Onom.: Pero Ortiz Eztigrina. (1330) Arzam 238 (seguramente 'amante de la miel').
sense-1
(gral.; Lcc, Volt 95, Mic, SP, Urt I 69, Ht VocGr 386, Lar, Arch VocGr , Gèze, Añ, Dv, H, VocB),
esti (VP 24v)
Ref.:
A; VocPir 351; Bon-Ond 141; Alth Bot 13; Lrq; Iz Als, Ulz, ArOñ, R 403; Elexp Berg. Miel."Miel rosada, ezti errosadua
"Lcc.
"Castrar colmenas, eztia atera
"Ib."
Eztiz egina, fait de miel"SP.
"No se hizo la miel para la boca del asno, astoaren aoari eztia eztagoka ongi
"Lar.
"Melaza, eztiaren liak, ondarrak, ondakinak
"Ib. Tr. General en todas las épocas y dialectos.
Zen ene ahoan eztia bezala ezti. LçApoc 10, 9 (tbn. ezti en todas las demás versiones).
Eztia ta ozpin, gozo ta onegin. RS 267.
(v. tbn. 28 y 459)Erle joanak eztirik ez. RIs 31.
Ene ahoari zure hitzak / zein goza zaizko / are gutxiago ezti / kofonekoa baño. EZEliç 234.
Eztia darion beraska. Ax 355 (V 235).
Erle ioan-nahiak, ez ezti, ez breska. OPr 146.
Berrehun dupha estitan.
ArtPoAN
85.
[Erleek] bere kofauetan eztiaren errekaitatzeko. SPPhil 350.
Ezti guziak baño gozoago zan debozio ura. CbEg III 343.
Astoaren aorako eztia eztala. CbEBO 30.
Uliak eztirat lasterrago biltzen dire ezen ez minagrerat. Monho 48.
Zoruen eztija, gozua guztija. MgPAb 122.
Mana, edo goietatik intza bezela erorten zan eztimodua. MgCC 219.
Emoten [...] ogi ganean eztia. AñLoraS 78.
Azukrearen lekuan eztia. AA II 184.
[Erleak] ematen digute eztia. ItDial 10 (Ur, Dv, Ip ezti).
Ezkalu eta eztia [...] jan. Lard 473.
Azukrean edo eztian konfitatzen. ArbIgand 114.
Eztia baiño gozoago dan neskatilla. AgAL 37.
Gogamen atsegingarria! Eztiz intzaturiko gogamena!AgG 330.
Neskatxak, zuek zarete ezti gozo [...] ene gosete handian. MdePo 37.
Baiña tiro artean ibiltea ez da, gero, ogiaren ganeko eztia!ErkiagBatB 185.
Laparrak mats gorrizkaz beteko eta artelatzak ezti-intza ixuriko dute. IbiñVirgil 43.
Indibaba zuriak / oliozpiñetan, / ezti piskat ganean, / bariku oietan. Ayesta 64.
Txillarraren lorean dabillen erleak, ezti illuna egiten du. Ostolaiz 133.
azpiadiera-1.1
(Uso fig.)."Dulzura"Lar.
[Emazten] konbersazioneak eta solhasak berekin du eztia, berekin du balakua. Ax 397 (V 259).
Kausitzen dugu zure baithan / eztia garratzarekiñ. Gç 89.
Estirat ganbiatzen tu khiratsik miñenak. Ch III 5, 3 (SP eztitzen du).
Purgatorioko tormentuen aldean! Utsa edo ezti gozoa. MgCC 146.
Zü zira [...] maleruseren eztia. 'Miel des malheureux'
.Etch 580.
Eztia zarioten solhas samur batzu erraten ziozkalarik. JnnSBi 136.
Ai! banu, ama, zuk duzun bihotzaren eztia. Iratz 158.
Itzetan gogorkeria ta begietan eztia. NEtxLBB 149.
Ezpaiñetan det [...] gau-jai artako eztia. Ib. 83.
Irakurlearen ahoak ohi duen eztiaren ordez [...] irentserazi nahi diogun ozpina. MEIG III 94.
azpiadiera-1.2
"
Ezti, suc sucré dont se chargent les feuilles d'arbres. Hosto eztitsua, eztiduna, feuilles emmiellées"H.
azpisarrera-1
ARKAITZ-EZTI.
Miel hecha por las abejas en paredes rocosas. --Zertzuk iaten? [...] --Igaliak eta arkaitz-eztia, eskuarki. OrQA 121.
azpisarrera-2
BASA-EZTI.
v. basaezti.
azpisarrera-3
EZTI-ABAO.
Panal de miel. "Abáua, el panal. Eztiabau bat. Eztiabaia, eztiabaekua, con su cera" Iz ArOñ. v. eztiabia. Eta enzun bere aotik ezti abaoa baño gozuago dirian berbak. Astar II 275.
Ta topau eutsan bere auan Erlia ezti abauagaz. fBIc III 204.
azpisarrera-4
EZTI-ABARASKA.
Panal de miel. v. abaraska. Ezti-beraskatik absintioa, plazeretik desplazera sortzen da. Ax 356 (V 236).
Ezkalu erre bat eta ezti-abaraska bat eman ziozkaten. Lard 473.
Eta hara erle-moltzo bat jarria zela lehoinaren ahoan, eta ezti-breska bat ere bazela. DvIud 14, 8 (Ol, Ker ezti-orrazia).
[Maitetasuna lurrean da] gizon bidastiaren ezti abaska. AgSerm 376.
Jagi nadin, eta noian, atsekabetuen atsegin, mingostasunen ezti-abaraska dan andra zoragarriagana. ErkiagArran 156.
v. tbn.
Ezti-aberaska: Zait RIEV 1933, 60. Ezti-breska: Gy 188.
azpisarrera-5
EZTI-ARDO ( (Lar, Hb)).
"Clarea, vino con miel y canela" Lar.
azpisarrera-6
EZTI-BITS ( (V-gip)).
"Néctar, gozo. (Fig.) gloria. Ango ardaua zan eztibitsa, Jainkuendako eiña balitz bezela. A zan eztibitsa alkartu giñanian! Ainbeste txalo eta jasotzekin, eztibitsian dabill" Etxba Eib.
azpisarrera-7
EZTI-EDARI.
"Carraspada, bebida compuesta de vino, agua, miel" Lar.
EZTI-EZTITAN.
En la gloria (intens. de eztitan). Ezti eztitan an nindukala ipar aixetxo gozuak. ABAmaE 468.
azpisarrera-11
EZTI-GOZOTAN(Estar, etc.) en la gloria. v. EZTITAN. Goi-maitasunez ezti gozotan / Aingerutxuen irudi. Enb 151.
azpisarrera-12
EZTI GOZOZKO ILARGI.
Luna de miel. v. EZTI-ILARGI. Opa dizutet urte askotan ezti gozozko illargia. AndAuspoa 52-53 (ap. ELok 7
).
azpisarrera-13
EZTI-ILARGI.
Luna de miel. v. EZTI GOZOZKO ILARGI, eztialdi (2). Opa dizuet nerearen bar barrendik eztillargi on betea izan dezazuela gaurtandik. EANereB 132 (ap. ELok 7).
azpisarrera-14
EZTI-JALE.
Comedor de miel. Txori ezti jalea egoten dan toki artan Txanpaka lorea izango ninduken ni. SabiagY 1934, 22.
azpisarrera-15
EZTIKETA.
A por miel. Nork ez ditu erleak frangotan ikhusi eztiketa ernerik dabiltzala lorez-lore?ArbBok 132.
EZTI-KUTSUZKO.
De miel (fig.). Cf. EZTI-ILARGI, EZTI GOZOZKO ILARGI. Ogei ta amar egun pasa zituzten [ezkonberriak] ezti-kutsuzko ibillaldi ortan. TxGarmBordaB 188.
azpisarrera-18
EZTI-LAPIKO.
"Meloso, eztitsua, eztijarioa, eztilapikoa" Añ. v. eztitsu.
azpisarrera-19
EZTI-MULKO.
Montón de miel. Ezti-mulkoak sakabanatzen eta orrazeak ere puskatzen ditute. IbiñVirgil 111.
azpisarrera-20
EZTI-ONDAR.
"Écume de miel" Hb.
azpisarrera-21
EZTI-OPIL.
"Panal de miel (V)" Añ.
azpisarrera-22
EZTI-ORRAZE(S ap. Lrq; SP, Lar, H; e.-orrazi Sal ap. A; VocCB 345; e.-orratze LE-Ir 125). "Panal de miel. Eztiorraziak irur gauza ditxu: eztia, arzaia ta kozkorra, el panal de miel tiene tres cosas, la miel, la cera y cerote" A. v. abaraska. Ezti orraze batetarik. LçLc 24, 42 (He, Brunet, Ir YKBiz 531, Ol, Leon ezti orraze; TB, Dv erle orraze).
Urtu itzatzu esnetan [...] ezti-orrazea eta Baken edari goxoa. IbiñVirgil 76.
Ezti-orrazia. KerIud 14, 9.
EZTITAN (EGON, IBILI, SARTU, etc.).
(Estar, andar, etc.) en la gloria. "Bañarse en agua de rosas, eztitan egon; litm. estar en miel (V)" A EY III 241. "Eztitan, gozando, consolado" A Apend. Eztitan sartu baten gisan ta [...] kezkarik bage beti bizitzea. MbIArg I 303.
Katua saguen zain [...] antzera: eztitan da adurra eriola. ABeinB 55.
Eztitan bezela egoten naiz barrukoen otoitzak entzuten. AgG 283.
Eztitan eukiten izan du beraren biotz andia. AArdi 88.
Egun a ta biaramona eztitan igaro nebazan. Baiña etzan luzaroko atsegiña. OrTormes 45.
Bi gazteak eztitan dijoaz. EtxdeJJ 35.
Euren poza, ingurukoak ere eztitan jarten dituana. ErkiagArran 30.
Sibari-tarra eztitan egon eta uraren gaineko bitsean eta aren gaineko sitsean bizi oida da gure artean ere. ZaitPlat 53.
Maite biak, alkar idoro ondoren eztitan daude, eskuak emanik. Onaind(
inGaztMusIx 155
).
Onez gañezka, eztitan. "De bien y gloria lleno"
.GaztMusIx 215.
Mutila eztitan zebilen. Esne-neurrian agiri zan onen biotz-aldi beroa. NEtxLBB 43.
azpisarrera-26
EZTI-UR.
"Agua-miel" Lar. Hogoi-ta bi urthe hotan, xorta-xorta biltzen hari dudan ezti-ura. JnnSBi 170.
azpisarrera-27
EZTIZKO ( (SP, Dv, H)).
De miel; dulce (sentidos prop. y fig.). "Eztizko hitzak [...], paroles de miel, douces" SP. "Eztizko itzketa, melifluidad" VP 45r. "Qui est fait avec du miel. Eztizko ophila, gâteau au miel" Dv. Errana ezta gozoa bada bere eztizkoa. RS 460.
Amaizuna, eztizkoa ere ezta huna. OPr 24.
Hitz eztisko eta pasionatusko jariete handi bat. HePhil 301 (SP 300 hainitz hitz eztiztaturik).
Keñu lausengarriz ta eztizkoz. MbIArg I 376.
Eztizko hitz on zenbait esaten ziela soseg-erazi zituen. MbIArg II 344.
Santutxoaren gustorik andiena Ama santisimaren egzelenzien gañean itz egitea zan [...]. Eztizko erregaloetan zegoen orduan. CbJust 117.
Gure euskera suabe eztizkoarenzat soñu ori ezta. CbEBO 23.
Berba eztizkoak. AñMisE 36.
[Eskribatu zuen] zearo ta garbi jaierazko itz-giro eztizkoan. AranSIgn I.
[Maitetasuna da] eztizko sugarra, kiskaltze alaia, errebear atsegiña. Ag Serm 577. Jaioterriko kopla eztizkoak. EchtaJos 310.
Musikoa bazera, irakurzazu geigarri orren atzeneko oiuki zar eztizkoa. AArdi X.
Eztizko lorak yatzuz ezpanak. LauxBBa 26.
Eztizko irriparre. LdiBB 150.
Zeru eztizko. OrAitork 220.
An irakats eustan eztizko jakintza. Onaind(
inGaztMusIx 208
).