karitatez dago gainditua!DvLEd 279.
Non ere nasaitu baita bekhatua, gainditu da grazia. DvRom 5, 20 (He gaindi egin).
Ekharrarazi zituen gortherat eta ungiz gainditu. HbEgia 32.
Zure bihotzaren güdiziak betheren eta gaintitüren ditizie. IpImit III 49, 6 (Mst gaintikatü).
Bozkarioak darot bihotza gainditzen. ElzbPo 184.
Buru beroek, odola gainditzen zaiotenean [...]. HUZez 21.
Mandozaina badoa, bihotza atseginez gainditua. ZerbIpuinak 287.
Ez da hola gehiago bizitzerik! [...] Pegarra gainditua dun azkenean. BarbSup 97.
Bozkario handi batek gainditzen gitu. JEBer 78.
Bozkarioz bihotza gainditzen zitzaitan. Iratz 32.
Bihotza eta zintzurra hestutzen ziozkan, gainditu zitzaion nigarrak. XaOdol 163.
v. tbn. Monho 120. TB Lc 6, 38. Prop 1876-77, 124. Zby RIEV 1908, 288. Lap 422 (V 192). Arb Igand 102. Or Mi 93. TAg Uzt 123. Erkiag Arran 148. Ardoy SFran 100. Larre ArtzainE 246.
azpiadiera-2.1
Egin deraukun dohaina [...] gainditu du hainitzen gainerat.'In plures abundavit'. TB Rom 5, 15 (Lç anhitzetara abondatu izan da, He isuri).
azpiadiera-2.2
(Part. en función de adj.).Colmado, desbordante, abundante. Zeren munduko urhe eta onthasun guziak baino zu hobeagoa eta gaindituagoa zaren. DvLEd 91 (Cb Eg II 45 geiago ta obeago).
O amodio bethe, miresgarri, gainditua!Ib. 87 (Cb Eg II 43 geiegia).
Oi liberaltasun guziz oso eta gainditua!Ib. 88.
sense-3
3.(Tratamiento de respeto).Excelentísimo.Cf. gainde (3). Neroni ere iduri izan zaut ongi [...], gainditu Theofila, hetaz zuri eskribatzea herronkan. TBLc 1, 3.
Claudius Lysias, Felix gainditu Gobernadoreari, agur. TBAct 23, 26.
sense-4
4.gaintitu (S ap. A; Gèze (gañ-), Lh). Tragar, engullir. "Absorber, avaler" Lh. Godalet txar hura erori zait ahualat eta gaintitü düt. Const 18.
Herensügiak, xahal bat zela ustez, ahotzeta batez gaintitü zien. AEY II 134.
Gure haurrak gaintitü dizü sagü-hüme bat!Egunaria 14-6-1962 (ap. DRA
).
sense-5
5."
Gaintitü (S), passer à, franchir, déborder. Españalat gaintitü da (Esk 1352), il est passé en Espagne"Lh.
Igaran hilabetian, bihi hanitx alderdi huntarat gaintitü da. Ogitze handia eraiki die azken urthe huntan. Eskual 13-3-1908 (ap. DRA
).
Urdatxeko herrialat / lasterrak egin ditzaien, / han gaiñetik hegualdilat / ahal beitira gaintitzen. "C'est de là-haut qu'ils peuvent déferler vers le Sud"
.CasveSGrazi 154.
azpisarrera-1
EZIN GAINDITUZKO(Dv, que cita Prop). Insuperable. Bainan traba hori ez da ezin gaindituzkoa. Prop 1881, 65.
Elkarbiderako nik ez dut ezin gaindituzko eragozpen eta debekurik ikusten. MEIG IX 64.
azpisarrera-2
GAINDITU EZINEZKO.
Insuperable. Euskal Herrigintzarako beharrezkoa zaigun elkartasunerako gainditu ezinezko tirabirak ahal ditugu?(In MEIG IX 64
).
In MEIG IX 64.