Tr. Documentado en autores septentrionales y navarros (tbn. lo emplea Orixe).
sense-1
1.
(AN, Sal, R ap. A
; Dv),
zerengatikan,
zengatik (AN-ilzarb ap. Bon-Ond 171
). ¿Por qué? Cf. Dh 157: "Eta zeren gatik galdu dut bada [...] sekulako zoriona? Onthasun phixka baten gatik".v. zergatik. Emazteak zerengatik gaitz erranen dirate? / Handi eta xipi oro haietarik girade. E 117.
Zerengatik orrein pretensione banoak artzen ditu?(Larrasoaña, 1606). ReinEusk 116.
O desesperamendua! errabiamendua! / Zeren gatik ni mundura nintzen titxa galdua?EZMan I 100.
Zerengatik erraten da Eliza dela bat solamente?BerDoc 114r.
Zerengatik othe guk ezin khendu dugu deabru hura?HeMt 17, 18.
Ene semea, erran izatu zioen, zeren gatik utzi gaitutzu. Mih 126.
Zerengatik desanparatu nuzu?SamperMt 27, 46.
--Zeren gatik deitzen da mortala?--Zeren iltzen beitu eiten duenein arima. CatAe 54.
(CatSal 55 y CatR 55 zeren gatik)Zeren gatik geinbertze aldis? --Zeren [...].Ib. 16 (CatR 17, CatSal 17 zerengatik).
Horra beraz Jainkoak nola manatzen deraukun haren Eguna arthoski begiratzea, eta zeren gatik? Ah! hari eskerrak bihurtzeagatik, hari zor zaion ospea emaiteagatik. ArbIgand 64.
Zer egin dezu? Gobernuak zerengatik eskatu ditu zu arrapatu ordez 10.000 peseta?OrSCruz 62.
Eta medikuari bereari zeren gatik ginuke aihertzeko?JEBer 88.
Noiz xuxen? Zeren gatik?"Pour quelle raison?"
.ArdoySFran 35.
v. tbn.
RomBasc 5. Ox 59.
azpiadiera-1.1
+ zengatikan. (En interrogativas indirectas)."
Ez daukazu zengatik lotsaturik (AN-5vill), etzuen zengatikan emanik (AN-5vill)"GteErd 310.
Zeronek dakizu zeren gatik ezten ageri, / Itho denaren gorputza lehorrera igeri. EZMan II 159.
Bidean nindohala, hartu dut, zigor baten buruan, ezti guti bat, eta horra zeren gatik naramaten hiltzerat! Lg I 269.
Nola duan merezitu / Jainkoaren kolera, / Zeren gatik kondenatu / Hauen supliziora, / Erraguk, erraguk. Monho 124.
Zerengatik izan den beren artian dakei ixilik. Mdg 143.
Nehork ez baitaki noiz eta zeren gatik athera zuen gizonak lehen aldikotz!JEBur 150.
Ene izena egun gora badabila / zerengatik den ezin asmatuz nabila. XaOdol 337.
v. tbn. Gy 97. Bv AsL 122. Tx B II 121. Mde Pr 294. Zerengatikan: Tx B 140. Uzt Auspoa 67, 106.
sense-2
2.Para que. Eztut egin gaizkirik ukheiteko perilik / ezetare zerengatik behar dudan auzirik. E 181.
Ausikitzen dituela zamariaren zapatak zerengatikan erori baita zamalduna ahoz gora. UrtGen 49, 17 (Dv igailea gibelera eror dadientzat).
sense-3
3.
(Dv),
zengatik (AN-ilzarb ap. Bon-Ond 172
). Porque."
Ez nauzu jotzen, zerengatik ordainaren beldur baitzare, vous ne me battez pas, parce que vous craignez que je vous le rende"Dv.
v. zeren. Gizonetan sarthuren da handi izialdura, / Zeren gatik agertu den gurutzea zerura. EZMan I 78 (cf. nota del ed., que lo interpreta como una interrogativa indirecta (tbn. para el ej. de la pág. 99): "Ene ustez galdera dirudi: 'ea zergatik agertu den' galdatuko dute").
Zertzaz orhoituren baita dirate tristeziak / Zeren gatik salbatzeko galdu tuen astiak. Ib. 99.
Fiñean estimaturen zaitut neure gañetik, zerengatik bizitzea baitut zure eskutik. EZMan II 20.
Gauza guztiek fiñean dute ohoratuko / zerengatik sorthu baita guztien progotxuko. EZNoel 56 (v. tbn. 51).
Ifernuko oztea / ordean da tristetzen / haren zentzatzaillea / zerengatik den sortzen. Ib. 55.
Eta guardia egizu sobera etzoazen suestera zerengatik baita baxa bat ankrazoinaz suesterat. "Parce que"
.INav 15.
Dohatsu izpirituz pobre direnak, zerengatik hekiena baida zeruetako Erresuma. HeMt 5, 3.
Bi aldis diskurritu bear da erran baño len itza, zerengatik erranasgeros, eztaike itzuli gibela. LEProg 120 (106 zerengátik merexiduén).
--Nola da salbazale? --Zerengatik ematen beitu grazia eta barkatzen bekatuak. "Porque"
.CatAe 24.
(CatR 25 zerengatik emoiten baidu grazia, CatSal 25 zerengatik ematen baitu graziara)Niri eztaztazula niri galdin, zerengatik inorante bainiz. Ib. 31 (CatR 31 zeren inorante bainaz, CatAe 30 zeren inorante beiniz).