1.
(G-goi, S ap. GteErd 223
; SP(sin trad.), Lar, Añ, Dv, H) . (Usado en casos locales de decl., tras genitivo).(Bajo la) autoridad, poder."Acaudillar, bere eskupean [...] jendatzaren bat kidatu
"Lar.
"Adjudicar, [...] iñoren eskupean, menean paratu
"Ib."Debajo de tu protección, dominio, &c., zure menean, zure mendearen azpian, zure eskupean
"Ib. Tr. Usado por autores meridionales y suletinos; se documenta desde finales del s. XVII.
Deebriaren eskü pian izatera. Bp II 92.
Idukazu zure eskupean, ta biziko da. LarFueros 9.
Zure kargian eta esküpian den diozesaren pharte batek. Mst III.
Aphal zite orai ümilki beste ororen eskü petara. Mst III 49, 7 (SP guzien meneko, Ch guzien azpian).Deabru gaiztoaren eskupe galduan arkitzen ziranak. MbIArg I 261.
Judatarren eskupean ta manuaren azpian. Ub 60.
Zori gaiztokoa ni, bere eskupean banagi ipiñi. Mg( inVMg 114
). Erreskatátzeas Deabruarén eskupetík. LEOng 34v.
Sendo zagoz, España, / bere eskupian, / ez zaitez bildur izan / bere egapian. FrantzesB I 28.
Lotsa gaiztoko umeen eskupian ta agindupian. fBIc I app., 5. Bere eskupe edo agindura dagozan guztijen pekatubak galazoteko. Astar II 194.
Deabruaren eskuperik [...] aterata. AñEL2 3.
Zerbütxari eta besteren eskü pian direnak oro. CatS 47.
Gizonen biotzak Jainkoaren eskupe ta mendean daude. AranSIgn 107.
Erabagi au ixan ezkero legiak Aiuntamentuen eskupian ipiñiriko arazo-barrukua.ForuAB 77.
An dago, Azturiagako yauregian, gure gizonen esku pean. LhYol 47.
Jaun orrek bere eskupean dauzkan guzien gain daukan jabetasuna. InzaAzalp 135.
Aundikien eskupetik erria atera zanean. LdiIL 165.
Aien eskupean bizi. ZaitSof 40.
Beren eskupeko izaroan. MdePr 242.
Menderatua, bere eskupean hartua. MEIG IX 141.
(en colab. con NEtx) v. tbn. Egiat 200. Xarlem 795. Arr May 78. Ip Hil 14. Zav Fab RIEV 1907, 540.
azpiadiera-1.1
(No precedido de gen.). Laphurdi eta Nabarra / Arruntaz xahü ezari / Jadanik esküpetara. CasveSGrazi 82.
azpiadiera-1.2
(Como sust. pleno)."Jurisdicción, poder sobre otro"Lar, Añ.
Eskupe ain eriozkotik ateratzen gaitu. ArrCDoc 189 (ap. Zait EG 1958, 391).
azpiadiera-1.3
(H) . (En casos locales de decl. sing.).(Al, del, etc.) alcance de la mano; (a, de, etc.) su disposición."Position d'une chose à proximité de la main, sous la main. Ez urrun bilha, eskupean duzu
"H.
Eskupean atzeman ziren. Prop 1898, 34.
Arthaldeak ezarriko dituztela gero han, bai ilearen bai haragiaren eskupean ukaitea gatik. JEBur 198.
Harat-hunat ibiltzeko errextasun guziak bai eta egoitza goxoagoa eskupean emaiten ginaizkon ordutik. Ib. 156.
Ta eskupean zeukan burni mailu aundi bat artuta ura goratu zuan etsaiaren buru gainean. LhYol 47.
Etxeko xakurra eskuperat ethorri zitzaion hura ere. BarbPiar I 62.
Ez diagu, mementokotz, bertze artzainik esku-pean. LarzIru 92.
Eskupean ditut emariak ene kutunarentzat. IbiñVirgil 39.
azpiadiera-1.4
(En casos locales de decl. sing.).(En, de, entre, etc. la) mano."
Eskupeko xoria uztea, hegaldan dohan saiaren atzemaiteko
"H.
Zeure zeregin guztiak, eskupeko bearrak, lan nagusiak, yana, loa, arduraak. AñEL2 93.
Egaztiño jaioberrietako bat eskupean kutunki artuz. TAgUzt 117.
Lepoa estutuz ari zitzaiola oraindik, bere eskupekoak abotik odola zeriola nabaitu zun bat-batean Beltranek. EtxdeAlosT 82.
Eskupean kabitu zitzaizkien jantziak. EtxdeJJ 214.
sense-2
2."(BN, S), secreto"A.
Fray Luisen odaren eskupe osoa ez datza aapalditzat "lira" dulakoan. GaztMusIx 66.
Ixilleko ta eskupeak. Ib. 165.
sense-3
3.(Tema nudo usado como posposición).En manos de. Karlos ingelesaren / eskupe jarririk. KarlLB 130.
azpisarrera-1
ESKUPEAN.
Como limosna; como propina. Cf. eskupeko (3). Joan zan lasterka [pobre] aren ondoren, eta, atxitu zuanian, eman zion eskupian galanki. BvAsL 27.
Geldokiko atezañari eskupian pesetatxo bat emonaz barrura sartzen izteko eskatu eutson. KkAb II 82.
Uste izan dauan baiño sari azitxuagoa utzi deutsa eskupean. ErkiagBatB 181.
azpisarrera-2
ESKUPEAN HARTU.
Oprimir. Job gurena Jainkoak eskupean artu zuen, gero len baino ere gorago jartzeko. AArdi 102.
azpisarrera-3
ESKUPEKO OPARI.
Regalo en metálico. v. eskupeko (3). Egin zuten alegiña nere onerako, eta Joakiñek egin zidan eskupeko oparia.Albeniz 265.
azpisarrera-4
ESKUPEKO SARI.
Propina. v. eskupeko (3). Eskupeko sariaren beha ere ez dute nahi ukan gaixoek egon!JEBer 24.
azpisarrera-5
ESKUPETIK(G, AN-5vill, S, R-uzt ap. A; Aq, Dv, H, Foix). En secreto. "Cuerda por debajo (AN)" Aq 1151. "Eskupetik ematea, donner secrètement, en cachette" Dv. "(Donner en) cachette" Foix. [Nahasdura, errebolta] horietan guzietan ari direla esku-petik framazonak. ElsbFram 183.
Eta eskupetik zerbait emanaz, esan zion. Goñi 66.
Berak ezetz esango dau, baña eskupetik lagunduten deutse. ZamMan 34.
Amak eman zion aparia eskupetik, aitak jakin gabe. OskKurl 68.