Tr. Documentado al Norte en autores labortanos y bajo-navarros; el primer testimonio corresponde a Voltoire, aunque no vuelve a aparecer en los textos hasta el siglo XIX. En la tradición meridional se encuentra en Soroa y Orixe (tbn. en testimonios orales alto-navarros). Ambas formas (ka- y ga- ) se emplean en proporción similar (en Goyhetche aparecen ambas).
etimologikoa
Etim. Cf. lat. med. cappella .
sense-1
1.
(AN-gip, L-côte, B; SP, Chaho, H),
gapelu (SP, Urt I 474 (-ph-), Dv(-ph-), Lh(BN-baig)),
kapelo (Lcc, Volt 56, Bera),
kapellu (Lcc)
Ref.:
A;
IzetaBHizt2
. Sombrero; gorro, gorra."Cugulla de hábito"Lcc.
"Capello, kapeloa
"Ib."Cale de basq, au lieu de chapeau"SP.
"Bonnet basque"Dv.
"Bonnet d'étoffe large et froncé, avec de petits records en forme de chapeau"Chaho.
"1.º boina. 2.º gorra de niño"A.
"Chapeau"Lh.
"Gorrito; bonete. Kapelu politeizu
"IzetaBHizt2.
v. kapela. Kenzak kapelua. "Ôte le bonet"
.Volt 275.
Laborariak nahi du / goldea pluman trukatu / eta utzirik kapelua / xapelaz gorde burua. Gy 7.
Gapelu bat ere bazen. "Petit chapeau"
.Ib. 320.
Gaphelua eskuan Anyelus erraten. HbEsk 215.
Gaphelu gorri handi bat buruan. ElzbPAd 42.
Obeto ezagutu zezan jartzen zuan zapel kapelu aundi bat. SorBar 84.
Kapeluaren azpitik [...] behatuz. HUZez 96.
Huna nun nere agur hau bertze baten gapeluaz emaiten dautzuedan. GH 1921, 7.
Buru kaskoan, bonet edo kapelu beltx bat. BarbSup 9.
Ai, abreak balu / buruan kapelu, / soinean soineko. Ox 91.
Kapelua bere lekuan euki gura dabe. "
Birrete"
.OrTormes 83.
[Seminario ttipietako ixtudianten] gapelua. JEBer 73.
Bururik duenak bilatzen du aren doia gapelu. (AN). AEY III 104.
[Alemanak] beren gapelu gris marra gorriekin. ZerbGerlan 20.
Mila kaskoin [...] kapelu handiak buruan. ZerbAzk 103.
Antonen etxean atzeman ditugu gapelu, soineko [...]. LarzSenper 58.
Elurre ari du, elurre; artzai kapelu makurre. (AN-larr). InzaNaEsZarr 384 (tbn. artzai kapelu-makurra en Or Eus 25).
[Bandako musikuak] bere kapelua jantzi.EtxabuKontu 44.
Beren kapelu aundi, erreloju ta kate. AtañoTxanKan 108.
Nik eman nion ene gapelua Pierrari buruan. LarreArtzainE 326.
Espainian gaudela adierazteko [...] aski dira kitarra soinua eta guardia civil baten (hobe biren) kapelu okerra. MEIG I 191.
v. tbn.
Atheka 46 (gaphelu).
sense-2
2."
Kapelu, bóveda. Labékapelua, la bóveda del horno"IzArOñ.
Kapera biribil-biribila da, [...] argitua izariz [...], bainan egiaz arruntkiegi duela gapeluak hesten, arroltze-kusku baten idurirat. JEBer 68.
azpiadiera-2.1
"Faîte [...] pierre, harri kapelia
"Foix.
sense-3
3."
Kapelu, pies derechos de la máquina de tejer (G-to)"AApend.
v. enkapelu.
azpisarrera-1
KAPELU-HANDI.
Personalidad, persona importante. Herriko kontseilua [...] eta nork daki zonbat mediku eta kapelu handi, guziak ordre ederrean. Herr 27-10-1960, 3.