1.
(V-gip; Lcc, SP, Urt, HtVocGr, Añ, VocBN, Dv, H, Lh),
mulde (Gèze),
molda (V-ger)
Ref.:
EtxbaEib;
HolmerApuntV(molda);
ElexpBerg
. Molde; horma."Molde"Lcc.
"Moule"SP, Ht VocGr y Gèze."
Moldez idokia, tiré au moule"SP.
"Aedificatio, moldea
"Urt I 294.
"
Bala egiteko moldea
"H.
"
Zapata moldea, forme de soulier"Lh.
"
Moldia eiñ biar destazu pieza onetxek funditzeko
"EtxbaEib.
Lehenik, bekokia / moldeaz idokia / iduri. OPo 35.
Ardan truke saldu xok egun emaztearen moldea. Acto 246.
Menast urtua molde batean sartuko baliz bezala. AA III 540.
Nola izan baziran / moldian egiñak [ortzak]. Bil 60n.
Paper moldetan edo burdin xurizkoetan. ECocin 45.
Bardinak iantziak, eta gorputz biak / molde baten lez eginak. AzcPB 151.
Moldeak egiteko, burni-loi moldeak antolatzeko. Munita 135.
Zurezko moldeak. GarmEskL I 52.
Zelako lisu dozu / zuk zeure garria! / Esan lai molde baten / dozula jarria. FEtxeb 158.
Neurriaren molde gogorrak behin ere trabatzen ez duena [Etxepareren mintzaira]. MIH 287.
sense-2
2.
(AN, L; SP, Urt I 149, Lar, VocS 133, Añ, VocBN, Dv, H),
mulde (S; Gèze, Dv(S))
Ref.:
A;
Lh, Lrq(mulde)
. Manera, modo."Façon"SP, Gèze."Guisa", "acción, aquel modo de ejecutar, hacer o hacerse algo" Lar."(De otra) manera, [...] berze moldez, moldera
"Ib."Término, modo", "modo", "manera" Lar y Añ."(De esta) manera o modo, [...] onelako moldez
"Lar, Añ.
v. modu. Tr. Propio de la tradición septentrional. Al Sur lo emplean Ros, Cardaberaz, Añibarro y escritores modernos. Los autores suletinos emplean la forma mulde (Belapeyre, Inchauspe y Constantin junto a molde ). En DFrec hay 138 ejs. de molde, 96 de ellos meridionales.
Anhitz moldetako desirak. LçTit 3, 3 (He mota, IBk era; Ker guztietariko, IBe zernahi, Bibl edozoin).
Molde onetan eleite beñere akaba eta konklui gauzarik. MRos 10.1r.
Gloria ardiasteko ikhas dezan bidea, / zeña baita zure Lege sainduaren moldea. EZMan II 67.
Neure molde apurrean laudatuko dut zure izen ederra. Harb 97.
Nork abisatuko zaitu noiz edo zer moldez hillen zaren?Ax 237 (V 158).
Ene ungi zerbitzatzeko moldearen ikhasteaz. Ch III 43, 2.
Gudukatzeko molde hau. HeGudu 159.
Zure zerbütxatzeko emaiten deitazün muldia. Mst III 10, 3.
Gauzaren batzuek begiratu, ta len baño molde obean ta argiroago agertu. CbEBO 4.
Ondo itzegiteko ta eskribitzeko molde edo artea. Ib. 14.
Burlatu ziren Jesus maiteaz molderik humiliagarrienean. Lg II 280.
Mundua duk bertze moldez bizi.Iraultza 20.
Zer nahi moldez bertzei bekhatu egiteko bidea. Dh 186.
Bederatzi urruna bezala egiten da hau ere molde berean. JesBih 443.
Molde hartan zagolarik. MarIl 107.
Etsaiak othe zuen molderik yotzeko. HbEsk 58.
Hainitz laudagarri dira partzuergoak molde guziz. DvLab 187.
Ez dakit Aphezpikuak onhetsiko zituen [erran eta egin gauzak] oro, emaiten zituen molde hartan berean. BarbSup 133.
Haren kantatzeko muldiak odola bekatxez piztürik ezari zütian. Const 40.
Lehen, [ogiak] beren mandoeri joarazten omen ziozkaten [...]. Herri bezenbat molde. Metsikano zaharren moldea etzauku batere bertze bat baino astoago. ZerbMetsiko 325.
Satza jateko gogoak, / molde askotako dira. ArtiMaldanB 208.
Haurren hazteko moldearen gainean. JEtchep 53.
Onez onean ez baduk aithortu nahi, bertze molderik ere artuko dugula. LarzSenper 66.
Joko huntan lau molde dezazkegu ikus: / esku larruz, xixteraz, palaz edo eskuz. XaOdol 283.
Errepostua xuxena nuen bainan erraiteko moldea arras eskoila eta moldegaitza frantsesaren aldetik. LarreArtzainE 118.
Gramatika-formen balioa eta erabiltzeko moldea. MIH 114.
v. tbn. Mat 326. SP Phil 403. Arg DevB 142. Tt Onsa 138. Gç 176. ES 138. Mih 118. CatLan 22. Brtc 57. Revol 149. In Hm 144. CatLuz 34. Jaur 400. Gy 50. ECocin 51. Laph 49. Elsb Fram 158. Arb Igand 98. LuzKant 47. CatJauf 108. Ox 140. JE Ber 99. Mde Pr 44. Vill Jaink 138. NEtx LBB 121. Ardoy SFran 236.
azpiadiera-2.1
(Precedido de sust. vbal.).Modo de.
Cf. mintzamolde, bizimolde, eskribimolde, etc. Bi perseberatze-molde. Ax 456 (V 297).
Gaztainek ez dute maite xertatze molde hori. DvLab 386.
Oraiko intsentsatze muldia. Const 35.
Mintzatze-molde au. VillJaink 124.
v. tbn. ES 136.
azpiadiera-2.2
(Precedido de sust.).Clase de, tipo de."
Zer gizon molde zare zu? quelle espèce d'homme êtes-vous?"Dv.
Bertze zirimonia, orazino eta erremedio molde batzuetara. Mat 108.
Hirur bentura molde. Ax 68 (V 45).
Non lore berez hainitz floka molde egiten baitzuen. SPPhil b, 4r.
Deklinazino molde hau. ES 95.
Debozione suerte edo molde bat. HePhil VII.
Zuhamuek ez dezakete bakharrik egin oihan molde bat. DvLab 326.
Gobernamendu-moldearen gaineko makur guziak. HUAurp 54.
Jazkera-moldeak salatzen. Mok 4.
Atsegin molde bat galdu duzu. Tristatzeko eta barnea goibeltzeko atsegin bizia. Txill(
inMIH 339
).
Etzuten beste eliza molderik gogoan. ArdoySFran 276s.
Grafia moldeak, letra bakunak edo letra multzo bakoitzak zer adieraz zezakeen igertzen ez badiogu. MEIG IV 79.
v. tbn. Ox 22. Zerb IxtS 38. Gerrika 173.
azpiadiera-2.2.1
Especie de, sucedáneo de."
Kapa molde bat eman zioten bizkarrera, on lui jeta sur le dos une sorte de manteau"Dv.
Ala-olako pake-molde baten azpian [...], berriro ere lanera biurtu giñan. AZink 126.
azpiadiera-2.3
(Gralmte. pl.).Maneras, modales; costumbres. Ez zuen Jainkoaren beldurrik, ez giristino khararik, ez eta jende molderik. ArbIgand 55s.
Gure gazteek horietarik zonbeiti ikusi eta ikasi behar ez baliote asko molde hits, asko ahapaldi tzar, ergelkeria sobera!BarbSup VI.
Modak dirala ta ez dirala / gaur eguneko moldeak / ez dakit nola izan ditezken / lengoak baño obeak. Basarri 99.
Thorpe khorpitzez, / gogor errañez, / eta mulderik ez! [hartzak]. GH 1931, 113.
Eta puxka bat, bere molde eta solasetan, larria. LarzSenper 44.
Zer dire molde hauk?Ib. 92.
Egiazko giristino molde zerbaiten hartzeko. "Mœurs"
.ArdoySFran 13.
sense-3
3.(VP, H), molda.Forma."
Molde gaiztoko korputza, contrecho"VP 60r.
"
Molde ederra dauka untzi horrek, ce bâtiment a belle forme"H.
"
Bere aitaren moldekoa, molde berekoa, il est de même extérieur que son père"Ib.(s.v. moldeko). Tr. Al Sur solo hallamos un ej. de D. Agirre (en la var. molda ).
Aldagarrien [...] ederkitasuna heldu da estofatik, moldetik eta xahutasunetik. SPPhil 331 (He 332 molde).
Munduan zuen gizona / bere moldera formatu. Gç 71.
Espiritü Saintia urzo baten moldian [...] batheyian agertü. Bp I 85.
Hirur Personek güri agerteko hartü dütien moldiak. Ib. 85.
Eta Lurra molderik gabe zen eta hutsa. UrtGen 1, 2 (Ur moldakaitz).
Zeiñek ganbiatuko baidu gure gorphutz ezdeusa molde berri batetarat, bere gorphutz gloriosoaren iduriko egiterainokoan. HePhil 3, 21.
Molderik gabeko leze ilhun bat bezala. Lg I 13.
Akzidenteak [...], zein baitira moldea, kolorea, usaina eta gustua. CatLuz 36.
Bere molde ederraz duzu laidatzen [hartza]. ArchFab 183.
Motho gora batzuek kaikuen moldetan. HbEsk 15.
Mathela lodi eta molde on batetakoak. ElsbFram 166.
Gauzaren desegitea edo bederen leheneko moldetik bertze batetarat aldatzea. ArbIgand 94.
Zuek daukazuen eskubidia zuena osuan eztan gauza bategaz, molda piskat bakarrik emon deutzazuen gauza bategaz, eztau eukiko Jaungoikoak berak, izerezetik atera eta izerezera biurtu leikian gauziagaz? AgSerm 185.
Bere karrika hertsi eta etxe zaharren moldean. StPierre 39.
Hitz laburrez horra nun duzuen, gogo eta molde, gure koblaria dena. Ox 202.
Berrogoi-eta-hamar zigarro espainul, untsa eijerki emanik paper azkar batetan eta lübürien heineko muldian. Const 33.
Gorputz moldearen [...] arauera. MdePr 79.
v. tbn. Zby RIEV 1908, 86. CatJauf 111.
azpiadiera-3.1
Aspecto, pinta. Haren khara eta itxura guziek bazuten halako basa molde borthitz bat. ArbIgand 76.
azpiadiera-3.2
Estilo. Eliza-zerua [...] erromana-moldez, hori baita biribil-erdiz daitezke. Prop 1906, 100.
Horra zer moldetan egina izan zen [...] Iruñako kathedralea. JEBer 22.
Roman moldeko eliza-nausi ederrak. ZerbIxtS 103.
Azken-azken moldeko ostatuetarik bat. ZerbAzk 26.
Artean eta literaturan, beraz, molde zaharrez ahaztutzea da lehengo urratsa. TxillHetaH 88.
Molde klasikoko nobelak egin dauz. AlzolaAtalak 96.
Hor zen eliza gipuzkoar moldeko ospetsuaren inguruan bildua etxe multzoa.LarreArtzainE 242.
Moldez --Péguy-renak dakartzate gogora-- era berrikoak [Claudel-en bertsoak]. MEIG VIII 71.
azpiadiera-3.3
Nire letra moldez eginda egoan guztia. Gerrika 229.
sense-4
4.(SP, Añ, Dv), mulde.Modelo.Cf. Lar, que deriva la voz cast. modelo de vasc. molde y lena. Gure Salbatzaillea mirail eta molde harturik. "Prototypum"
.SPPhil a, 3v.
Molde glorios hau. Gç 133.
Kristier berthütiaren mulde baten emaiteko. Bp II 133.
Honek [Jondane Johane Batistak] eman dü ermita saintien bizitziaren muldia. Ib. 113.
Orori mulde labür xahü bat hel dakizien. Bp I 21.
Errezibitu izan baiduzue hitza tribulazione handien artean Izpiritu Sainduaren bozkarioarekien, halako maneraz, non moldetzat baliatu izan baitzaizte Mazedonian eta Akaian diren fidel guziei. He1 Thess 1, 6s (Lç exenplu
).
Horren exenplu eta molde exzelenten gaiñean. HePhil 537.
[S. Luis baño] guztienzat birtuterako traza ederrago edo molde egokiago diranak. CbJust 12.
Jaunaren ontasun handia / zauku moldetzat emaiten. Monho 132.
Izan banu eskolarik, / izkiriatzen molderik, / engoitik banitazkeien / ni ongi aberasturik.FrantzesB I 83.
Zu nire moldea izanik, jarraitu negiantzat zeure [...] santutasuna. AñEL2 10.
Ez dezaket [gizon gazte hori baino] molde ederragorik erakuts haren herritarrer. Prop 1887, 204.
Molde batzubek bezela izan bear dute guretzat lengo gure erritar jakintsu eta zuzenak. BPradEE 1879b, 358.
Hura [Giristino Berthutea] da gure arimaren molde bat [...] ongirako gogoa eta errextasuna emaiten daizkuna. CatJauf 91s.
azpiadiera-4.1
Modelo, maqueta. Oraindik gordeak arkitzen dira [ontzigille] berak egindako bi molde. IztC 483.
azpiadiera-4.2
Orduan asmatzen ditu [Platonek] denboraz kanpoko molde batzu, hetan parte hartzen baitute gure "gauzek". Lf(
inZaitPlat XXI
).
azpiadiera-4.3
Batasun aldera ixurtzen da, eta batzutan erdiko molde bezalako euskalkia usatzen du. AIrEgan 1960, 87.
sense-5
5.+ mulde (Gèze, Foix ap. Lh).Retrato, figura, representación plástica. Andere eder haren moldiaren egiten zela bere lumaz [Apeles pintazalia]. TtOnsa 174.
Baderabilate haren [debruaren] moldea edo bandera karriketan gaindik. Prop 1881, 268.
Jinko falsien tenploak ikharatü zirela eta haien muldiak erori. IpHil 127.
Maria Birjinaren harrizko molde bat. Ib. 193.
azpiadiera-5.1
Han baitzen mahain gain batean lurraren molde biribil bat. Prop 1897, 21.
azpiadiera-5.2
Imagen. Xut xuta banuela halako molde xuri bat, ez jende, ez lanho... nik dakita zer. "Spectre"
.BarbLeg 149.
azpiadiera-5.3
Fotografía. Tresna hautukoekin [...] bilzar-lagunen moldeak atheratzen dituzte. LanderRIEV 1910, 598.
sense-6
6.Imprenta.Cf. MOLDEAN (e), MOLDE(Z)KO LETRA, MOLDE-LETRA, MOLDEPEAN. Moldean geiena galdu zidaten. CbEg III 396.
Ez dala aski itzkidatzea, ez moldeari izer eragitea. "Hacer sudar a la prensa"
.IztCarta a JJMg 43.
7.
(gral.)
Ref.:
A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg.
. "Traza, maña, destreza"A.
"
Zure semiak badakar moldia artu daben ofiziorako
"Etxba Eib..
Cf. VocNav: "Maña, habilidad. ¡Qué poco molde tienes! (Salazar)". Cf. moldakaitz (I, 4). Antzea (tankera, arte, molde) ba duk izketa leguntzen. OrEus 39n.
Beti izan zazute / euskeran moldia.Basarri(
inUztNoiz 55
).
Batere etzuen molderik, bainan beti ari zen [bertsotan]. XaOdol 41.
Ik astoak astalketan baño molde gutio duk. IzetaBHizt2(s.v. astalketan
).
azpiadiera-7.1
"Disposition d'un individu propre à l'action proposée"VocBN.
sense-8
8.Locución, construcción gramatical. Gaskoina ez da mintzai nahastekatu bat beizik, bertze askorekin hitz berak, molde berak eta itzuli berak darabiltzana. ArbIgand 13.
Gure gogoak arroztu ondoan egin nai dugu euskara bat gure ortoki edo moldetara. FIr 161.
azpiadiera-8.1
Ez baikenituen ezagun Sartaldean, esaterako, Panini baten moldeak. MIH 294s.
sense-9
9."(V-och, BN, S), corpulencia"A.
azpisarrera-1
HALAKO MOLDEAN(Con oraciones consecutivas). "(De tal) manera que, [...]alako moldean, moldeznon" Lar.
azpisarrera-2
HALAKO MOLDEZ(Con oraciones consecutivas). "(De tal) manera que, [...]alako moldean, moldez, non" Lar. Halako moldez zurekin lot eta ios nazazu gurutzean, non ene guthizia gaixtoen arauaz ez nadin gehiago bizi. Mat 204s.
Edireiten baita bethiere elizan [...] fedez eta legez bezala obraz ere saindu denik, halako moldez ezen [...] Turkoen eta bertze halako iendeen artean ezin dateke egiazko saindutasunik. Ib. 69s.
Othoi eman diazadazu lurreko gauzetarik halako moldez apartatzeko garazia, non zerukoetara bethi espiritua alxatzen dudala, hetan ezar dezadan neure bihotza. Harb 306.
Halako moldez [...] hastantzen da, non geroago urruntzenago, galtzenago eta errebelatzenago baita. Ax 78 (V 52).
Etzen lehenagoko ientilen artean, halako eta hartako iuramentuez konturik egiten. Halako moldez ezen ethorri baitzen Platon erraitera, Iainkoek ere disimulatzen zituztela amurusen iuramentuak. Ib. 352 (V 233).
Orai enseia zaite halako moldez bizitzera, non heriotzeko orenean bozkario geiago duzun beldurtasun baino. SPImit I 23, 6.
Kozatzen du, eta korronpitzen, halako moldez, non lehen ezpada itsasoko urian ukhutzen, eta xahatzen, errabiatzen baita. TtOnsa 139.
Zeren etsaia bere kolpea egin eta banatu baitzen, halako moldez, non nihork ezbaitzeakien norat galde. ES 115.
Eta betbetan egin zen lur ikharatze handi bat halako moldez non higitu izan baitziren presondegiko zimenduak. HeAct 16, 26.
Bakeak, unioneak, elgarren ganako amodioak erreginatzen dutela, halako moldez, non klarki ezagun baita, herri batean debozionea phitzarazteko [...] biderik hoberena dela. JesBih 396.
Nahi du halako moldez bizi gaiten non sekulan ezin uste gabe harrapatuak izanen baikare hil beharko dugunean. Jaur 412.
Gure ahaide eta laguneri Eskuaraz abiatu gare mintzatzen, halako moldez non barneko gure bozkario ala bihotzminak ez baititugu sekulan hain ongi aiphatzen [...] nola haur denborako Eskuara gozo eta aberats horren bidez. ArbIgand 11.
Jendea errebesago zoan herri harta, egunetik egunerat. Halako moldez nun [...] erretorak saminki erran baitzakoten. ZerbIpuinak 82.
Gure muttikoa hasten da beraz erhia (xokolet) untzian sar, ahorat ekhar [...] halako moldez non xokoleta azkenean erdizkalatu baitzuen. LfGH 1929, 518.
azpisarrera-3
ALDEREN-MOLDE.
De alguna manera. "(He), de façon ou autre, n'importe de quelle façon" Dv. Eta mihiaz? Ez othe zare bantatzen, alderen-molde bederen? HePhil 525 (SP 518 edo hunela edo horrela).
Hanbatetarañokan berretzen zaie alderen-molde bethi yuiatzeko hirritsa ta ausartzia, non agitz gaitz baita hek hortarik gibelatzea. Ib.(ap DRA).
azpisarrera-4
ALDEZ EDO MOLDEZ (SP, Dv, H).
De una forma u otra. "D'une façon ou d'une autre" SP (que, como los demás lexicógrafos, lo toma de Axular). Aldez edo moldez ordena hunetan errezibituko den baino lehen zorrak eta munduko tratuak kontenta bitza. Harb 423.
Nor da euskal-herrian aldez edo moldez, zordun eta obligatu etzaitzunik?Ax 5 (V 2).
Haragiaren bekhatuan, lehen edo gero, aldez edo moldez, obraz edo gogoz, kutsatu gabe edo linburtu gabe egoitea. Ib. 365 (V 241).
Eztela egundaiño nehor salbatu [...] aldez edo moldez kofesatu gabe. Ib. 523 (V 337).
Ea aldez <aldiz> edo moldez osoki utziko dutenz komunione saindua. SPImit IV 10, 2.
Eta hala nor da munduan gure hertar Saindu dohatsu haukien alderat aldez edo moldez zordun eztenik?ES 125.
Ongi bai zakien Jainko Jaunari gaudela aldez edo moldez, onean eta gaitzean, atsegin alditan nola biozminetan. FIr 133.
Mehatxatu nauzue, berriz edekitzen badut ahoa, aldez edo moldez isilduko nauzuela. ArtiTobera 283.
Aldez edo moldez bilha dezagun gain hartako argia. Herr 30-11-1961 (ap. DRA
).
Horrek lanari emaiten dio hedadura gehiago, aldez edo moldez. Lf(
inMEIG III 116
).
azpisarrera-5
BEHAR DEN MOLDEAN.
Como debe ser, debidamente. Ordea behar den moldean, iustiziaren arauaz [edukitzen du miserikordia]. Ax 615 (V 396).
Behar den moldian. TtOnsa 15.
Behar den moldean galdeiten baderautzut. Mih 39.
Behar den moldean aphaindurik. ElzbPAd 8.
azpisarrera-6
MOLDEA HARTU.
"Badoia lan berrixai moldia artuz" Elexp Berg.
a)(Precedido de frase relativa).Como, tal como.
Iesus Kristen hitz berék erakusten duten moldean. LçIns E 6v.
Orai berean ezarri ditugun moldean. Mat 354.
Erran den moldean kaliza erabiltzen duenari. Ax 262 (V 175).
Jaiñkoak manatzen deraukun moldean. HeGudu 168.
Robezpierre hil zen, milaka eta milaka bertzeak hil arazi zituen moldean. ElsbFram 121.
Erran dügün moldian. Const 16.
Ixurkiak erran dugun moldean izanez. JEBer 17.
v. tbn. Lg II 241. Mih 116.
azpiadiera-1.1
(Precedido de -ko
)"Aestive, [...] udako moldean, udako gisan" Urt I 358.
azpisarrerakoSense-8.2
b)(Precedido de frase relativa).De modo que.
Maxima hauk [...] errexki pharti [...] bakhotxak bat izanen duen moldean. MarIl 38.
azpisarrerakoSense-8.3
c)(Tras posesivo anafórico).A su (mi, etc.) manera.
Gai denak gai denari, bere moldean, paradan, okhasinoan, denboran, eta sekeretuan nabarbentziarik gabe aditzera emanez gero. Ax 350 (V 232).
Populu [...] salbaienek [...] bere moldean Jainkotasuna adoratu. Lap 56 (V 29).
Zuen moldean, Jainko legeari bethi atxikiak egon zaizten. BarbSup 165.
Sigisaga erreka latz, bere moldean osoki begiko hura. JEBer 18.
azpiadiera-3.1
(
Bere moldean, con el sdo. impers. de 'en cierto modo'). Hetzaz erran ahal diteke bere moldean, Iondone Paulok zeruko loriaz erran zuena. Ax 574 (V 368).
azpisarrerakoSense-8.4
d)(Precedido de sintagma con suf. -t(z)eko
).De modo que, como para.
Jesus mintzatu zitzaien ixil arazteko moldean. Lg II 83.
Sarkhorki eta konprenitzeko moldean mintzo da. Ib. 84.
Zerk du, gu baitan, finkatzen eta hazkartzen sinheste hori, duda guziak, den ttipienak ere, kentzeko moldean?Lap 9 (V 7).
azpisarrerakoSense-8.5
e)En letra impresa.
Letra batzuk oker: [...] berba bat dana, erdi bian, bi direanak baten moldean urten dabe. Oe 168.
Moldian ifini edo inprimietan ezpazan. Astar II XV.
azpisarrerakoSense-8.6
f)Correctamente, apropiadamente.
Orai liburu horrek laguntza ederra eginen zaukun errateko ditugunen aski moldean errateko.ZerbGerlan 76.
azpiadiera-6.1
Hola bazoazin [lapurtar pilotariak] erdi moldean, espantu handirik gabe, hargatik. (Interpr?). ZerbGH 1925, 648.
azpisarrera-9
MOLDE-ARAU.
Regla. Egiteko mold-arau hori heien bizibideari ontsa zohakon. "Régle"
.Birjin 89.
azpisarrera-10
MOLDE GABEKO.
azpisarrerakoSense-10.1
a)(Urt, Dv). "Absonus, [...] moldegabea, moldegabékoa, moldegáitza" Urt I 50. "Gauche, dépourvu de manières, maladroit" Dv.
azpisarrerakoSense-10.2
b)Inmoderado.
Atsegin molde gabeko ta korputzaren palagarria eramatea. MgCC 228.
Etxeko andren jenio txaarrak ta molde gabeko agirakak. Ib. 151.
azpisarrerakoSense-10.3
c)"Informe"Dv.
azpisarrera-11
MOLDEKO.
azpisarrerakoSense-11.1
a)
(Tras posesivo anafórico). Particular, original, personal. Hasi nintzen [...] elheketa, erdaraz. Bai, jaunak, erdaraz, nere moldeko erdara batean!ZerbMetsiko 189.
Bere moldeko zoriontasunak gizonik dohatsuena egiten baizuen. Zub 26.
Ze nauxu, bakotxa bere moldekoa bizi deno. Ib. 73.
azpisarrerakoSense-11.2
b)"
Moldeko lana, travail bien fait"H.
azpisarrerakoSense-11.3
c)"
Moldeko aberea, animal bien pris, bien proportionné"H.
azpisarrera-12
MOLDEKO LETRA.
Letra impresa. v. MOLDEZKO LETRA. J. Desbaratz beithan muldeko leteretan ezarria. Mst I.
azpisarrera-13
MOLDE-LETRA.
Letra impresa. v. MOLDEZKO LETRA. Gogorrak eta latzak esanik dago neregatik molde-letraz. OrSCruz 141.
MOLDE ON.
Habilidad, pericia; entrenamiento, buena disposición. Gorphutzaren molde onak bazaukala barneko bildura handiago batean. JnnSBi 82.
Abiadura hoik prezagarri laitezke, ez balire molde onik gabez, nolazpeitko behar izan ondorioak. Prop 1907, 165.
Haritxabaletek etzükian mandozain bezala mulde hun handirik. Const 26.
azpisarrera-16
MOLDE-ON.
(B ap. A; -hunVocBN
A). a) "De bonne figure, annonçant de la santé" VocBN. b) "Adroit, [...] trebe, moldehun" Gèze. c) "Muldehun, poli" Lrq.
azpisarrera-17
MOLDE ONEAN.
Correctamente; educadamente. Molde honian egin badadi ber [barura]. TtArima 76.
Ahal bezaiñ molde onean / baderro. Gy 259.
Rusianoak tenploaren bazter batetarik begira zagozkigun ixil-ixila eta molde onean. Prop 1906, 43.
Dupak bildu-eta, molde onean antolatu behar. LfMurtuts 16.
azpisarrera-18
MOLDE ONEKO.
Hermoso. "Qui est de bonne tournure, de bonne façon" Dv. Elguebarnek botz artekotto bat zian, aski mulde oneko. Const 39.
azpisarrera-19
MOLDE ONEZ.
Correctamente; educadamente. "Molde onez (L), molde hunez (BN, S), avec bonne façon" H. Uste dut gutik falta lezakeiela baldin alde batetik edo bertzetik, hunelako biderik molde onez ideki baledi. Ax 373s (V 246).
Molde honez, eta Iinkoaren amorekatik egina denian [amoina]. TtArima 89s.
azpisarrera-20
MOLDEPEAN.
En la imprenta. Eztau atseginik euki [liburua] moldepian ikusi artian. Astar II XV.
azpisarrera-21
MOLDERA(Precedido de frase relativa.). Como, tal como. Eta berék plazer zuten moldera egin ukhan zituzten imajinén ondoan. LçAdv ** 2r.
Fruktuak arboretik heldu diraden moldera. LçIns G, 4v.
azpisarrerakoSense-21.1
(Precedido de gen.). Sodoma eta Gomorrha, eta haién aldirietako hiri haién moldera paillardatu zutenak. LçIudae 7 (He bezala).
Jesu Kristo gure Jaunaren moldera ta antzera bizirik. AñMisE 61.
azpisarrerakoSense-21.2
(Precedido de -ko
)."Aestive, [...] udako moldera, udako moduan
"Urt I 358.
Dana da aintxiñeko moldera, pelikulak egiteko leku berezitzat egoana. Gerrika 214.
azpisarrera-22
MOLDERA EMAN.
Publicar, dar a la imprenta. Lorategi eder usaintsu bat, zein emoten dogu moldera. AñLoraS 4 (v. tbn. 5).
azpisarrera-23
MOLDERIK EZ IZAN (trans.).
No tener verosimilitud. Arrozoin hunen eredura beraz eztu molderik gure aitzinekoek bere herriari eman nahi izatu ziotela izen arrotzetik harturikako deizinoa. ES 159.
azpisarrera-24
MOLDE TXARREAN (Urt).
Incorrectamente, de forma inconveniente. "Absone, [...] molde txárrean, molde txárrez" Urt I 50. Etzaite egon [Elexan] umeak legez batera ta bestera begira, berbaz, barreka, lo edo molde txarrean. AñMisE 251.
azpisarrera-25
MOLDEZ.
azpisarrerakoSense-25.1
a)(Lar, Dv, H). Correctamente; educadamente. "Agraciadamente" Lar. "Moldez egitea, faire d'une façon convenable" Dv. Ez lazoa ezar diezazuedenzát: baina karazki eta moldez Iaunari iunkta zakizkiotenzát enpatxurik batre gabe. "
Tendant à ce qui est bien séant et propre"
.Lç1 Cor 7, 35 (TB ongi [...] eta behar bezalako
).
Beldurrez gauzá [translazionea] ez ledin moldez burutan ilkhi. LçDedic * 6v.
Indazu [...] mihia ere trebe moldez hitz egiteko. EZMan I 47.
azpisarrerakoSense-25.2
b)En letra impresa.
Cf. Harriet (s.v. moldea): "Moldez eginikako hitzak". Eskribidurik neukan, baña fraile pobre bat izanik eneukan zegaz moldez ifini. Astar II XIV.
Moldizkira edo moldez eskribitzeko libertadea. EConst 19.
Inprentan ere ongi / moldez paraturik. JanEd I 36.
Orra amabost bertso / ipiñita moldez. EusJok II 26.
1876an agertzen dira dagoeneko moldez Hermilio Oloriz eta Arturo Campion. MEIG VI 72.
azpisarrerakoSense-25.3
c)(Precedido de frase relativa).Como, tal como.
v. MOLDERA. Kondaturen dugun moldez egitzik hik heureak. EZMan I 27.
azpiadiera-3.1
(Precedido de -ko). "Aestive, [...] udako modura, udako moldez, udako moduz" Urt I 358.
azpisarrera-26
MOLDEZKO.
azpisarrerakoSense-26.1
a)(SP (sin trad.), Dv, H).
Adecuado. "Qui est de la manière voulue, convenable. Etzuten aurkhitzen moldezkorik (M. Har.), ils n'en trouvaient pas de convenables" Dv. Anhitz testimonio falsu ethorri bazen-ere etzezaten eriden moldezkorik. LçMt 26, 60 (He nahi bezalakorikan, TB, SalabBN, Samper aski
).
Eta bilha zabilan nolatán hura denbora moldezkoz tradi lezakeen. LçMc 14, 11 (Ol mugonez, Leon parada on
).
Baldin zerbait maneraz noizpait-ere bide moldezkorik eman badakit Iainkoaren borondatez. LçRom 1, 10 (He, Dv on
).
azpisarrerakoSense-26.2
c)De buen aspecto, forma. "Lan hau bederen ongi moldezkoa da, au moins cet ouvrage a assez bon façon" H.
azpisarrera-27
MOLDEZKO HITZ.
Letra impresa. "Moldezko hitzetan ezarria, atheratua" H.
azpisarrera-28
MOLDEZKO LETRA.
Letra impresa. Cf. Añ: "Impreso, [...] moldezkoa". v. MOLDEKO LETRA, MOLDE-LETRA. Triballüñu hunen muldezko leteretan ezartia. Mst X.
J. P. Vignancour inprimürrak letera muldezkuan ezarriak. Mercy I.
Hirur izen sainduak / moldezko letretan / diren eskribatuak. Monho 90.
Moldezko letran agertaratu duelako. IztCarta a JJMg 17.
Moldezko letretan. UrBulaAl 58.
Eskribituak daude / moldezko letretan / orren azaña aundiak.Afrika 158.
Moldezko letra garbiya. Xe 316.
Hor agertu ziren lehen aldiz, moldezko letretan, euskal artikulutxo batzu. MIH 370.