Tr. Algunos autores suletinos lo emplean sin aspiración inicial: así, otsez en Oihenart, Eguiateguy e Inchauspe, y ots eman en Oihenart y algún ej. moderno.
sense-1
I.(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(gral.; Lcc, Mic 9r, SP, VP, Lar, Añ, Izt 107v, Dv (+ o-), H),
otz (V, G, AN-gip; H)
Ref.:
A; A Aezk 297; EI 91; Echaide Nav 128-129; Iz ArOñ (tirákaarixa), Als ; Elexp Berg; ZestErret
. Ruido; sonido."Rugimiento de tripas, tripan otsa
"Lcc.
"
Otsandia, estruendo"VP 70v (cf. hotsandi
).
"
Ots andia, estallido. Ots andia egin, dar un estallido"Ib. 71v.
"Ruido", "son", "sonido", "tono, sonido" Lar y Añ."Bemol, en la música, ots gozatua
"Ib."Chiflido, txilibituren otsa
"Ib."Hitz konposatuen bigarren osagai bezala bakarrik. Bestelakoan zarata
"ElexpBerg.
v. abarrots, azantz, herots. Tr. Documentado al Sur ya desde Lazarraga, es general en textos vizcaínos y guipuzcoanos; al Norte sólo lo usan Leiçarraga, Haraneder, Goyhetche y Mirande (cf. tbn. infra (2) Etcheberri de Ziburu y Oihenart, y hots egin en Axular).
Haién hegalen hotsa. LçApoc 9, 9 (Ur (V), Ker, IBe hots; He, TB, Ur habarrots, Dv harrabots, Ip herots, Echn asots, Ol zarata, IBk burrundara).
Aditu eben ots andi bat kanputi etorrena. Lazarraga A, 1152v.
Insaurrak bano otsak andiago. RS 226.
Izpirituak nahi duen tokirat darauntsa eta aditzen duzu haren hotsa; ordean ez dakizu nondik heldu den. HeIo 3, 8 (Dv harrabots
).
Katea ots arrigarri bat aditu zan. CbEg III 236.
Aize indartsuarena bezalako ots andi bat. Ub 97.
Pausu otsa da. MgPAb 72.
Ate giltzen otsa. VMg 13.
Aditzen dezu itzen otsa, baña asko geiago ez. AA III 440.
Musika ederreen otsa. JJMgBasEsc 144.
Hots ariñ bat zaio beharritaratzen. Gy 117.
Ollar-otsa belarrian sartu zitzaion. Lard 448.
Ikaratutzen gaitu / eztularen otsak. Xe 298.
Ez dantzuzue sutunpen otsa / mingotz garratza?ABAmaE 370.
Danbolinen otsa. AzcPB 73.
Mendiak otsari erantzuten dioten bezela. Goñi 45.
Beste egutorduetan baño ots (ruido, bullicio) gutxiago zan. EEs 1915, 62.
Zintzarri pitzatu baten otsa. AArdi 94.
Aize ta eudi-ots aundia. AlzRam 38.
An zan pianu-soñu, an bibolin-otsa!Enb 196.
Muño-ertzetan eztago otsik / arran-ots artegak langorik!LauxAB 44.
Eskuak eta ipurdiak, elkarrekikoan, oi duten ots berezia. LdiIL 18.
Ezpain-hots bat duten hitzetan. MdePr 216.
Kanpaiak ots astunez iragarri eben egunaren gerrialdia. ErkiagArran 109.
Noizean bein, tiro ots bat. UgaldeIltz 17.
Sinfonia batean ere, tajugabeko dirudian ots batek balezake bere tokia. VillJaink 49.
Beldurti danak / ots txikiena / mamutzat artzen. LabSuEm 182.
Txistuaren otsa be gauza utsa da; txiroa emoten dau, apur bat urruneratu ezkero. EtxabuKontu 45.
Ots aundia dagoan lekuan, alkarri adierazteko ere deadar aundia bear izaten da. Insausti 27.
Hizkuntzaren azal apaina diren hotsak beste edozein hots bezelaxe istudiatu eta neurtuko ditu. MEIG VI 99.
azpiadiera-1.1.1
(V-gip ap. EtxbaEib
; VP, Lar, Añ, Dv, H). Voz; grito."
Penagarrizko otsa, voz lastimera"VP 77r.
"Voz con que se llama para ser oído a distancia. Entzutzen neban aren otsa, baña ez neban uste neretzat zanik
"EtxbaEib.
Orañ aren otsa aditzen ta ari obeditzen asi zaite. CbEg II 144.
Predikariaren otsa ez da belarrietaraño baizik iristen. AA III 430.
Enzungo dituz ots krubel eta gogorrak. Astar II 223.
Irakatsijen ezauera argijen ots gogorrakaz [deituten]. UrMarIl 87.
Ots batek Moises eta Aaroni esan zien. Lard 95.
Zeru goittikan ots au entzun zan. InzaAzalp 49.
Yainkoak mutillaren otsa aditu zun. OlGen 21, 17 (Urt, Ur, Dv boz, Ker garrasi, Bibl mintzo, BiblE ahots).
Ots ozenen bat ere entzun izan da, olertia [...] ez-aintzakotzat emanaz. LdiIL 35.
Agindu-ots gogor batzuek. UgaldeIltz 27.
Entzun zan ots bat bere amandrian izena orruaz aittatzen ziñuana. EtxbaIbilt 467.
v. tbn. Mb IArg I 150. Arr May 103. ForuAB 159. Etxde AlosT 53. Erkiag BatB 95.
azpiadiera-1.1.2
Tono. Hemen eztu zeren nihork eman hasteko otsa edo tona, bat-bederak badu bere heina. Prop 1904, 43.
azpiadiera-1.1.3
"
Hango diru otsa!
"ZestErret(que traduce "ugaritasuna").
azpiadiera-1.2
2.
(gral.; O VocPo
SP, Lar, Añ, Izt 50r, Dv (+ o-), H)
Ref.:
A; Gte Erd 204 y 156. Fama, renombre; fama, noticia, rumor. "Bruit, renommée" O VocPo. "Assonada de guerra, gerrate otsa" Lar. "(Corre un) rumor, una noticia en el pueblo, otsa dabil errian" Añ. "Ezta izan hots handiagoko gizonik" H (cf. hotsandiko). "Ezta deusen otsik (AN; msLond), no se dice nada; litm., no hay ruido de nada" A. "Zabaldu zan otsa (G-azp)" Gte Erd 204. "Minbizi otsa zeukan orrek (G-azp), [...] ondo dabillen otsa dauka (G-goi)" Ib. 156. "Andregaia utzi zuen otsak izan ziren (G-azp)" Ib. 156. "Hotsak atea/zabaldu, zerbaiten zurrumurruak zabaldu; besteren ahotan bolo-bolo ibili" ZestErret. Eta enzunen dituzue gerlák eta gerla hotsak. LçMt 24, 6 (Ur (V), Ker, IBk, IBe hots; He, Ur ospe, TB arrabots, Dv, Leon haro, Ip herots, Echn asots, Ol zarata, Or zantzu).
Berriz ere madarika / dadilla hire hotsa. EZNoel 77.
Zeñen gloriaren / hotsa munduan / baita guztian. EZEliç 174.
Urruneko neskak anderauren hots. OPr 473 (tbn. en Saug 188).
Ethorri zen, bada, Jerusalemen zen Elizaren beharrietarat gauza horien hotsa. HeAct 11, 22 (Dv berri
).
Nai ote dezue ots deshonragarri au zuekgatik banatzea. LarSermAzc 56.
Ots txarreko etxe ta lekuetatik urrun bizitzea. MbOtGai III 247.
Gizaartean ots asko ateratzen duten egiteko nabarmenetan. CbJust 13.
Agertu zan [...] Zeruti Aingeruak biraldua bazan bezalako otsarekin. IztC 419s.
Gaztelu onen mendetzeak Dabiden otsa bazter guzietara barreatu zuen. Lard 187.
Sui-gai orrek omen / du aundiya boltsa, / kanpuetan beñepein / ala dago otsa.Afrika 97.
Egiyak ote ziran / famaren ots aiek. Bil 153.
Bere edertasunaren otsa [...] banatu. OtagEE 1881b, 85.
Nola Anjelek [...] aberatsan otsak dituan. Apaol 90.
Iakituna zan osagilea / ta egiaz eban ots ona. AzcPB 244.
Bai egunkariaren ots bizia edatuko da. Ldi IL 117. Berriz Pamplonâ joko zuala / atera zituan otsak. Auspoa 95-96, 237.
Jendetarteko otsak egian bazun oñarri. EtxdeJJ 135.
Nere diruen otsa zabaldu. NEtxLBB 221.
[Etsaiak] izugarriak egiñaz sartu ziran otsa baizebillen. AtañoTxanKan 222.
Otsak ere alaxe ziran: azken saioa bezela izango zala, alegia. Insausti 236.
Jakite berri horren hotsa ez ote zuen ekarri nolazpait ere Chahok Euskal herriraino?MIH 340.
v. tbn. Aran SIgn 50. AB AmaE 95. Bv AsL 84. Jaukol Biozk 59. Ir YKBiz 407. Erkiag BatB 137. BBarand 100.
azpiadiera-1.2.1
(Precedido de adj., adv. o part.)."
Ondo otsa dauka fabrika orrek (G-azp), garesti hotsa badabil (G-azp), [...] fabrika horrek larri hotsa dauka (G-azp)"GteErd 156.
"
Orain dago egin otsa (G-azp), [...] ezkondu hotsak dira (G-azp), [...] Mojetatik erten al du? Erten otsak dabiltza (G-azp)"Ib.156.
azpiadiera-1.3
3.Golpe."
Omontson otsagaz, con el golpe que le dió"(V-ger). OrtVoc 141.
Bularrari ots batzuk emon, buruba makurtu ta azaleko zizpuru batzuk egitia ez da asko damu ta propositu sendua artuteko. JJMgBasEsc 58.
Zorijoneko eskua, ots bategaz bijotza samurtu [...] ebana. UrMarIl 84.
Emoten deutsee atiari ots ikaragarri bat. Ib. 65.
azpiadiera-1.4
4.Solemnidad.v. hotsandi. Elexa Santa Erromakoak zelebretan dauela ots eta zarata andiyagaz [...] yaiya. UrBulaAl 16s (cf. hotsandi
).
1.(gral.; SP, Lar, Aq (R), Arch Gram 160, Gèze, Dv (L), H). Ref.: A; A Morf 729; Lrq. "Ta, interjección" Lar. "Expresión para que anden los bueyes" Aq 756. "Allons" Arch Gram y Gèze. "¡Ea!, interjección de incitación" A. Tr. Más frecuente al Norte hasta el s. XX; a partir de aprox. 1930 su uso crece entre los autores guipuzcoanos e incluso se encuentra en algún vizcaíno como Otxolua.
Hots aitzina. LçIns D, 6r.
Elkharri erran zioten: / hots, ea, ikhustera. EZNoel 62.
Hots arren erakutsguzu / bethi zeure kredita. Hm 188.
Ots, bada [...] ber-bereala Erregeri burua ta bizia kendu. MbIArg I 214s.
Ots bada, irten zaite bereala zere erritik. Ub 17.
Hots, ene haurrak, orai hor dantza zaitezte. Iraultza 74.
Ots, mogi, biztu zeloan ta egizu penitenzia. (290). LE-Ir.
Utzirik ele horik oro / hots barazkaitera. AstLas 16.
Artzañ hoiek ardier: hots Arhanera!Etch 350.
Hots! laster zuhaiñ tegira. Gy 90.
Ots, uri bat egin dezagun. Lard 11.
Hots, sal diezadazu othoi bulunbari bat. HbEgia 131.
Ots bada! azka ztei edo xagi ztei, fan gitian kementik. HualMt 26, 46.
Hots, ene arima, ützi ditzagün lür huntako egitekoen phensamentiak. IpHil 231s.
Hots, Kattalin maitea, / ez bada hasarra. ZbyRIEV 1909, 105.
Hots, Diharassarry [...] zuri dohakizu hor zankako baten emaitea. HUAurp 103.
Hots, ama, higi zaite!BarbSup 17.
Ots, ots! ziotsaten zangurru-biltzaileak beorrari. OrMi 61.
Ots, ene otseñak; dettu apur baten Erminiri. Otx 181.
Ots, mutil!, edan ezazu!GoenY 1934, 183.
Ots! txuti zaitezte, goazen emendik. IrYKBiz 452.
Ots! [...]. Goazen erreka zuloan behera. EtxdeJJ 7.
Hots! gira ilherritarat / orai berbera abiatüko. CasveSGrazi 114.
v. tbn.
FrantzesB II 15. UskLiB 220. Arch Fab 239. Laph 216. CantIzp (1868), 98. Atheka 141. Elzb PAd 62. Arb Igand 151. UNLilia 8. Mdg 159. A Ardi 68. Ox 78. Etcham 98. Zait Sof 19. SMitx Aranz 41. Gazt MusIx 187.
azpiadiera-2.1.1
(Usado para llamar la atención o prevenir). Hots, begira huts egin!Iraultza 73.
Ots, zer adín dú?LEUrt(ms.) 13v.
Klamatzendú oráño ere Nausi dibinoak, ots, noiz izanbeardá?Ib. 31v.
Baño ots: onek ez du gero esan nai, Alkartasun Lendakariaren izaera ezagutzen degula. EAEg 26-2-1937, 1159.
azpiadiera-2.2
2.(Usado como exclamación). "Ifernuak erraiak idekirik", / diote, "hots, irets baginetza!". Monho 118.
Ez zela [...] estalia aranez, bainan hots! bazian halaere fruiturik aski. ElzbPAd 39.
Hots! onik ere badu gure irabazbideak!BarbSup 91.
Hots! Herriño guzia hor dago bildua. Ox 181.
Ots! Naikoa da. Banoa beiak deiztera. TPKattalin 192.
"Erori dala Lekunberri"... Ots! / ez giñan il-ezkilletan. OrEus 234.
Ots! Irrikan opa ditudanak eskatu dizkitzut. ZaitSof 198.
Gezur-gezurra, ots, besterik badiok. BerronKijote 105.
Hots, hara nun untsa edo gaizki, hor gaua pasatzen dutan. Etchebarne 30.
v. tbn. Lf Murtuts 52.
azpiadiera-2.3
3.Es decir, esto es.El carácter de interjección no es, ni mucho menos, general en todos los ejs. Larrunen, Ibantelin, Harxurian eta, hots! zokho guzietan. ElzbPAd 75.
Badea [...] hitz xuxen eta zuzenagorik, hots! garbiagorik. HUZez 188.
Begien aitzinean eztezakete ikus; poxolu dute, hots, ezin gehiago. Ib. 121.
Horiek oro bazakizkan, eta nola zakizkan! Hots, makilkari bat egin zen izigarria. BarbSup 180.
Hunek hauxe, harek hura, / hots, nehor ezin mentura. Ox 122.
Pruntagoa zen bere zerbitzuan; berant bazen berant, guardagoari emanxea hots. Ib. 200.
Antz-emango diok aurrak nolakoak ditudan: ots, beste non-naikoen antzekoak. LdiIL 15.
Gizon haragia nola-nahi jaten zuen [Hongriako jendeak], gizon odola edaten. Osoki basa zen, hots!ZerbIxtS 103.
Mendelen legea etzunan aipatu, ots, bizidunen motak aldakaitz zirala. OrQA 104.
Berberen ahaide ziren, hots, kamitak ziren. MdePr 221.
Bere lekuan diarkia bat sartu, ots, bi sexuen berdintasun osoa. VillJaink 163.
Haizeak ere etziren hanbatekoak, udari buruz errexago zitaken abiatzea... eta holako. Hots, etsitu zuen Frantsesek. "Bref"
.ArdoySFran 216s.
Hamabost bat urtez, hots, ene apeztasuneko artzain-etxoletan luzeena orai arte. LarreArtzainE 92.
Hobeak izango dira, hots, ez gurasoak bezain aldrebeskerietara emanak. MIH 214.
v. tbn. JE Bur 183. FIr 192. Zub 101. Lf Murtuts 2. Lek SClar 106. Txill Let 30. Zait Plat 108. Gazt MusIx 68. Onaind in Gazt MusIx 146. Ibiñ Virgil 99.
azpiadiera-2.3.1
Hamabortzetarik hamabitan, onak dire sartu oraino ere, edo hots, onerateko urratsa dutenak. HUZez 90.
sense-3
III.(Adj.).
azpiadiera-3.1
"(L-ain), enorme. Gezur ori otsa duk, esa mentira es enorme"A.
azpisarrera-1
ATZEKO HOTS.
v. 1 atze.
azpisarrera-2
HIL-HOTS.
v. 1 hil.
azpisarrera-3
HOTSA ATERA,
HOTSAK ATERA (etc.).
azpisarrerakoSense-3.1
a)Lanzar un grito (unos gritos, etc.).
Ea zergatik ots aiek aren kontra Juduak ateratzen zituzten. Lard 523.
Ikaragarrizko otsak atera zituan. BvAsL 144.
azpiadiera-1.1
Hacer (un) ruido.
Justuri batek alako otsik / ez dau iñoz atera. ABAmaE 10.
Aldapa bera indarra daramalako, ots aundia ateratzen du an. Etxeg(
inMujPAm 22
).
Sutegi-auspo antzeko otsa ateraz. OrMi 76.
Otsik atera gabe ixilka ibiltzeko. TAgUzt 139.
Izarrok [...] berebiziko otsa ateraten omen dute. ZaitPlat 58.
Alako kirrink otsa atera du. NEtxLBB 107.
Lurrean lertzen ziranak baiño ots aundiagoa ateratzen zuten. AZink 79.
[Errebolber kartutxuek] zelako otsa ateraten eben jakin gurie. Gerrika 23.
v. tbn. Anab Usauri 35. Munita 19. Ugalde Iltz 33. Onaind in Gazt MusIx 155. Lab SuEm 181. Ataño TxanKan 116. Insausti 26.
azpisarrerakoSense-3.2
b)Sonar, ser famoso.
Munduan ainbeste ots atera zuten filosofo [...] sonatuak. ArrMay 55.
azpisarrerakoSense-3.3
c)Difundir(se) un rumor.
Otsa atera zuten, alegia, Amadeok egundañoko urre-pilla zeramala Italira. OrSCruz 52.
Kataluñara eraman bear giñuzten otsa atera zan. AZink 112.
Baiña gauza garbirik ez da jakin. Ots auek batik-bat aterako ziran, eta bearbada alaxe izango zan. Insausti 229.
azpisarrera-4
HOTSA ETA HUTSA.
Cosa insustancial. "Papasal, otsa ta utsa" Lar.
azpisarrera-5
HOTS-ALDAKETA.
Cambio fonético. Elkarren senide dira [hitz hauek], baina hots-aldaketa bereziek saihestuak. MIH 105.
azpisarrera-6
HOTS HANDIAK JO.
"Ots andiak yotzen ditu orrek, ése tiene mucha fama (G-to)" A EY III 289.
azpisarrera-7
HOTS HANDIKO.
v. hotsandiko.
azpisarrera-8
HOTS BATEAN.
azpisarrerakoSense-8.1
a)"(Vc), golpe, momento. Ots baten edan, beber de un golpe" A. Ara ots baten eroan iaustek kordeleta urrun. ABGuzur 139.
Ots baten atara deust [agiña]. ZamMan 66.
Ots batean eretxia aldatu ta atsoen aldera joan zan. ErkiagArran 156 (48 ots baten).
Ots baten, ontzi-aldrak / nabari dira alkarri bilbilla. GaztMusIx 99.
azpisarrerakoSense-8.2
b)Sonando continuamente.
Ots batean daukazu ateko kanpaitxoa, iñoiz baiño errimeago esan bearko. OnaindSTeresa 76.
azpisarrera-9
HOTS-BILKURA.
Grupo de sonidos. Bazen anitz eta anitz hots-bilkura latinez zilegi eta gurean debeku zenik. MEIG VII 179.
azpisarrera-10
HOTSEAN.
azpisarrerakoSense-10.1
a)(Precedido de gen.).Al son (de).
Kantadu dagiguzan / linuaren penak / ezpata oneen otsian / izanik latzenak. MgPAb 141.
Dantzan ta saltoka dabiltz soinubaren otsian. fBOlg 76s.
Sanbuka lizunaren otsean [...] lelo bat kantatzen zun.OrMi 132.
azpiadiera-1.1
Al sonido (de), al sonar.
Guziok piztuko gera [...] azken-turutaren otsean.OrQA 201.
azpiadiera-1.2
(Precedido de tema nominal nudo).Con sonido de, sonando.
Girgil, arran ta txilin-otsian / [...] eltzen da Praisku mendira. Enb 174.
Laster dira or, apatx otsian... / belarri motzak iñes-iñeska. Ib. 202.
Inguruetako eleixak be kanpai-otsean ekiten deutsie. AkesIpiñ 20.
An joan ziran danak ankaz gora zarata otsean. EtxabuKontu 181.
azpiadiera-1.2.1
Al son de.
Enparantzan musika otsean dantzan ebillela. EtxabuKontu 75.
azpiadiera-1.3
(Precedido de adnom.). Gaitzeko hotsean lotzen dira haurrak guduari. Ox 61.
azpisarrerakoSense-10.2
b)(Precedido de gen.)"(B, R-uzt), busca, rebusca. Orren otsean zebilan, andaba en busca (detrás) de eso" A.
azpisarrerakoSense-10.3
c)(Precedido de tema nominal nudo).Con fama de.
Santu-otsean il zan eta beatifikatzeko asiak dira. OrSCruz 10.
azpiadiera-3.1
(Precedido de part.)"Laga hotsean daude (G-azp)" Gte Erd 156.
azpisarrerakoSense-10.4
d)(Precedido de gen. o tema nudo).En nombre (de), pretextando.
Siñesteari beintzat / onik ez dagio / bere otsean baitau / emen sua ixio.AtutxaMugarra(ap. DRA
).
Eiz-otsean mendiratu ta / lapurretan alajaiña!Olea 105.
azpisarrera-11
HOTSEAN HOTSEAN.
"(Vc), a cada momento" A. Ori otsean-otsean jausten da.ZamMan 66.
azpisarrera-12
HOTS-HEDATZE.
Propaganda. "Erri-lan" eta "Bai"-egunkari etorkizunaren zabalkunde ta ots-edatzea. LdiIL 119.
a)(Lar, Añ, H). (El) que proclama. "Llamador" Lar y Añ. Nola entzun otsegillerik gabe?(Rom 10, 14). OrMB 803 (Lç predikazale, Dv erantzule, Ol deitzalle, Bibl oihukatzaile
).
a)(o- L, BN, S ap. Lh; Lcc, Mic, VP, Lar, Añ A; otsa egin VP). Sonar; hacer ruido. "Patear, oñaz ots egin" Lcc. "Sonar, otsegin <ose->" Mic 9r. "Otsa egin, sonar. Ots egiten duen gauza, cosa sonora" VP 74r. "Resonar", "sonar" Añ. Tr. Más frecuente en la tradición vizcaína; al Norte sólo hallamos un ej., en Axular.
Urthe ixil batzuez, hotsik eta habarrotsik egin gabe zahartzen gara. Ax 62 (V 41).
Ots begi danbolinak. Acto 498.
Esan arretaz Abemaritakuak kanpaiak orretarako ots egin daruanian. CrIc 42.
Elexako kanpaiak zoli ots egiten badau. Astar II 41.
Trumoiak ots egin dau. AzcPB 272.
Maiean giñala berealaxe ots egin zuen zure izenak. AArdi 79.
Ezarri belarria lurrari, ta egon otsik egin bage. OrMi 105.
Illuntziko aingeru-kanpaiak ots-egiten badau. KkAb II 189.
Turutak otsegingo baitu. OrQA 201.
Hotsik egin gabe erantzi zituen soinekoak. MdeHaurB 57.
Kantariaren andre-abots ikugarriak gela isilean hotsegin zuen. MdePr 148.
"Akulamendi"-ren [= ontziaren] estarriak ots-egin zuan agur esateko. AnabPoli 57.
Larraiñak gari-iotean larri ots dagienean. IbiñVirgil 97.
Astun ots dagi onen esanak. OnaindSTeresa 72.
azpiadiera-1.1
"Idiak ots egin, bramar" VP 40r. Ollarrak zelan ots egin daben. ABAmaE 367.
Etxe bateko ollarrak ots-egin. AnabPoli 79.
Txakurrak ots egiten ebanian, laster zan bere gelan. Gerrika 174.
azpiadiera-1.2
(Con egin elidido). Ots! / Ots! / bizion oñok. "
Resuenan, resuenan los pasos de los vivos"
.LdiBB 84.
azpiadiera-1.3
(Con adj., determinantes, etc.). "Zein da orrenbeste ots egiten duen ori? ¿quién es ese que mete tanto ruido?" VP 21v. "(Dar una) voz, ots bat egin" Lar y Añ. Ots andiak egin behar zituzten bere iltze-tzarrak Jesusi kentzean. MbOtGai III 81.
Mutuak [konsonanteak] edo aoz esateko ots gutxi egiten dutenak. CbEBO 22.
Ze ez ots bat egin dau, / ezta zirkinik. ZavFabRIEV 1909, 28.
Lurra ots izugarri bat egiñaz idiki. Lard 95.
Zelako otsa egiten daben gatzak sutan. UrDial 115 (It abarrotsa egin, Dv zartakoa egin, Ip herotsa egin
).
Aixiak eta eurijak batera egiten eben otsaz. KkAb I 42.
Zerk iñolaz-ere egiten zuan aako zarata-ots izugarri ura. BerronKijote 226.
v. tbn. Muj PAm 53. Ibiñ Virgil 96.
azpisarrerakoSense-15.2
b)(V, G-azp-to-nav; Lar, Añ, Izt 68v, Dv (V, G), H; otz e. V-gip; otx e. V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ (otz e.), Als; Etxba Eib; Gketx Loiola (ez-aditu); Elexp Berg. Llamar a voces; llamar en gral. "Llamar", "invocar" Lar y Añ. "Ots egiñak, los llamados" A. "Arrek ots ein zuan, aquél me llamó" Iz Als. "Otz eiñ (ari), llamar. Otz eitten dittue, los llaman" Iz ArOñ. Otsegingo ote digot Aita eternoari?LarSermAzc 47.
Bakoitzari bere izenez ots-egiten. MbIArg II 355.
Deabruai ots egiten asi zan. CbEg II 192.
Barberubari ots egin baga. CrIc 101.
Gau erdian otsegin zioen konfesoreari. AA III 493.
Zezenari ots egiten omen zion plazaren goen-aldetxotik. IztC 249.
Helik otsegin ziolakoan, joan zitzaion zer nai zuen galdez. Lard 149.
Mikaela! Mikaela!, ots egin zuan Patxik sukaldetikan. Apaol 85.
Alperrik osagilleari ots egiteko igitu gura izan eben. ABeinB 85.
Atian ots-egitten ebana. Altuna 66.
Beiñ juez batek otsegin zion: / "Atoz, amigo maitia". TxB I 146.
Ibarluzera urrutizkiñez (telefonoz) ots egin-bearra, gaberdirarte ez gure usterik izateko. LdiIL 48.
Otsegin zien bere ikasleai. IrYKBiz 116.
Orduan, orain eta beti zuk ots egin zai egongo naiz. JAIrazBizia 121.
Franz gizajoaren doinu hits, bihotz-erdiragarriak hots egiten ziolarik arimari. MdeHaurB 27.
Zeozer biar dozunian, ortik [telefonotik] ots-ein. SMZirik 81.
Zuri Bak orri, ots egiten dizute poema alaiekin. IbiñVirgil 90.
Ots egin omen zion Ebak Adani, edateko zerbait billatu zuela esanez.Ostolaiz 51.
v. tbn. Aran SIgn 31. AB AmaE 234. Arr May 104. Arrantz 156. Inza Azalp 130. ArgiDL 117. FIr 170. Laux BBa 102. ABar Goi 48. TAg Uzt 41. EA OlBe 108. Zait Sof 62. Etxde JJ 110. Or Aitork 339. Gand Elorri 215. Vill Jaink 150. Erkiag BatB 151. Gazt MusIx 66. Salav 20. NEtx LBB 65. Olea 245. Albeniz 106. Lab SuEm 187. Basarri in Uzt LEG I 305.
azpiadiera-2.1
(En oraciones negativas, con -(r)ik
). Ezin sartu da atia jo edo otsik egin baga. Astar II 141.
azpiadiera-2.2
Llamar (sin usar la voz). "Llamar, por ejemplo, a golpes" A Morf 738. Bere eskuz ots egiten ziola. MbIArg II 303.
Eskuarekin otsegingo dio Faustinori. ABarGoi 47.
Eskuan eukazan txanpon-ertzakaz ots-egin eban mostrador-ganean. ErkiagBatB 63.
azpiadiera-2.3
(Con izen
).Invocar.
Au asi zan Jaunaren izenari otsegiten. UrGen 4, 26 (Urt Eternalaren izena deitzen, Dv Jaunari dei egiten, Ker, Bibl Jaunaren izenari dei egiten, BiblE Jaunaren izena gurtzen; Ol asi . yaureskuntza
).
azpiadiera-2.4
Invitar. "Convidar a comer, cenar, &c." Lar. Konbitea egiten dezunean, otseiezu pobreai. OteizaLc 14, 13 (Lç, Dv, Ol, Or, Ker, IBk deitu, He, TB, IBe gonbidatu
).
Errege eta senide guziai otsegin zien bazkari andi bat egitera. Lard 195.
Garbitutzeko otsegiten du / animan degun zikiña. PE 30.
Bazkaritara otsegin dio. OrEus 83.
Arratsetan ardotara edonork ots egiten zion. EtxdeJJ 270.
Erleak alatzen ditun auzo-mugako esiak, mur-mur goxo ta biguñez lotarako ots egingo dizu. "
Suadebit"
.IbiñVirgil 32.
Eseritzera otsegiten diela. LabSuEm 210.
v. tbn. Ud 128. EusJok 163. Lek EunD 19.
azpiadiera-2.4.1
(Part. en función de adj.). Gaurdanik ezteietara otsegiña ago. EtxdeAlosT 69.
azpiadiera-2.4.2
(En oraciones negativas, con -(r)ik
). Alabaren ezkontzara ez digute otsik egingo. EtxdeAlosT 73.
azpisarrerakoSense-15.3
c)(Añ, H). Gritar, clamar, decir en alta voz. "Exclamar" Añ. "Ni naz" ots egiten die Jesusek apostolu izutuei. MbIArg II 351.
Ots egizu len zeruan bezala, orañ emen: Nor Jainkoa bezalakorik. CbEg III 298s.
Otsegin zien Israeltarrai: onra ezazu zure aita eta zure ama. AA II 61.
Inguratu zuten, otsegiñaz: Hosanna Dabiden semea. Lard 430.
Ots egin zion arrentzat azkar / libra zezala bidia. PE 42.
Ots egiñikan lotsagaberik / bizi dedilla Euskera. ABAmaE 139.
Ontziak! (ots egin zuan). LhYol 46.
Ixilik ba zegoan, etziola ezer egingo, baño otsegiten ba zun, bere artan ilko zula. OrSCruz 57.
Orain ots-egingo ditugu erriak. Adibidez, "Errenderi" esatean, zutitu bitez andik etorri diranak. LdiIL 151.
Gertu al zerate?, otsegin zien Agerrek. TAgUzt 137.
Ire anaiaren odolak lurretik ots egiten zidak. OlGen 4, 10 (Ker deadar egiten; Urt, Dv oihuz, Ur deadarrez, Bibl, BiblE oihuka
).
Ozenki otsegiñaz aldendu zan gela artatik. EtxdeAlosT 31.
Ene! ots-egin eban neskatoak. ErkiagBatB 55.
Azkenean, nere lagun batek otsegin zuan: --Lau t'erdi baietz!BBarand 178.
v. tbn. Camp EE 1882a, 35. Ag G 187. Zink Crit 14. Belaus Andoni 21. Ill Testim 18. Inza Azalp 133. Sabiag Y 1934, 28. Ir YKBiz 365. Zait Sof 195. SMitx Aranz 194. Anab Poli 62. Salav 71. Ibiñ Virgil 114.
azpiadiera-3.1
(Con adj., determinantes, etc.). "(Dar una) voz, ots bat egin" Lar y Añ. Egin zuan ots andi bat, esaten zuala.AA I 521.
Beste ots bat egin zuen, esanaz: Guzia egiña dago. Lard 462.
Astoari ariñago ibilli dedin egiten zaion otsa egin zion. MujPAm 75.
azpisarrerakoSense-15.4
d)Dedicarse a; insistir en.
"Eandem canere cantilenam, [...] bethi bereari hots egitea" Urt IV 152. v. HOTS EMAN (c).
azpisarrerakoSense-15.5
e)(Lar, Añ). (Con adj.). "Sonar bien o mal alguna cosa, [...] ots ona edo gaistoa egin. No me sonaba bien, etzidan ots onik egiten" Lar.
g)Tener fama.
Baigorrikuak ots egiten ebeen, ta eukeezan gaistotzat. MgPAb 168.
Samaniego ta Renteria jaunak ots egiten dute ipuiak berso edo itz neurtuetan ta Gaztelarren itzkuntzan argira emanaz. VMg 89.
azpiadiera-7.1
(Con adj., determinantes, etc.). Gerrari kargudunak izaten dira berez otsik andiena munduan egiten duten gizonak. MbIArg I 348.
Ots andia egin du beti munduan Judasen palsakeriak. MgCC 245.
Bere [...] ibillera ta nasaitasunakaz egiñ zituban ots andijak munduban. JJMgBasEsc 243.
azpisarrerakoSense-15.8
h)LLamar, nombrar.
Ots egiten ziotela uso garbia, Jerusalen santua, Jaungoikoaren esertoki goratua. UrBulaG 531 (
BulaAl 32 deitu
).
Urrutiyetan euskaldunai beren jaioterriko izenarekin otsegiten zaiela. BPradEEs 1913, 220.
azpisarrerakoSense-15.9
i)Anunciar, proclamar; avisar.
Konfesio ona nola egiten dan / klaro asko du otsegiñ. Ud 146.
Ordu laurden batez aurretik "Pichincha"-ren txixtuak ots egin zioten zambranotarreri ba zijoala. JAIrazBizia 44.
azpisarrerakoSense-15.10
j)Arrear (al ganado).
v. HOTS EMAN (b). Ots egin idiai eta bien artean abiatu omen zuten lera bere arriarekin. JAzpiroz 18.
azpisarrera-16
HOTS EGINDE.
"Maherimiento, llamamiento" Lar.
azpisarrera-17
HOTS-EGITE.
Llamada, invocación. "Llamada" Lar y Añ. Deabrua, Demonioa, arraioa esatea [...] ez dala juramentu, baizik gaiztoari otsegite utsa. AA II 29.
azpisarrera-18
HOTSEKO(El) que tiene fama de. v. HOTSEZKO. Sendagille ospetsu otsekoak ere geiago ez kantatzea obe nuala esan zidaten. Insausti 26.
azpisarrera-19
HOTS-EMAILE.
azpisarrerakoSense-19.1
a)(L, BN ap. A; Dv, H; ots- Foix ap. Lh). "El que guía una yunta" A. Otso-emaile [sic] beharrik ez dute hargatik, burran bezala sartzen baita hango lur ustelean goldea. ZerbMetsiko 324.
azpiadiera-1.1
(Dv A, H). Guía, conductor; animador, promotor. "(Fig.), directeur, gouverneur. Hotsemaile baten eskasez galdu da hauzi hori" Dv. "Qui anime, excite, pousse vers" H. Besta, dantza, pilota-partida, orotarat hotsemaile zuten guziek Pikasarriko semea. ArbErlis 258.
Geure hots emaile / --dena su, dena khar-- / irakasle bakar / bakarra [Axular]. Ox 85.
Gizona bideari jarraik litekea / ez balu, hots emaile, Jesusen elhea?Ib. 70.
Ixrael erriaren otsemaille nadin. Ol2 Sam 6, 21 (Dv, Ker buruzagi, BiblE agintari
).
Ez dugu errepikatu beharrik, Sohutako eta Muskuldiko jaun erretorak otsamaile [sic], Xelanbekoek zerbaitto aanatu diela. Herr 17-8-1964 (ap. DRA, s.v. aanatu
).
Eta, bestearen [beste alderdiaren] aurrerengo ta otsemoille, Dorregarai botikarioa. ErkiagBatB 80.
Besteak dudan baldin bazauden, zer hots emaile xarmanta!XaOdol 143.
Zer nahi gisaz Etchepare jauna geldituko da denen hots-emaile eta buruzagi. LfELit 275.
azpisarrerakoSense-19.2
b)"Qui fait fuir en criant ou faisant du bruit" H.
azpisarrera-20
HOTS EMAN.
azpisarrerakoSense-20.1
a)(o- BN-ciz-mix, S ap. A; H). Ahuyentar, espantar. Nik xoriak otseman, hik atzeman. "
J'ai chassé les oiseaux, et tu les as pris"
.OrPr 335.
azpisarrerakoSense-20.2
b)(L-ain, B, S, Sal, R; Gèze, Dv, H; o- Dv; hotsaman S; otz emon V-gip). Ref.: A; Lrq (hotsaman); Iz ArOñ (otz emon). Arrear; conducir (al ganado). "Piquer, diriger par derrière un attelage de bœufs" Gèze. "Atizar el ganado, arrear. Hots eman idier, incitar a los bueyes" A. "Txaalai otzemoteko (mutikua), el muchacho para atizar al ternero (por detrás)" Iz ArOñ. Ardien hots emaiteko / bere ziloala artino. ArchFab 125.
Kabaliak mithil batek hüxtülatzez hotsamaiten tü barnilat. PicochetGH 1926, 632.
azpiadiera-2.1
(L, BN, S ap. A; o- Gèze, Foix). Dirigir, guiar, conducir. "Conduire" Gèze y Foix. "Diriger" Gèze. "Emmener. Syn. bildu" Lh. Cf. Lander RIEV 1912, 555: Beren hots ahalik hoberenaren emateko [kontseilariek]. Baldiñetariak ezen edozeiñek ez badaki bere maiñadaren gobernatzen, nola emanen dio hots Jainkoaren Elizari?He1 Tim 3, 5 (Dv nola hartuko ahal du artha
).
[Lohikeria] gaitz bat da [...] baratxetto abiatuz helaranza handietara hots ematen duena. HePhil 260.
Hire baitharik duk illhiren Israelgo ene populuari hotsemanen dioena. DvMt 2, 6 (Lç, TB bazkatu, He, Ip gobernatu, Ur, Ur (V) zuzendu, Ol larratu, Or gidatu
).
Kristobal teatroari hurbildu da "cahiera" eta "crayon" handi bat eskuetan. Piarreñori hots emaiten dio. Ox 34.
Otseman nuen, gela asko zehar, sotorako arkubide bateraino. MdePr 108.
150 bat haur bildü dira Mendiko aphez etxiala, neskatila gaztetzaz otsamanik. Herr 5-12-1963, 3.
azpisarrerakoSense-20.3
c)(Urt, Dv, H, A). Ocuparse de, dedicarse a. "Eandem canere antilenam [...] bethi berari hots [...] ematea" Urt IV 152. "Aita hil ondoan, semeak hotsematen diote egitekoeri" Dv. Hobeago dela bertute bakhar bati haiñitz denboraz hots-ematea. HeGudu 213.
Yaun-doni Petrik utzi zuenean Erroma hots ematekotzat bere apostolutasuneko eginbide hedatuei. Lg II 86.
Zuen aferer hots demozuekete. Gy 137.
Zuzen da beraz nik ere noizbait hotseman diozotedan ene egitekoei. DvGen 30, 30 (Ur begiratu dezadala nere etxea gatik
).
Hunela irakhasten darokute lanari hotz ematen ahal dugunean ezin dukegunekotzat. DvDial 27 (It, Ip lan egiten, Ur biar egiten
).
azpiadiera-3.1
Aplicarse, ocuparse seriamente.
Ondoan dohatsukiago bideari hots emanez. HePhil X (SP ẽ 3v abiatu
).
azpisarrerakoSense-20.4
d)(Dv; otxoma- G-goi ap. Gketx Loiola). (Usado en imperativo). Vamos, vayamos. "Otxomak, vámonos. Modismo de Ataun" Gketx Loiola. Otsemak, otsemak, ark badik ber duena. "
Vamos"
.(Jaurrieta, 1550)ReinEusk2 85.
Hotsemagun haren gana. He(ap. Dv).
Hotsemagun agindua zaikun leihor benedikatu hartara. Ib.(ap. Dv).
Hots emazu oherat. AstLas 32.
Hots emazie bertan / Irüñeko hiriala. Xarlem 568.
Alo Subuton, / hots emak eneki. Ib. 963.
Brundemor, hotsemak / hik aitzinian / eta jinen nuk ni / hire onduan. Normandie 118 (ap. DRA
).
Etxera otsemazu, aita gure ibillerari luzetsita egon ez dedin. "
Revertamur"
.(1 Sam 9, 5)Lard 155.
Israeldik otsemazute; bada, Jainkoa onen alde eta gure kontra degu. "
Fugiamus Israelem"
.(Ex 14, 25)Ib. 74 (Ur iges egin
).
Xori erresiñula, hots emak eneki. ChantP 378.
Otsomak nee etxea. (G-goi). JMBMund III 28.
azpiadiera-4.1
Ea, venga.
v. supra (II, 1). Nola ote? Ots emazu; goazen ekustera. MbOtGai II 62 (Azkue traduce "atienda usted").
Ots emazue, bigar edo fite ta laster ill beharrak gara gu guziok eta hordurik galdu bage ar ditzagun al ditugun atsegintzak. "
Venite"
.MbIArg I 61.
Ots emazue, bigar edo fite ta laster ill beharrak gara gu guziok eta hordurik galdu bage ar ditzagun al ditugun atsegintzak. AIrEuskIp 12.
azpisarrera-21
HOTSERA.
azpisarrerakoSense-21.1
a)(H).(Precedido de gen.). la voz (de), a la llamada (de).
Gauz andia zan Josueren otsera eguzkia gelditzea. AA I 553.
Apaizaren otsera egun oro [...] jatxitzen da Zerutik lurrera Jesus. Ib. 554.
Ume gaxuak jekitzen dira / aita zakarran otsera.JanEd II 108.
Neskatxen otsera, mutil gazteak ere, ba-zekiten iturri-aldera egiten. NEtxAntz 152.
Nere otsera [...] Grezia oso-osorik [...] norlenkan leiatuko da. IbiñVirgil 94.
azpiadiera-1.1
(No precedido de gen.). Au otsera esnatu, ta aserrez erantzun zion. Lard 177.
azpiadiera-1.2
(Tras -ko
). Deabrua enkantuko dei-otsera datorren aldian.MbIArg I 375.
azpiadiera-1.3
Al sonido (de).
Nere itzaren otsera ekusten duela itsuak. AA III 507.
Hunen [orhoaren] hotsera guziak / [....] betan iratzarri ziren. Gy 115.
Tronpeta izugarri baten otsera konta al baño jende geiago batu. ArrMay 159.
Aren kantuan otsera bat edo bat joango zaiola lagun egitera. Apaol 95 (refiriéndose a la declaración de un reo).
Izen zoragarri onen otsera, Provenza-erria poz dardaretan dagola dirudi. OrMi 131.
Atearen otsera itzulita. TAgUzt 192.
Borontzezko turutaren otsera zapart egin zuten. ZaitSof 29s.
Borontzezko turutaren otsera zapart egin zuten. BilbaoIpuiB 107.
Rosa zaldizkoen otsera azkar asko jeisten zan ateraiño. NEtxLBB 42.
Ango karraxi ta ixkanbillen otsera, etxeko nagusia esnatu. AtañoTxanKan 133.
azpiadiera-1.3.1
(Precedido de tema nominal nudo). Ta bertan, korneta-otsera, lerruak ausi, ta sakabanatuten dira. KkAb I 96.
Zillarraren tintin-otsera, bai begiak biziki alaitu zitzaizkola. TAgUzt 208.
Ate-otsera esnatzen da. NEtxAntz 120.
Egin dute modua [galdutako gizona] ateratzeko karraxi-otsera edo nolabait beintzat. BAyerbe 120.
Da makinaren txilin otsera etorri zan enkargadu bat.Gerrika 241.
v. tbn. Inza Azalp 82. SM Zirik 74. Ibiñ Virgil 54. Alkain 105. Etxabu Kontu 74.
azpiadiera-1.3.2
(Precedido de frase relativa). Ateak egin zun otsera itzuli zanean. TAgUzt 191.
azpiadiera-1.3.3
Oiñatzak bide ixilla / esnatzen dute otsera. NEtxLBB 260.
azpiadiera-1.3.4
Juan Martin famatua / izan da otsera / eibartar bat juan zaio / berari etxera. EusJok II 17.
azpisarrerakoSense-21.2
b)(Precedido de gen.).A la noticia de, al rumor de.
Mirari oien otsera, Kafarnaumtarrak inguratzera zijoazkion. Lard 378.
Gertakari gaiztoaren otsera an etorri zen Mirei. '
Au bruit'
.OrMi 69.
azpisarrerakoSense-21.3
c)(Precedido de gen.).Al son de, siguiendo la música de.
Tuntunaren otsera dantza egiñaz. SabiagY 1934, 28.
Emakume guztiak giza-soiñu bardiñen otsera dantzan egin. ErkiagArran 62.
azpisarrera-22
HOTS ERAGIN.
Hacer sonar. "
Eztarriari ots eragin, gargajear"VP 28v.
Angeruak turrunta bildurgarriari ots eragin ezkero. AñEL2 45.
Ots eragiten [diruari] entzungo zan moduban. JJMgBasEsc 252.
Agaitik joten zituen arro tanbor tronpetak, / ots eragiñik mendiai euren soñuakaz. ABAmaE 185.
Ukabillaz maiari ots eragiñaz. ABeinB 81.
Txiliñari ots-eraiten. KkAb II 44.
Lurrari ots-eragiten. IbiñVirgil 98.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 534.
azpisarrerakoSense-22.1
Aingeruak turutari ots aundi eragiñez.Or QA 204.
azpisarrera-23
HOTSETAN.
azpisarrerakoSense-23.1
a)"Otsetan ibili, oiuka ibili (G-goi)" Zait Sof II 156.
HOTS ETA OIHU.
Gritando. Barrunbe oro ots eta oiu ari zitzaion bere egitasmo dollorra salatuz. EtxdeJJ 72.
azpisarrera-25
HOTS ETA HOTS.
Llamando, invocando continuamente. Haritu zen gizon bekatuz zikindua bere lan berean ta deabruari ots eta ots. MbIArg I 129.
azpisarrera-26
HOTSETARA.
azpisarrerakoSense-26.1
a)Al sonido, al oír los ruidos.
Otsetara esnatuta. Lard 145.
azpiadiera-1.1
(Precedido de tema nominal nudo). Tiro-otsetara [...] an datoz. OrSCruz 91.
Irten da etxetik, txakurraren zaunka-otsetara. TAgUzt 14.
azpiadiera-1.2
(Precedido de gen.). Dei baten otsetara itzali omen zan. ZaitPlat 77.
azpisarrerakoSense-26.2
b)Entre voces de, a los gritos de.
Denbora bateko sorgiña, Tarasca, Tarasca! otsetara iges zoaienean. OrMi 112.
azpisarrera-27
HOTSEZ.
azpisarrerakoSense-27.1
a)(o- S ap. A; Lh). Exclamando; clamando. Haren bila / Iudeako herrian / non dugu-otsez iarri ziren. OPo 60.
Haren aingeruok ere / lauda sendagail hotsez. (Interpr?). Hm 97.
Ta sartzen, otsez ta galdez: "Non arkitzen da judatarren errege jaio berria?". MbIArg I 159.
Heltü zereienian berze zaldün athe bat, otsez soiñekoak urtik letzen. Egiat 160.
Zeure Seme [...] otsez dandarrez barregarri erabiliari. AñEL2 212.
Etziteiela arren inkieta, zer janen dügü, otsez. IpMt 6, 31 (Lç erraiten duzuela
).
Seme leial au ill ziñala ta / neukalako otsez lurretik. ABAmaE 12.
azpiadiera-1.1
Llamando a voces. "Apellidar, llamar para juntarse, deituaz, otsez biribillatu, bildu" Lar. Zenbat bider otsez Zu nere biotzeko ateetan. CbEg II 71.
Bekatariai ez, beste gauza guztiai otsez dagote. AA III 338.
Arpegia xuri-xuria jarririk ate-alartzera joan zan, otsez: --Yolanda! Yolanda!LhYol 38.
azpiadiera-1.2
"Pulpitutik otsez, publicando del púlpito" A Apend.
azpisarrerakoSense-27.2
b) (o- BN-ciz, S; Dv). Ref.: A; Lh. "Por nombre. Ameriketara joan zan gizon bat Martin otsez" A. "Gizun bat bazen Ellande otsez" Lh. Ondo hartako aberezain bat, Genon otsez, aiphatua da egungo egunean. DvLab 243.
azpisarrerakoSense-27.3
c)(o- VocBN
A; Dv). "Conj. annonçant un bruit qui court et qui apprend une nouvelle dont on ne garantit pas l'exactitude" VocBN. "Dit-il (phrase incidente)" Dv. v. omen.
azpisarrerakoSense-27.4
d)(H, Lh). "Otsez bezik entzun eztuzun berri oro ez sinhets" H.
azpisarrerakoSense-27.5
e)(Precedido de tema nominal nudo).Con ruido de.
Pago mardul azpietan / zijoan marmario otsez. ABAmaE 394.
Asten dira subaga-otsez. LauxAB 99.
Esan zion Urrik ostots otsez. OrMi 61.
v. tbn. A Ardi 64. Ldi UO 20. Zait Sof 178.
azpiadiera-5.1
(Precedido de gen.). Eguna beera dator / leen-orbelen otsez. GandElorri 70.
azpisarrerakoSense-27.6
f)Al son de.
Lorak dantzan txirula-otsez. LauxAB 45.
azpisarrerakoSense-27.7
g)Diciendo que.
Sorgina, Ama, deitzen zaituzte jendeek, gaiztoa zarela hotsez. MdePr 140.
Estakuru billatu ohi zion senarrari, ametsetan hitzegin eta esnatzen zuela hotsez. Ib. 149.
Teoria mahai jasotzaileari ere zatxikola nahi izan zuten, hotsez: espiritisten eskuen ohargabeko higikunek omen zituzten mahaiak eraikitzen. Ib. 315.
azpisarrera-28
HOTSEZKO(El) que tiene fama de. On hotsezko Jainko Josu. MdePo 93.
azpisarrera-29
HOTS-ITURRI.
Fuente de sonidos. Esan daike euskel-olerkaritzaren ots-iturri nagosia izadiya dala. Apraiz(
inJaukolBiozk IX
).
Apraiz in Jaukol Biozk IX.
azpisarrera-30
HOTS-HITZ.
"Ots-itza, voz onomatópica" Iñarra EE 1893a, 16 (nota 25). Ots-itza, berriztea, bereixtea ta, batez ere, doñukidea, gutxitan gerta izan da gaztel-olertitzan Donibane Gurutzengan bezin eragikor. GaztMusIx 168.
azpisarrera-31
HOTS-JOKO.
Aliteración, juego de sonidos. Forma diogunean, badirudi hots joko eta hitz jolasez bakarrik ari garela, hala nola Jakobsonek zeruraino jaso duen I like Ike hartaz. MEIG IV 87.
azpisarrera-32
HOTS-LEGE.
Ley fonética. Ez dugula, hots, etimologiaren zainzatile izan behar horrelakoetan, baizik eta mendeen joanak errotu dituen hots legeen aldeko. MIH 99.
azpisarrera-33
HOTS HORRETAN.
"Ots ortan daukaú, eso dicen, en esa creencia lo tenemos (G-azp)" Iz IzG.