(S ap. A
; Lar, Añ(G), vEys, H),
muga on. "(Buena) ocasión", "oportunidad" Lar."Coyuntura, ocasión, [...] si es buena, mugona
"Ib."(Buena) ocasión, hora, tiempo"Añ.
"Temps opportun, heure propice, bonne heure. [...] Mugonak dizkitzula Iainkoak, Dieu vous donne des temps heureux"H.
Cf. mugagaitz. v. mugaldi. Tr. La primera forma documentada es muga on-, que se encuentra en Etcheberri de Ziburu, Pouvreau, Haraneder, CatLav (263 (V 132)muga onez ), Mihura (12 muga onez ), Duhalde y, al Sur, en Ochoa de Arín (151 muga onean ) y Otaegui (mugaon ). A partir de mediados del s. XVIII (tal vez por influencia de Larramendi), se documenta la forma mugon en autores guipuzcoanos (en Mendiburu hay un ej. de mugon y otro ambiguo de mug onean ), en algunos vizcaínos y en Lizarraga de Elcano. En DFrec hay 2 ejs.
Komunio Santuan dute asko gauza on egiteko mugon ta deretxea. MbJBDev 298.
Badakiela portatzen mugaon guzietan bere arraza eta izenari konbeni zaion eran. OtagEE 1882c, 582.
Etxakon ba buruan sartu euskaldunak guda barrirako mugonean ezegozala? Mugona emongo neuskio nik ari. AgAL 36.
Urbil adi, morrosko, mugona duk; sar adi ontzian usu. 'L'heure est bonne'
.OrMi 62.
[Yuda] Yesus zalapartarik gabe aien eskuetan yartzeko eskai (mugon) billa zebillen. (Mt 26, 16). IrYKBiz 431 (Ur billatzen zuen mugona; Or, BiblE egokiera, Ker aukera
).
Zerbait isil-gordeka adiraz nai lio: / ain mugonik (egokiera) edonoiz etor ez lekio. OrEus 102.
Noizbait mugona ukanik, [...] agertu nition zenbait arazo. OrAitork 109 (137 ez nuan batere mugonik).
Billa ibiltzeko mugona; eta galtzeko zoritxarra. OlEccl 3, 6 (Dv muga, BiblE garaia).
Mugona igarotzera utzi ta gero ezin arrapatu berriz. InzaNaEsZarr 2020 (se trata de un comentario a un refrán).
azpiadiera-1.1
"
Mugon da oraindik, todavía hay tiempo, es temprano"LarDVC 268.
azpisarrera-1
MUGONEAN (Volt 2, Lar, Añ (G), H),
MUGA ONEAN (SP).
En buena ocasión, a tiempo; oportunamente. "(A buena) hora [...] viene, mugonean, mugonez dator", "(a) sazón", "(a) tiempo", "(llegar a) punto, a tiempo, mugonez, mugonean etorri" Lar (v. tbn. Añ, s.v. punto). "Mugonean ethorri zare, vous êtes venu en temps opportun. Mugonean ereina, semé en temps propice. Au fig. Zoaz mugonean, allez à la bonne heure" H. Gure orena / Zuk ekhartzu azkhena, / muga onean sariaz, / goza gaiten handiaz. EZEliç 241.
Jangoikoaren Legeak eskatzen dituen gauzak osoki ta mug onean egitea. MbIArg I 224.
Atoz elizara mugonean; jarri zaite belauniko. AA I 519.
[Uste degu] Jaungoikoa etorriko dala mugonean guri lagundutzera. "En momento oportuno"
.OtagEE 1881b, 110. v. tbn. Aran SIgn 75. Ag AL 30. Zink Crit 4.
azpisarrera-2
MUGONEKO,
MUGONEZKO.
Propicio, oportuno. Denbora egoki edo mugonezkoa, oraziorako. ArrOrac 23.
Mugoneko adixkideak, / eguerdiko adixkideak. MdePr 308.
azpisarrera-3
MUGONEZ (V?, G ap. A; Lar, Añ (G), Mg Nom 37 (G), H),
MUGA ONEZ (Ht VocGr 370, Lecl, Izt 3v).
"Oportunamente", "(a buen) tiempo", "(a) sazón" Lar y Añ. "(A buena) hora [...] viene, mugonean, mugonez dator", "(llegar a) punto, a tiempo, mugonez, mugonean etorri" Lar. "Mugonez (G), adiuntzaz (V), a buena hora" Mg Nom 67. "Coyuntura, ocasión" [sic] Añ. "Mugonez ethortzen bazare, si vous arrivez de bonne heure, à temps" H. "En una fórmula antigua que todavía se recuerda en Valcarlos se solía decir al sol: Adio Manez, haugi biar muga onez! Adios, Juan, ven mañana con buena suerte" Satr VocP s.v. muga (parece significar más bien 'a tiempo', 'en buena hora' o similar) .v. mugonkiro. Muga onez idokazu Zeru safirezkoa / eta isur guregana ihintz salbatzekoa. EZMan I 129 (70 muga onaz).
Uste dut bertutezko artha dela muga onez lotara ioaitea. SPPhil 321 (He 323 mugaonez).
Etxeko gauzak Testamentua mugonez egiñaz zuzentzen dira. CbEg III 228.
Orra nola batzuek ikasten ta ezagutzen dituzten gaiztakeriak mugonez edo txit goiz. MgCC 215.
Prestetan asi biar dira mugonez edo ordu onian. CrIc 145.
Zori onékoa goartzen déna mugonéz!LEUrt(ms.) 14r.
Au ez egiñagatik mugonez ta gaztetxotan, lepoa gogortzen dala. VMg 58.
Artha izan behar da muga onez etzateko, gero muga onez jaikitzeko. Dh 56.
Zetzan itsumenetik, Jainkoak mugonez atera nai izan zuen. Lard 192.
Aldazabal jaunak mugonez esaten duan bezela. AgEE 1895b, 167.
Mugonez orni egin. OlImit I 23, 5 (SP muga denean, Ch oraidanik, Mst ordia hun deno, Ip, Leon ordu deno).
Mugonez ohartu zen goiz zela oraindik. MdePr 148.
Elezake ipini bere uste osoa ain mugonez lagunduko duen beste inorgan. ZaitPlat 86.
v. tbn. Arr EE 1882a, 100. Arr May 93. EA OlBe 36. Or Aitork 396.