(V-gip, Ae; Añ; -tzikL-sar, B),
ortutsik (L, BN, S, R; -th-SP),
ortosik (V-ger-gip, B (-tsik); Añ, Izt 44r),
ortoxik (B, BN-baig, Ae; A, VocB),
ortuxik (Ae),
ortoxirik (Ae),
erthutsik (S),
aurtotsik (ArchVocFab),
urtutsik (AN-ulz, R-is; H(s.v. urthuts), Foix ap. Lh.),
urtuzik (AN-erro, Sal),
urtuxik (AN-ulz-erro, Sal),
urtuxurik (ZMoso 67),
urtuxirik (Sal, R-uzt),
urtuzi (AN-erro),
urtutsi (AN-ulz),
portotxik (AN-burg)
Ref.:
A (orthutsik, urtuxirik); A Aezk 297; Lrq (erthütsik, orthütsik); Satr VocP (ortoxik); Echaide Nav 255; Etxba Eib (ankutsik, ortosik); Iz UrrAnz, ArOñ, R 311; Holmer ApuntV y Elexp Berg (ortosik); Izeta BHizt2 (ortotzik). (Estar, etc.) descalzo."Pieds-nus"ArchVocFab.
"
Ortoxik egon, estar descalzo"A (s.v. ortox)."
An bere txakurrak ortozik aldabiltz, también allí los perros andarán descalzos"Ib."
Órden urtútsik, véte descalza"IzR 311.
"
Ortosik juan zan Mañaritik Urkiolarañok, [...]
"EtxbaEib.
"
Ortotzik pilotan [...]. Ortotsik torri ginen [...]. Ortoxik Legateraño
"IzetaBHizt2.
"
Jarri zapatilla batzuk, ez ibilli ortosik
"ElexpBerg.
v. HANKA UTSIK, ortoz. Tr. Documentado al Norte desde principios del s. XVII, y al Sur (donde aparece sobre todo en textos vizcaínos) desde principios del XIX. La forma general al Sur es ortozik; hay ortosik en Añibarro (tbn. ortozik ), Iturzaeta, Enbeita (191) y Oskillaso, y ortotsik en San Martín. Al Norte la forma urtutsik se encuentra en Saint Pierre, Etchamendy, Lafitte y en un ej. de Herria (en estos dos últimos con -th- ); orthutsik en Etcheberri de Ziburu, Axular y Hiribarren; ortoxik y urthuntsik en sendos ejs. de GH y aurthontsik en Archu (Fab 163).
Bide luzeak pasatzen / ziñituen orthutsik, / lur gogorraren gaiñean / etziten unhaturik. EZNoel 172.
Ikhatz bizien gaiñean orthusik, oin-zolak erre gabe, ibil ditekeiela. Ax 397 (V 259).
Abarkak zirian euren oñetakuak ta ortozik ibilten bere ez zirian lotsatuten. MgPAb 50s.
Krutze astun bat lepoan [...] / urteten dau ortosik. AñEL1 183 (v. tbn. MisE 130 ortozik
).
Batzuk ortozik, zaku zantar ta zilizijoz jantzita. JJMgBasEsc 128.
Umiak ortozik, billoxik, gosiak ilik dabilzala. Astar II 89.
[Eskaldunak] ez dire negu hotzen beldur nihoiz ere, / Orthutsik elhurrean ikusiren dire. HbEsk 165.
Buru-utsik, ortozik edo orpo-utsik eta erdi-billoizik. ABeinB 81.
Sartu nintzan etxera / isilik ortozik. AzcPB 256.
Ikusirik ebilela oiñez, ortosik eta ain errukigarri, asi ziran berari barre eta burla egiten. ItzAzald 42.
Uso zuri eder bat / oinetan ortozik. Balad 191.
Guazen beste errira, / An bere txakurrak / Ortozik dira. AltEEs 1917, 43 (tbn. en Erkiag BatB 114).
Urtutsik iragan nintzan hango karrika ederretan gaindi. StPierre 28.
Bazoazkon gauaz ortoxik (oin-huts) soldadoak eta xakurrak ez zitezen ohart heien urhatseri. GH 1927, 151.
Lepoko-korbatarik gabe, / pedazuak galtzetan, / Eta urtutsik askotan. Etcham 75.
[Emaztea] bekatu mortala bezain itsusia, zaia gorrasta bat soinean, buru-has eta urthutsik. LfMurtuts 19.
Basalde baitan galduta, ogirik gabe ta ortozik. 'Descalza'
.ZaitSof 115.
Harritua nago, oharturik herri huntan jende gehienak urthutsik dabiltzala!Herr 17-2-1955 (ap. DRA
).
Urthuntsik edo eskalanpueki, bena galtza gabe zütian beste haurrak. GH 1958, 11.
Zapatak ortotsik probau biarrian izan zan. SMZirik 122.
Alpargatak lepoan jarri ta ortozik joaten giñan elizperaiño. AndAUzta 106.
Ortozik, dagoan lez, isillean dabil Nikanor eskopetearen billa. ErkiagBatB 142.
Bakharrik, ortosik eta prakak izterretan batuta, belhaunetaraino sartu uretan. OskKurl 162.
Bat zapataz eta iru ortozik. Gerrika 117 (ib. 25 ortosik).
v. tbn.
EZBB I 101 (V-m). Etxabu Kontu 86. Onaind STeresa 70. FEtxeb 34. Ortutsik: Ayesta 46.