I .
(Vb.).
azpiadiera-1.1
1.
(gral.; SP, H, VocB
),
ubildu,
ueldu (AN, L-ain)
Ref.:
A (ubeldu, ueldu);
Satr VocP
.
Amoratar(se).
"Meurtrir"
SP.
"Devenir livide. Begiak ubelduak ditu, il a les yeux cernés"
Dv.
"
Makhila ukhaldiz bizkarra ubeldu dautet, ils m'ont meurtri le dos à coups de bâton"
H.
"1.º acardenalarse; 2.º ponerse lívido"
A.
Sg. VocCB: "Abultarse, hincharse a consecuencia de algún golpe" (aunque traduce en fr. "meurtrir").
Seguratzen zuelarik arimak hala zirela ubelduak, sarnetuak eta ethenduak.
SP POB 11.
Nola dago [zure kolorea] aiñ itsuski ubeldurik?
Lar SermAzc 46.
Asi ze ubeltzen ta il ze.
(64).
LE-Ir.
Zer signifikatzen du aurpegi golpatu ubeldu garrek?
(142).
Ib.
Datorreláik ubildu túrbio desesperátua.
LE Matr4 533.
Aurpegi ederra ubeldurik, gorputz guztia odol usturik.
Añ EL2 194.
Bi begiak ubeldurik.
Prot 69.
Maiz aski gelditzen da dena ubeldua, / atheka, zaldi eta lurraz umatua [zezena]
.
Hb Esk 223.
Masallak igor eta ubelduak.
Camp EE
1883b, 523.
Guziaz ere señalea kendu etzitzaion, alabaña egun luzeetan matralla ubeldua erabilli zuen.
Arr May 27.
Ordutik marra guziak zain bixkar azpilzun iduri bat bilhakatzen dire, eta azkenekotz ubeltzen.
Prop 1897, 281.
Alde guzietarik joa, ubeldua, larrutua eta ezindua.
FIr 147.
Bizkarra ubeldu arte.
Anab Usauri 77.
Nere anka zearo minberatua, ubeldua ta aunditua daukat.
Lab EEguna 73.
Oso gorri ez bazeukan ere / zurbildu zaio galdorra; / ubeldu gero; azkenik beztu.
Or Eus 315.
Esku-arpegiak otzez anpatuak eta ubelduak zitun.
Etxde JJ 261.
Begia ubelduta daukazu-ta.
EgutAr 18-7-1960 (ap. DRA
).
Begia ubeldua, ezpainak urratuak, besoa hautsia.
Herr 31-3-1960, 4.
Mahats grisaren usteletik heldu da arnoaren ubeltzea.
Gatxitegi Laborantza 133.
Gorputz guzia ubeldu.
Ugalde Iltz 49.
Tokian-tokian Don Kijote ubeldu-ta ikusirik.
Berron Kijote 174.
azpiadiera-1.2
2.
(
L, BN ap. A; Lar, Añ, VocBN, H)
Palidecer; amarillear (la piel). "Descolorir" Lar. "Amarillear" Lar y Añ. "Macilento, ubela, ubeldua" Añ. "Ternir" VocBN. "Devenir pâle. Izialduraz ubeldua" H. "Perder el color" A.
Pena ta penitenzia geiegiak Ignaziori bere antza kendurik argaldu, igartu [...] ta oritu edo ubeldu zuten guzia.
Cb SIgn 39.
azpiadiera-1.2.1
Amarillear (una cosa blanca).
Atorra xuri izanik han hemenka ubeldua.
JEtchep 80.
azpiadiera-1.3
3.
(VocBN),
ubeltu
(übeltü S-saug ap. Lh). "Obscurcir" VocBN. "Devenir sombre" Lh.
Yolandaren begi-urdiña ubeldu zan, itsasoa bezela lañoak estaltzen duanean.
"
Les yeux [...] s'obscurcirent"
.
Lh Yol 25.
Zerua ubeldu zen ekaitzaren ariaz.
Mde Pr 120.