Tr. Empleado, como verbo o como sustantivo, por autores meridionales (en mayor medida por los guipuzcoanos) desde mediados del s. XVIII; en el s. XX se encuentra tbn. en Xalbador. Aparte de eraso, sólo encontramos erason en Añibarro y Mirande, erauso en Ubillos, eratso en fray Bartolomé y Berrondo (Kijote 187) y erazo en Anabitarte y Arriandiaga (Mt 14, 24). En DFrec hay 43 ejs. de eraso (vb.) y 49 de eraso (sust.).
sense-1
I.(Vb.).
azpiadiera-1.1
1.
(V-gip, G-goi-azp-bet; Lar, Añ, Dv, H),
eratso (H),
erazoRef.:
A;
GteErd 96, 125, 128, 181
. Atacar, acometer.
"Atacar","acometer"Lar.
"Insultar, acometer"Añ.
v. 1 erasan, oldartu.Gram. Con aux. trans. tripersonal; además de en las ocasiones en que no se especifica el objeto --p.ej. Filistintarrak lenbizian eraso zuten (Lard 182)--, hay aux. trans. bipersonal en algunos autores del s. XX
Gure etsaiak bidera irten eta erasoko digute. LarSAgust 16.
Beren atzaparrakin niri eraso. CbEg II 93.
Eraso zien Greziatarrai. Ub 72.
Eraso gogor berari. AñEL1 73.
Asaldatuko da aizea, eta erasoko die bekatariai. AA III 477.
Iya ganean eukan pasiñoaren garrastasun ta gogortasunak erasota. AñEL2 216.
Ezaututen ez daben ardao burutsuba dalako, edanak eratsotia edo orditutia jazo leitekiala. fBIc I 274.
Daude nork nori erasoko. ItFab 261.
Erasotzen diote berriro illetik tiraka. Jauregui 236.
Eritasun batek eraso. IztC 226.
Euskara zintzo gaitz bageari erasotzen. Ib. 9.
Biak prestatu ziran elkarri erasotzeko. Lard 165.
Etsai-ustekoen kontra zerbait egiteko gogoak erasotzen digunean. Ib. 459.
Eraso zien gure gudariak prantzesai. ZabGabon 95.
Tablerora iyo ta / eraso alkarri [bertsolariak]. Ud 74.
Arkuetxe ta Kontzejuari / ere diote erasotzen.Otag(
inFrantzesB II 132
).
Lotsak berriro eraso. ArrMay 70.
Erasoko dio, ba, erriak erridiari. InzaAzalp 82.
Oñatin indartu zan eta Lizarragari adierazi zion Tolosari erasotzeko.OrSCruz 120.
Txinurri gorriak eraso kabiari ta kabikoeri. OrMi 112.
Ukabillez aspertu arte, edo apurtu arte, erazo zion. AnabUsauri 78.
Josu eraso dabe bultzaka. Enb 101.
Bertoldari erasoteko. Otx 34.
Aizeak erauntsi ta etxe arri eraso zioten. IrYKBiz 141.
Yakinlarri orretxek eraso gaitu. LdiIL 80.
Iru gizonek eraso bear al diozue mutil oni?TAgUzt 47.
Gizarteko gaitzen aurka ekitea: baserritarrei ain gogor eraso bait-die. EAEg 12-12-1936, 525.
Laterria eraso duan ezbearren bat.Ib. 1-6-1937, 1743.
Etsai aundiagorik ez danean, txikiei eraso bear. NEtxAntz 26.
Itxas-aldetik askoz gutxiago erasotzen dio [gaitzak piñuari]. Munita 93.
Ezin barkatuzko irakiñak ez ote naun erasoko. EtxdeJJ 277 (cf. 14 illobari erasotzeko
).
Alako batean eztulak eraso deutsa. ErkiagBatB 175.
Suak erasoten dio subillari. Or(
inGaztMusIx 40
)(cf. 40 subil osoa erasoten dula
).
Errexago eraso dezaiozun. IbiñVirgil 115.
Berorrek eraso nai zituan aiek. BerronKijote 201 (cf. 164 eraso zioten
).
Billarreal sonatu orri eraso bear geniola. Alkain 126.
Toki batetik errez egon da / andik eraso berari.FEtxeb 32.
Ala ere, euliak naikoa erasotzen zidaten. AZink 159.
Oteizak oldar bizian eraso dien etsaien artean. MEIG III 118.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 530. Bv AsL 215. Xe 356. JanEd I 76. EEs 1913, 208. Zink Crit 53. Zait Sof 66. SMitx Aranz 107. And AUzta 121. Gand Elorri 98. Salav 99. Ataño TxanKan 111.
azpiadiera-1.1.1
(Part. en función de adj.).Atacado, perseguido. Erasoen (perseguidos) igesleku ziur, erbestetuben pozkida gozo, Andre Mari larritu ta nere ama laztana!ElizondoKristPE 250.
azpiadiera-1.1.2
(Lar, Dv). Emprender, ponerse a, darle a; atacar (una comida, etc.)."Dale que le das [...] eraso ta eraso
"Lar.
v. ekin. Goizero bear diyo / eraso lanari. Bil 41.
Eraso zion bere burua ukatzeari. AranSIgn 22.
Nork bere arraunari / aguro eraso. Arrantz 101.
Eraso zion Mañuk baserriz baserri axari-eskean. Aizkol 46.
Oparo nai, edozeri eldu, gogotik eraso. AgG 256.
Lanari biar eraso. EusJok 31.
Oso gogor eraso / genduben lanian. JanEd II 131.
Beren auziari eraso zioten. MujPAm 34.
Jel aldez ekin-eraso. Enb 123.
Txit borondate egiazkuan / jator lanari erasota. MendaroTx 171.
Nexkak parrari eraso zion. OrMi 22.
Baña... Lasatu nadin / orain, "aita-gure"-ka / eraso baño lên. "Antes que la emprenda"
.LdiBB 4.
Okotzai eragin ta pitxarrai eraso. OrEus 284.
Maldarrari eraso zioten berriro. TAgUzt 83.
Gogor erasoten dio ipui itsusiz itz ederrak ikasteari. OrAitork 29.
Eraso zion berriz negarrari. AnabPoli 115.
Lanari eraso. Basarri 79.
Basarritarrak ere zai zeuden / erasotzeko lanian. UztSas 79.
Len bik ezin gendunari, orain bakarrik eraso bear.AtañoTxanKan 180.
Alaxe banatu giñan, da nik beetik gora etxerakoari eraso nion. JAzpiroz 167.
Lanari erasoz. Zendoia 48.
Aurrekoei eraso behar diegu, haien lanak aztertu behar ditugu. MEIG VIII 93.
azpiadiera-1.1.3
Dirigirse a (con el sentido de 'acometer verbalmente', 'replicar'...)."
Eráso nitxaan, erasóketia, replicar"IzArOñ.
Emen berriro zabaldurikan / Arrosazko espaiñ gorriyak / Eraso zidan esan oiekin / Zoraturikan mendiyak. AranSIgn 213.
Bikarioak berriz eraso bazion ere. Ib. 60.
Ez --erlijiosoak ostera eraso zion--: zere eskuaz ofrendatu bear diozu. ArrMay 75.
Non erasotzen dion morrosko belzkote batek aotik sudurrera maixeoz. Mok 17.
Luzaro bage berriz eraso zien gazteai. OrMi 79.
Eta, berriro sartu zanian, ojuka eraso zuen: "Aquí ésa, aquí ésa". AlzBurr 34.
Hegiaphaliakuak itz laburrez eraso zion Etxahuniako Mayiri. EtxdeJJ 104.
San Pedrori eraso / dio bertsoetan. NEtxLBB 375.
Urrena erasoko zion Prantziskori: --Zuk zer? Diru asko ekarri al dezu?BBarand 11.
azpiadiera-1.2
2.
(G-goi-azp, AN-gip-5vill ap. GteErd
; Lar, Añ, H),
erauso (A(G?)). Llover, nevar, granizar; ponerse a llover, etc."Dar en llover, nevar, &c., euriari [...] eraso dio
"Lar.
"
Eraso dio euriari, trumoiari, txingorrari (G-azp)"GteErd 111.
"
Gaur zunpernaka eraso dio (AN-5vill) [...] erasoko dio (AN-gip)"Ib. 111.
"
Eraso dio (= euria hasi da) (G-goi)"Ib. 181.
Erauso zion euriari. Ub 13.
Eraso zion alako euri-jasari. ZabGabon 101.
Gaur erasoko, biar lêrtuko. "Va a llover"
.OrEus 170.
Euriari sendo erasota. AnabPoli 33.
Gaberdi aldera, aize, euri ta kaskabarrari eraso zioken. AtañoTxanKan 138.
azpiadiera-1.2.1
(Con el fenómeno meteorológico expresado en caso ergativo). Euri-jasa izugarri batek eraso zion. Lard 9.
Elur ugaritsu batek eraso zion. ArrGB 42.
azpiadiera-1.2.2
(En otros tipos de construcción)."
Euria eraso, llover. Elurra eraso, nevar"AspLeiz2.
"
Egualdi au erasotzera dioa (AN-gip) [...], euria eraso du (AN-gip)"GteErd 111.
"
Eguldi onek eraso egingo du (AN-gip) [...], egualdi onek eraso egingo dio (G-azp)"Ib. Illuntze aldera, euria eraso zion; da lenengo aldiz [...] legorrean egon giñan.JAzpiroz 60.
Aize-zurrunbillo bildurgarri bat sortu zan, eta arria eraso. Ib. 77.
Bertara iritxi giñanean, eraso zigun alako zaparrada bat. BBarand 78.
azpiadiera-1.3
3.
(V ap. A),
erason (V-arr ap. A). Causar impresión. Tristan eta Isolda bi maitaleen kondaira ospetsua, Europatar gizalandu guztien sentimenari hainbat erason behar ziona. MdePr 251.
azpiadiera-1.4
4."(V-m), dislocarse un hueso"A.
azpiadiera-1.4.1
"
Erason (V-ple), derrengar"A.
sense-2
II.(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.
(G ap. A
; Lar, Añ, Dv, H). Ataque, agresión.
"Asalto","ataque, embestida"Lar.
"Insulto (= 'ataque')"Lar,
Añ.
Etsai guziak emango dizuten eraso ta deskarga etsia. CbEg I 146.
Itxaso onen jasa desegin, ta eraso andi onetan nora biurtuko naiz. CbEg II 38.
Gure griña gaiztoaren erasoari atzera esan ordean. Gco II 5.
Amontarrai erasoak eman. Lard 135.
Piztia gaiztoen erasoetatik. ArrGB 87.
Debruaren eraso gogorretik. AranSIgn 25.
Dorrea erasoz artu izanik. "Por asalto"
.OtagEE 1881b, 90.
Eurakgandik artu ditugun ainbeste iraiñ, eraso ta destaiñak. AgAL 160.
Tximistaren antzeko erasoz jotzen dute alkar erruki gabe. AgEEs 1917, 214.
Au da Kaiserek lendabiziko / eman zuan erasua. TxB III 19.
Bere etsaiengandik eraso ta jasa ikaragarriak izan ditzake. KIkG 25.
Aiako atake edo eraso ontan. OrSCruz 61.
Pakean dagonari / jartzeko erasuak. MendaroTx 313.
Ba yuako ganera yauskada-eraso baten. Otx 171.
Erasorako ta burrukarako. LdiY 1933, 86.
Gaizkiñen eta gaitzen erasoetatik babestu. JMBELG 87.
Ugiñen erasoak laztuak [arkaitzak]. TAgUzt 10.
Ain eraso gogorraren mendera jausita dauden nekazariei. EAEg 13-2-1937, 1053.
Aize-eraso gogoangarriak. Munita 65.
Etzuten ganboarren erasorik izango. NEtxAntz 27.
Frantziarren lehenengo erasoekin, emeki emeki atzera egin du Breizerak. MdePr 282.
Oldozkun auen atergabeko erasoak. EtxdeJJ 243.
Etsaien erasoei arpegi emateko. ZaitPlat 101.
Etsaien eraso guztiek. VillJaink 90.
Beste esku batzuk asi yakez, koldarkiro ta ankerren antzean, tiro eraso gogorrean, aurreko ta egaleko etxe ta teillatuetatik. ErkiagBatB 184.
Goizean asi eta egun guztian iraun zuan erasoak. Salav 81.
Ezigabeko Iberoen gibel-erasoen [beldur]. IbiñVirgil 102.
Egun areitan eraso aundia sortu zan Jerusalengo Elizearen aurka. KerAct 8, 1 (IBk eraso; Lç, He persekuzione, Ol yazarri, IBe erasoaldi
).
Zaldunketa-liburuen aurkako eraso utsa. BerronKijote 21.
Etorri zaigu bildur gendun erasoa.AtañoTxanKan 171 (ref. a la epidemia de gripe).
Militar orreik ortik zuzendu / eraso ikaragarriak.FEtxeb 158.
Oihenarteren erasoen kontra defenditzen du. MEIG IV 117.
v. tbn. Onaind STeresa 68. AZink 84. Zendoia 158. Erazo: Anab Usauri 138.
azpiadiera-2.1.1
"(G), batalla [...] (Lard)"A.
Cf. infra ERASO-LEKU. Erasoa asi zanean. Lard 76.
Eraso edo batalla baten erdian. ArrGB 13.
Bere gonbate ta erasoak etsaiarekin. AranSIgn 22.
azpiadiera-2.1.2
Orruka batu ziran asarre ugiñak, / Uren eraso (corriente) beltzak adiskide egiñak. Loram 142.
3.
(V-gip, G, AN-5vill; Lar),
erason (G-to),
eranso (V-gip),
easo (G-to)
Ref.:
A(
easo, eraso, erason
);
IzArOñ(
eráso, eransua
);
GteErd 96, 111
. "Borrasca"Lar.
"
Erasoa
"IztC 235 (en una lista de fenómenos meteorológicos).
"Tempestad de lluvias o nieves o granizo"A.
"
Eraso purrustada horrek ez du balio (AN-gip) [...] eraso ederra bota du (AN-gip)"GteErd 111.
Elur-eraso aren erdian. ArrGB 42.
Erasoaren arpegi zematzallea. AgG 152.
Eraso beltzen orroa. Loram 63.
Ekaitz erasoak legorretik itxasora eramango ditu lur oiek. Munita 146.
Aterkiz yasango det euri-erasoa. NEtxLBB 281.
Ortz-adar ori agertzen zaiku / bi erasoren tarteko. XaEzinB 76.
Eguzki txuriaren ondoren, erasoa. EZBB I 89.
Aizea ta erasoa, dutxa ederra artu nuan. BBarand 147.
Txingor-erasoa. AZink 36.
Burrundara bizian etorri da erasoa. MIH 202.
azpiadiera-2.4
4.erason (V-arr ap. A
; H). "Impresión"A.
Gogarte oneetarik batek edo batek zeure biotzean erason andiagoa egiten badeutsu. AñEL2 21 (
EL1 17 indar
).
azpiadiera-2.5
5.Empeño, trabajo. Ikasikizun onik bage eraso zalla dala hura. 'Empresa'
.AranSIgn 49.
Bultzada, eragina, erasoa behetik etorri da. MEIG IX 33.
azpiadiera-2.6
6.Efecto. Dexente xamar edaten badu / bilduko du erasua. Auspoa 127, 18.
ERASO-LEKU (Dv). Campo de batalla.
Cf. supra(II, 1). Ogei milla eraso-lekuan. Lard 200.
azpisarrera-4
ERASOPE . (En casos locales de decl. sing.). Gañera, argibidea ikusiaz bidezkotzat joko liraken beste nekeen erasopera jausi leike zigortua. "Sin perjuicio de las actuaciones precisas sobre otras sanciones que pudieran recaer sobre dicho señor"
.EAEg 6-1-1937, 737.
Guda gorri eta barrengabearengandik sortutako erasopean baitdaude aurrak.Ib. 16-2-1937, 1078.